Assurbanipal

Assurbanipal (znany także pod imieniem Aszurbanipal, a w tradycji greckiej jako Sardanapal) był królem Asyrii z dynastii Sargonidów. Ten ostatni prawdziwie wybitny władca Asyrii panował w latach 669 – 631 p.n.e. (czasem podawana jest data 627). Za jego rządów państwo dotarło do szczytu swej potęgi, posiadając rozległe terytorium oraz silną armię. Mimo rozruchów wewnętrznych Assurbanipal utrzymał jedność państwa i granice od Zatoki Perskiej do Morza Śródziemnego. Oprócz osiągnięć militarnych Asyria za czasów tego władcy przeżywała także rozkwit kulturalny – wtedy powstały najpiękniejsze dzieła sztuki, a z rozkazu króla zbudowano ogromną bibliotekę w Niniwie (ponad 30 tysięcy glinianych tabliczek z pismem klinowym).

Assurbanipal urodził się w 683 roku p.n.e., czyli pod koniec ponad stuletniego okresu dominacji Asyrii na terenach Mezopotamii i Bliskiego Wschodu, zapoczątkowanego panowaniem Tiglat Pilesera III. Ojcem Assurbanipala był Assarhaddon, syn Sanheriba. Assurbanipal nie był przewidywany na następcę tronu, otrzymał jednak gruntowne wykształcenie, które oprócz umiejętności jazdy konnej, polowania, jazdy rydwanem i ogólnego wykształcenia wojskowego obejmowało także naukę czytania, pisania i matematyki. Dzięki temu Assurbanipal był jedynym królem asyryjskim, który umiał czytać i pisać.

W 672 roku zmarł starszy brat Assurbanipala. Assarhaddon postanowił, że podzieli państwo pomiędzy swoich dwóch pozostałych synów w ten sposób, że młodszy Assurbanipal obejmie władzę w Asyrii, a starszy Szamasz – szum – ukin miał zostać królem Babilonu. Niestety, nowo mianowany następca tronu nie cieszył się poparciem na dworze królewskim ani wśród kapłanów, dlatego też Assarhaddon zawarł z najważniejszymi osobami w państwie układ, że będą oni lojalni wobec Assurbanipala.

Assarhaddon zmarł nagle w 669 roku, podczas wyprawy przeciwko Egiptowi. Oficjalna ceremonia koronacji miała miejsce dopiero na początku przyszłego roku, i wtedy też Szamasz – szum – ukin został mianowany królem Babilonu.

Początek panowania nowego króla był dość pomyślny. Jako następca Assarhaddona Assurbanipal kontynuował wojnę z Egiptem, rządzonym przez władców z 25 dynastii (kuszyckiej). W 667 roku wysłał armię, która pokonała faraona Taharka w bitwie w pobliżu Memfis. Ponieważ w tym samym czasie zbuntowali się egipscy wasale Asyrii, przeciwko nim także ruszyła armia. Wszyscy przywódcy ostali zabrani do Niniwy – oprócz księcia Sais, Necho I, który został mianowany królem Egiptu w zamian za swą lojalność. Po śmierci Taharki tron objął jego krewny, Tantamani, który zaatakował Górny Egipt i założył swą stolicę w Tebach. Ponieważ pokonał on innych egipskich władców (w tym Necho I, który zginął podczas bitwy) w okolicach Memfis, Assurbanipal wysłał nową armię, która po raz kolejny zadała klęskę Kuszytom. Tantamani uciekł do ojczyzny, a asyryjska armia splądrowała Teby. Syn Necho I, Psametych I, uzyskał niepodległość Egiptu, pozostając jednocześnie w przyjaznych relacjach z imperium asyryjskim.

