Kultura oryniacka (ok. 40 000/35 000 - 30 000/20 000 p.n.e.) jest pierwszą kulturą europejską identyfikowaną z Homo sapiens sapiens. Jednak coraz częściej pojawiają się głosy, że należy przypisywać ją raczej neandertalczykowi, bowiem człowiek współczesny pojawił się w Europie "trochę" później. Jak pokazują współczesne badania, wiele przedmiotów kultury oryniackiej przypomina wyroby neandertalskie we Francji, co sugeruje, że należy dokładnie przebadać dotychczasowe obiekty przypisywane kulturze oryniackiej, czy aby nie są . . .