Herod Wielki

Herod I Wielki żył w latach 73 – 4 p.n.e. (czasami podaje się też rok 72 jako datę jego urodzin). Był królem Judei z łaski Rzymu, a jego państwo prócz Palestyny obejmowało również część terenów dzisiejszej Jordanii, Syrii i Libanu. Był sprawnym władcą, zainicjował także wiele monumentalnych budów – jego dzieła to np. Cezarea Nadmorska ze wspaniałym portem, przebudowa świątyni w Jerozolimie, twierdza Antonia przylegająca bezpośrednio do świątyni, twierdze Herodion, Macheront i Masada, oraz wiele innych. Jego władza nie była jednak zbyt popularna wśród jego poddanych, a koniec jego panowania pełen był terroru. W tradycji chrześcijańskiej zachował się jego obraz jako okrutnika, który wydał rozkaz, by zabito wszystkich chłopców w wieku do 2 lat żyjących w Betlejem, gdzie na świat przyszedł Jezus, który według przepowiedni miał zostać następnym królem.

Herod był synem idumejskiego wielmoży Antypatra, wysoko postawionego na dworze etnarchy Hyrkana II, oraz kobiety imieniem Kypros, pochodzenia nabatejskiego (była córką przywódcy jednego z plemion). Antypater podczas wojny domowej pomiędzy Juliuszem Cezarem a Pompejuszem Wielkim stanął po stronie Cezara, za co otrzymał w nagrodę rzymskie obywatelstwo. Dzięki swojemu ojcu Herod w 47 r. p.n.e. został mianowany namiestnikiem Galilei. Cieszył się poparciem Rzymu, lecz z powodu swej nadmiernej brutalności był potępiany przez Sanhedryn. Po śmierci Cezara w 44 r. p.n.e. doszło do kolejnej wojny domowej. Brutus i Kasjusz, którzy przewodzili spiskowi przeciwko Cezarowi, uciekli na Wschód. Rozkazali oni wszystkim prowincjom i protektoratom, by wsparły pieniężnie ich walkę przeciwko Oktawianowi i Markowi Antoniuszowi. Antypater i jego synowie zebrali wymaganą kwotę, nierzadko przy użyciu brutalnych metod, lecz w ogólnym chaosie ojciec Heroda został otruty.

W 43 roku p.n.e. Herod zrobił pierwszy krok do zdobycia większej władzy. Gdy siostrzeniec Hyrkana, Antygon, próbował przechwycić tron, Herod pokonał go, po czym poślubił wnuczkę Hyrkana, Mariamne (I). Ponieważ Herod miał już żonę o imieniu Doris, która dała mu syna, Antypatra, zdecydował się ją wygnać. Gdy Oktawian pokonał Brutusa i Kasjusza pod Filippi w 42 r. p.n.e., Herodowi udało się przekonać Marka Antoniusza, że jego ojciec pod przymusem pomagał zabójcom Cezara. Dzięki poparciu Rzymu udało mu się schwytać i skazać na śmierć tych, którzy przyczynili się do śmierci Antypatra. Następnie został mianowany tetrarchą Galilei. Ta decyzja Rzymu nie spotkała się z zachwytem Żydów, gdyż większość z nich nie uważała Heroda za prawdziwego Żyda ze względu na jego pochodzenie. Idumejczycy pochodzili od Edomitów, znanych z Biblii, i żyli na południu Judei. Po podbiciu Idumei w latach 140 – 130 p.n.e. Jan Hyrkan z rodu Machabeuszy rozkazał, by wszyscy Idumejczycy przyjęli judaizm, a jeśli by tego nie zrobili, mieli zostać wygnani – i większość z nich niechętnie przeszła na wiarę Żydów. Jeszcze gorsza sprawa była, jeśli chodzi o matkę Heroda, która była pochodzenia arabskiego – a wśród Żydów panowało (i panuje nadal) przekonanie, że tylko mając matkę – Żydówkę, można być prawdziwym Żydem. Jakkolwiek więc Herod głosił, że jest Żydem, to twierdzenia te nie zdobywały wiary wśród większości społeczeństwa.