Stosunki pomiędzy Asyrią a Babilonem układały się poprawnie, mimo iż Szamasz – szum – ukin miał dość ograniczoną władzę, będąc kimś w rodzaju gubernatora (mógł prowadzić na przykład ceremonie religijne, ale nie mógł już wydać rozkazu budowy budowli państwowych). Sytuacja miała zmienić się dopiero później. Także Elam w początkach panowania Assurbanipala był spokojny, ale w 664 roku sytuacja się zmieniła, gdyż wtedy właśnie elamicki król Urtaku znienacka zaatakował Babilon. Armia asyryjska została wysłana zbyt późno na pomoc, więc nim przybyła, Elamici zdążyli się wycofać. Następne starcie dwóch państw miało miejsce na przełomie 658/657 roku. Doszło wtedy do bitwy, która została wygrana przez Asyrię, a Elam stał się kolejnym państwem wasalnym.

Po kilku latach od pokonania Elamu doszło do kolejnej wojny, tym razem domowej. W 652 roku Babilon zbuntował się przeciwko zwierzchniej władzy Niniwy. Szamasz – szum – ukin zyskał sobie współpracę Chaldejczyków, lokalnych władców, a nawet Elamu. Po dwóch latach Elam został ponownie pokonany przez Asyrię, a Babilon został oblężony. Oblężenie ciągnęło się przez dwa lata, a w mieście zapanował wielki głód (doszło nawet do przypadków kanibalizmu). Wreszcie w czerwcu 648 Babilon się poddał, a Szamasz – szum – ukin rzucił się w ogień, pochłaniający jego pałac. Tym razem miasto nie zostało tak zniszczone, jak za czasów Sanheriba, ale i tak doszło do krwawej masakry zbuntowanej ludności. Assurbanipal pozwolił Babilonowi na zachowanie niezależności, były to jednak tylko pozory.

Ostatnie lata panowania Assurbanipala upłynęły w pokoju, państwo jednak zaczęło stopniowo chylić się ku upadkowi. Według przekazów greckich pod koniec życia władca oddał się zbytkom, zniewieściałości i rozwiązłości. Pewnego rodzaju potwierdzeniem tej tezy może być fakt, że kronika rządów Assurbanipala urywa się na 639 r. p.n.e. Być może od tego momentu król nie podjął już żadnej poważniejszej wyprawy wojennej i korzystał z owoców swych wcześniejszych zwycięstw. Nie można jednak jednoznacznie orzec, że jest to równoważne tej przemianie Assurbanipala, jaką opisują źródła greckie.

Data śmierci Assurbanipala jest niepewna, ponieważ zachowało się niewiele informacji o końcowym okresie jego panowania. Najczęściej przypuszcza się, że panował do 631 roku i wtedy też zmarł, choć istnieje teza, że panował przez 42 lata, czyli do 627 roku – możliwe, że przez kilka lat jego współwładcą był jego syn, Aszur – etil – ilani. Niezależnie jednak od daty wiadomo, że po śmierci Assurbanipala doszło do walki o władzę między jego synami, co pogłębiło chaos w imperium, które w niewiele lat później upadło na skutek ataku Chaldejczyków sprzymierzonych z Medami.

Assurbanipal szczycił się swym wykształceniem, szczególnie umiejętnością czytania pisma klinowego. Było to jednym z powodów, dla których założył ogromną bibliotekę w Niniwie. Znajdowało się w niej ponad trzydzieści tysięcy glinianych tabliczek, zawierających całą ówczesną wiedzę, a zbieranych podczas jego panowania na terenie całej Mezopotamii, a szczególnie Babilonii. Na owych tabliczkach były teksty filozoficzne, medyczne, historyczne, astronomiczne, słowniki dwujęzyczne, wiele informacji administracyjnych, a także duża ilość literatury pięknej, na przykład eposy o Gilgameszu czy „Enuma elisz”. Biblioteka ta została odkryta podczas wykopalisk w Niniwie w XIX wieku, a dzięki licznym znaleziskom możliwe stało się odcyfrowanie pisma klinowego.

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz