Egipskie stanowisko Tell el-Farcha (Wzgórze Kurczaka) położone jest w północno-wschodniej Delcie Nilu, około 120 km od Kairu. Tworzą go trzy wzgórza ruin - tzw. "komy". Stanowisko związane jest z najwcześniejszą historią Egiptu faraońskiego oraz okresem poprzedzającym ten etap. Badaniami na tym terenie zajmowali się wiosną 2008 roku archeolodzy z Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ) i Muzeum Archeologicznego w Poznaniu (MAP) we współpracy z badaczami z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Pracami zespołu kierowali prof. Krzysztof Ciałowicz z UJ oraz dr Marek Chłodnicki z MAP.

Jak wyjaśniają badacze, pozostałości z Tell el-Farcha tworzą dziś trzy wzgórza ruin, z egipskiego "komy". Na komie zachodnim w minionym sezonie kontynuowano eksplorację warstw, związanych z centrum administracyjno-kultowym z okresu najwcześniejszych dynastii. Składa się ono z dużego centralnego dziedzińca, otoczonego ze wszystkich stron pomieszczeniami o charakterze kultowym (kaplice) oraz użytkowym.
"W kaplicy zachodniej, podobnie jak w sezonach ubiegłych, odnaleziono przedmioty kultowo-wotywne, m.in. głowice maczug, paciorki, fragmenty figurek zoomorficznych - informuje dr Zuzanna Wygnańska, redaktor +Archeowieści Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej+. - Przedmioty te, wykonane w niektórych przypadkach z cennych materiałów, mają też wysoki walor estetyczny".

"Na komie centralnym odsłonięto zabudowę związaną z kulturą dolnoegipską, występującą w Delcie Nilu i poprzedzającą okres wczesnych dynastii - kontynuuje Wygańska. - Składały się na nią ogrodzenie i szereg czterech prostokątnych domów. Do najważniejszych odkryć związanych z tą warstwą należą liczne fragmenty importowanej ceramiki palestyńskiej i górnoegipskiej (czyli z południa Egiptu), potwierdzające znaczną rolę handlu dla pierwszych osadników w Delcie. Znaleziono też kilkadziesiąt paciorków wykonanych z różnych kamieni półszlachetnych oraz kilka ze złota - pierwsze znane z kultury dolnoegipskiej przykłady wykorzystania tego metalu".

Na komie wschodnim polscy archeolodzy przebadali zaś 26 grobów, datowanych na okres dynastii 0 i początku I, czyli pochodzących z początków państwa egipskiego. Według samych naukowców, do najważniejszych spośród zbadanych miejsc pochówku, należy bogaty grób, w którym znaleziono dzban z wyrytym imieniem Iry-Hora - pierwszego znanego z imienia króla egipskiego (dynastia 0). "To już drugi przypadek wystąpienia tego imienia w Tell el-Farcha, zdający się potwierdzać historyczność Iry-Hora i wskazujący, że władca ten, znany przede wszystkim z rejonu Abydos, gdzie znaleziono jego grób, rozciągał swoje panowanie także na wschodnią Deltę" - tłumaczą specjaliści.

Kolejnym ważnym znaleziskiem Polaków okazał się grób typu "mastaba", datowany na przełom dynastii 0 i I. To prawdopodobnie najstarsza ze znanych dotąd mastab egipskich. Jej ściany wznosiły się na wysokość 2 m, fasada wschodnia ukształtowana została w charakterystyczne nisze, a w komorze znajdowały się 73 naczynia gliniane, 5 kamiennych oraz siekierka miedziana i nóż krzemienny. W mastabie zarejestrowano również kilka następnych grobów, które - jak zapowiadają archeolodzy - będą eksplorowane w trakcie następnej kampanii wykopaliskowej.