W roku 40 p.n.e. Antygon przy pomocy Partów podjął kolejną próbę objęcia tronu, tym razem udaną. Herodowi udało się uciec do Rzymu, lecz jego brat, Fazael, nie miał tyle szczęścia – musiał popełnić samobójstwo. W Rzymie udało się Herodowi przekonać Oktawiana oraz senat, by wysłano Marka Antoniusza do Judei z zadaniem przywrócenia władzy Herodowi. Tak też się stało, a Herod w 37 roku p.n.e. został mianowany królem Judei. Tron zdobył z łaski Rzymu i dzięki rzymskim legionom, a sam początek jego panowania zaznaczył się rozlewem krwi – pokonanego Antygona skazano na śmierć.

Pierwszym zadaniem Heroda jako władcy było umocnienie swojej pozycji. W tym celu wysłał poselstwo do Partów z prośbą o uwolnienie Hyrkana, przebywającego w Babilonii. Ich król z chęcią spełnił to żądanie, ponieważ starzec stawał się niebezpiecznie popularny wśród Żydów mieszkających w tym rejonie. Mimo iż Hyrkan nie mógł już dalej pełnić roli arcykapłana ze względu na swoje okaleczenie (Józef Flawiusz podaje, że Antygon odgryzł uszy swojemu wujowi), nadal pozostawał wielce znaczącą postacią w społeczności żydowskiej. Herod więc bardzo szanował Hyrkana, zdając sobie sprawę z faktu, że poparcie starego władcy daje pozory legalności jego władzy. Jednocześnie w 36 r. p.n.e. mianował na arcykapłana swojego 17 – letniego szwagra, Arystobula III, brata Mariamne, obawiając się, że Żydzi mogą go uznać za swojego prawdziwego króla. Rok później kazał go utopić w basenie, podejrzewając, że Arystobul spiskuje przeciw niemu.

Nowy król rozpoczął wiele budów na szeroką skalę. Otoczył Jerozolimę nowymi murami, wybudował też twierdzę nazywaną Antonia (na cześć Marka Antoniusza), strzegącą świątyni. Chcąc zapewnić sobie dalsze poparcie Rzymu, Herod słał bogate dary Markowi Antoniuszowi oraz jego kochance, Kleopatrze. Był to jednak krok, który mógł przyczynić się do ruiny planów Heroda. Po wybuchu wojny domowej i pokonaniu Marka Antoniusza Herod zrozumiał, że sprzymierzył się z osobą przegraną. Chcąc wybrnąć z tej sytuacji, działał szybko i zdecydowanie. Przede wszystkim skazał Hyrkana na śmierć, usuwając w ten sposób jedyną osobę, która mogła sobie rościć prawa do tronu. Następnie ukorzył się przed Oktawianem i złożył mu przysięgę wierności. Zwycięzca spod Akcjum potwierdził władzę Heroda w Judei, a na dodatek oddał mu ziemie, które wcześniej zagarnęła Kleopatra. Pozycja Heroda mimo wszystko dalej była niepewna. Chcąc zdobyć sobie serca poddanych, po trzęsieniu ziemi, które nawiedziło Jerozolimę w roku 31 p.n.e., rozkazał zbudować nowy rynek, amfiteatr, i nowy budynek posiedzeń Sanhedrynu. Rozpoczął także budowę pałacu królewskiego. W międzyczasie stoczył też zwycięską wojnę z Nabatejczykami. Jakkolwiek zależny od Rzymu, Herod starał się prowadzić niezależną politykę zagraniczną. Niezbyt podobało się to jego patronom, niemniej jednak w gruncie rzeczy nie mieli zastrzeżeń do człowieka, który z ich łaski panował nad Judeą.

Herod był bardzo zazdrosny o swoją żonę, Mariamne, wnuczkę Hyrkana, którego wcześniej skazał na śmierć. W 29 r. p.n.e. oskarżył ją o cudzołóstwo, a głównym świadkiem w procesie była jego siostra, Salome. Także Aleksandra, matka Mariamne, obciążała swoimi zeznaniami córkę, najprawdopodobniej chcąc ratować swoje życie – jako córka Hyrkana była potencjalnym zagrożeniem dla Heroda. Mariamne skazano na śmierć, natomiast Aleksandra popełniła wielki błąd, ogłaszając się królową, twierdząc, iż Herod jest chory psychicznie. Ta decyzja kosztowała ją życie, gdyż Herod kazał ją zabić bez procesu. Rok później śmierć dosięgła Kostobara, szwagra Heroda, męża Salome – został oskarżony o udział w spisku. Zarzut mógł być nieprawdziwy, ale w 27 roku p.n.e. doszło do nieudanej próby zamachu na Heroda.

Oprócz usuwania osób niewygodnych Herod zajmował się też innymi sprawami. Gdy w kilka lat później doszło do potężnej suszy, która spowodowała ogólny głód i wybuch epidemii, Herod rozkazał sprowadzić zboże z Egiptu. Zrezygnował wtedy z trzeciej części podatków i rozpoczął szeroko zakrojony program pomocy poszkodowanym. W 23 roku p.n.e. miał miejsce kolejny ślub Heroda – tym razem z córką arcykapłana Szymona, Mariamne (II). Rok później rozpoczęła się budowa Cezarei Nadmorskiej. Było to miasto zbudowane w celu rywalizacji handlowej z Aleksandrią. Nie było zbudowane na modłę wschodnią, lecz oparte na planach greckich miast. Znajdował się w nim wielki rynek, amfiteatr, świątynie bóstw pogańskich oraz świątynia poświęcona cesarzowi, akwedukt… Jednak prawdziwym arcydziełem był port, chroniony przez potężne i unikalne w swym kształcie falochrony, którego nabrzeża wykonano z betonu wodnego, twardniejącego w wodzie.. W tym samym czasie Herod ponownie powiększył swoje państwo, dodając do niego Itureę oraz tereny dzisiejszych wzgórz Golan. Wreszcie w 20 r. p.n.e. rozpoczęła się przebudowa świątyni jerozolimskiej, której Herod chciał nadać większy i wspanialszy kształt. Nowa świątynia była gotowa podobno w ciągu półtora roku, jakkolwiek prace wykończeniowe ciągnęły się jeszcze przez następne 80 lat. Aby zadośćuczynić wymaganiom prawa religijnego, do pracy przy świątyni zatrudniono 1000 kapłanów jako kamieniarzy i cieśli. W tym okresie Herod po raz kolejny odwiedził Rzym.

W 13 roku p.n.e. Herod uczynił swoim dziedzicem Antypatra, syna z pierwszego małżeństwa z Doris. W rok później na synów Mariamne (I), Aleksandra i Arystobula padło podejrzenie, że spiskują przeciwko swemu ojcu. Herod wyruszył z nimi do Akwilei i tam cała trójka poddała się sądowi cesarskiemu. August pogodził ich, a Herod zmienił zapis w swym testamencie. Dopuścił synów Mariamne (I) do dziedziczenia, lecz pierwszym następcą pozostał Antypater. Trzy lata później nastąpiła inauguracja świątyni w Jerozolimie, a Herod rozpoczął kolejną wojnę z Nabatejczykami. Wojna ta spowodowała, że popadł w niełaskę u Augusta. W 9 r. p.n.e. ukończono budowę Cezarei Nadmorskiej. Herod znów zaczął podejrzewać, że Aleksander spiskuje przeciwko niemu, co zakończyło się ponownym oskarżeniem synów Mariamne (I) o zdradę stanu. Dzięki pogodzeniu się z Augustem Herod uzyskał jego pozwolenie na przeprowadzenie procesu przeciwko swoim synom. Proces ten odbył się w 7 r. p.n.e. w Berytosie (dzisiejszy Bejrut), przed rzymskim sądem. Aleksander i Arystobul zostali uznani za winnych i skazani na śmierć. Herod znów zmienił swój testament, jako drugiego następcę wpisując Heroda Filipa, syna z małżeństwa z Mariamne (II). Antypater nie miał się jednak długo cieszyć faktem bycia następcą swojego ojca – dwa lata po śmierci synów Mariamne (I) Herod, będący już poważnie chory, oskarżył go o próbę morderstwa, a na swego następcę wyznaczył Heroda Antypasa (z czwartego małżeństwa z Malthace). Wreszcie w 4 roku p.n.e. August zatwierdził wyrok śmierci na Antypatra. W tym samym roku młodzi studenci Tory roztrzaskali złotego orła, umieszczonego nad głównym wejściem do świątyni, po tym, jak ich faryzejscy nauczyciele ogłosili, że to symbol Rzymu i jego władzy nad światem, sprzeciwiający się Dziesięciu Przykazaniom. Herod nakazał ich aresztować, po czym osądził i skazał na śmierć – zarówno nauczyciele, jak i uczniowie zostali spaleni żywcem.

Końcowe lata życia Heroda pełne były terroru i rozlewu krwi. Współcześnie ocenia się, przez całe życie mógł cierpieć na depresję, połączoną z paranoją. Dodatkowo przypuszcza się, że jego okrucieństwo pod koniec życia wywołane było po części chorobą umysłową, wywołaną przez chorobę nerek, której mogła towarzyszyć gangrena Fourniera (bardzo groźna choroba genitaliów). Przypuszczenia te oparte są na opisie ostatnich chwil Heroda, które znamy dzięki relacji Józefa Flawiusza. Najczęściej przyjmuje się rok 4 p.n.e. za datę śmierci władcy – potwierdza to choćby fakt, iż jego synowie datowali swe rządy od tego właśnie roku. Na dodatek Józef zapisał, że Herod zmarł po zaćmieniu księżyca, a częściowe zaćmienie miało miejsce właśnie w tym roku. Pojawiła się też teza, że śmierć Heroda nastąpiła rok wcześniej, gdyż wtedy były dwa całkowite zaćmienia, lecz nie cieszy się ona zbyt dużą popularnością.

W swym testamencie Herod podzielił swoje państwo między trzech synów: Archelaus (z małżeństwa z Malthace) miał być królem Judei i Samarii, a Herod Antypas (również syn Malthace) oraz Filip (z piątego małżeństwa z Kleopatrą z Jerozolimy) mieli być tetrarchami Galilei oraz Perei oraz reszty terenów, znajdujących się pod władzą ich ojca. August nie zaakceptował tego testamentu, i nie przyznał władzy królewskiej Archelausowi, ale cała trójka otrzymała wyznaczone im terytoria. Heroda pochowano w wybudowanej przez niego twierdzy Herodion. Miejsce pochówku władcy pozostawało nieznane aż do 7 maja 2007 roku, gdy Ehud Necer, archeolog z Uniwersytetu Hebrajskiego, poinformował o odkryciu grobu ze szczątkami Heroda.

W tradycji chrześcijańskiej Herod jest przedstawiony jako tyran, chcący zabić Jezusa, odpowiedzialny za dokonanie tzw. „rzezi niewiniątek”. Prawdziwość tego wydarzenia jest jednak kwestionowana, gdyż jedynym źródłem informacji o nim jest Ewangelia św. Mateusza, natomiast nie wspominają o takim zdarzeniu ani inne Ewangelie, ani apokryfy. Również w źródłach historycznych, w tym w pismach nieprzychylnego przecież Herodowi Józefa Flawiusza, nie ma żadnej wzmianki o wymordowaniu chłopców z Betlejem.

Warto wspomnieć przy okazji, że Herod pod względem ilości ożenków przewyższył nawet króla Anglii Henryka VIII, miał bowiem 10 legalnie poślubionych żon. Różnica pomiędzy dwoma monarchami wynika z faktu, że Henryk VIII koniecznie chciał mieć syna, natomiast Herod żenił się z powodów politycznych.

Gość

kujaw0

Dodano: 2011-04-04 Wtiam, usiłuję odnaleźć książkę z której pochodzi ten tekst , bardzo jej potrzebuje - "Końcowe lata życia Heroda pełne były terroru i rozlewu krwi. Współcześnie ocenia się, przez całe życie mógł cierpieć na depresję, połączoną z paranoją. Dodatkowo przypuszcza się, że jego okrucieństwo pod koniec życia wywołane było po części chorobą umysłową, wywołaną przez chorobę nerek, której mogła towarzyszyć gangrena Fourniera" Edytuj

Użytkownik	Damian Flawiusz
	Dodano: 2011-04-06 Może ten fragment jest w jednej z pozycji Józefa Flawiusza proponowałbym przejrzeć Bellum Iudaikum( chyba dobrze napisałem tytuł) Edytuj

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz