Kleopatra

Kleopatra VII Wielka (69-30 p.n.e.) była ostatnią królową Egiptu (od 51 p.n.e.) z dynastii Ptolemeuszy, córką Ptolemeusza XII Neosa Dionizosa (Auletesa). Jej ojciec , zwany "Flecistą", godzinami grywał na flecie, kochał też zabawy, pijatyki i ciągnące się tygodniami orgie. Kleopatra miała dziesięcioro rodzeństwa z różnych matek - nikt nie dociekał z jakich- w tym dwie starsze siostry; Kleopatrę VI i Berenikę IV jak również młodszą siostrę Arsinoe IV, dwóch braci Ptolemeusza XIII i Ptolemeusza XIV. Kiedy Ptolemeusz XII z obawy przed wrogami uciekł z kraju, jego najstarsza córka, Berenika, ogłosiła się królową. Trzynastoletnia Kleopatra nienawidziła siostry i zawiązała przeciw niej spisek. Gdy ojciec wrócił, kazał ściąć Berenikę, a Kleopatrę nazwał "kochaną córeczką" i uczynił spadkobierczynią w swoim testamencie. Wiosną 51 roku przed Chrystusem Ptolomeusz Auletes zmarł przekazując swoje królestwo 18 letniej wówczas Kleopatrze i 12 letniemu Ptolemeuszowi XIII.

Opiekunem dzieci został rzymski wódz Pompejusz. Od ponad dwustu lat Egipt znajdował się w politycznej zależności od Rzymu. Ekspansja Rzymian zmuszała kolejnych władców dynastii ptolemejskiej do zawierania niekorzystnych sojuszy i pod koniec ich panowania Rzym zdobywał coraz większą kontrolę nad Egiptem. Aby zachować władzę Ptolemeusze decydowali się na płacenie Rzymowi olbrzymiego trybutu- głownie chodziło o dostawę kontyngentów zboża. Po śmierci Ptolemeusza Auletesa widmo ostatecznego upadku dynastii stawało się coraz bardziej nieuchronne. Zgodnie z prawem egipskim kobieta mogła sprawować władzę królewską tylko jako koregentka wespół z bratem lub synem- musieli być spokrewnieni, wiek nie grał roli. Tak więc Kleopatra by zachować władzę poślubiła kolejno swoich dwóch braci.

Po kilku latach Ptolemeusz XIII chciał pozbyć się siostry i w 48 p.n.e. pozbawiona władzy musiała uchodzić z Egiptu. Pomiędzy rokiem 51 a 49 p.n.e. Egipt nawiedziła susza, a następnie nieurodzaj spowodowany małym przyborem wody i wylewem Nilu. W tym samym czasie Kleopatra zaczęła gromadzić przy sobie część plemion arabskich jako rodzaj armii, a następnie wraz z siostrą Arsinoe udały się do Syrii, gdzie ich tymczasową bazą stał się Askalon.

Tymczasem Pompejusz poniósł klęskę pod Farsalos w 48 roku, w wojnie domowej z Juliuszem Cezarem. Udał się więc do Aleksandrii aby pozyskać sprzymierzeńca w osobie Ptolemeusza XIII. Ten jednak nie chcąc ryzykować pomocy udzielonej skazanemu na klęskę Pompejuszowi ,rozkazał zamordować go , gdy ten schodził właśnie na ląd w porcie w Aleksandrii. Cztery dni po tym wydarzeniu w Aleksandrii wylądował sam Cezar prowadząc ze sobą 32 setki piechurów i 800 kawalerzystów. Ptolemeusz XII zbiegł, a Cezar zajął miasto i zaczął wydawać rozkazy. Potinus- eunuch i doradca Ptolemeusza sprowadził go z powrotem do pałacu. Tymczasem Kleopatra zobaczyła w Cezarze jedyna szansę na odzyskanie władzy, przekradła się przez pozycje wroga, podobno zawinięta w dywan i w ten sposób dostała się przed oblicze Cezara. O spotkaniu przyszłych kochanków pisał Lukan: "Jeśli urodzenie znaczy coś, o wielki Cezarze, jam jest szlachetną córą królów Egiptu wywodzących swój rod od Lagosa, lecz wypędzona za stolicy ojcowej pozostanę wygnanką na zawsze, jeśli twoja prawica nie przywróci mi tego, com utraciła. Dlatego też ja, królowa, obejmuję teraz twoje stopy. Okaż się łaskawą gwiazdą dla naszego ludu. Nie będę pierwszą kobietą sprawującą władzę nad Nilem. Egipt umie godzić się z rządami królowej i nie przywiązuje znaczenia do różnicy płci. Odczytaj ostatnią wolę mego zmarłego ojca. Dał mi on równy z bratem udział we władzy królewskiej i zaślubił nas ze sobą. Chłopiec sam kocha siostrę, gdyby tylko był wolny, lecz tak uczuciami jego jak i armią włada Pothejnos. Nie proszę dla siebie o żaden udział we władzy ojcowej. Uwolnij jedynie nasz dom od tak wielkiej winy i hańby! Zniszcz zgubną potęgę faworyta i spraw, by król był naprawdę królem" (Lukan, X, 85-89). To spotkanie i późniejszy romans opisywali pisarze, dramaturdzy, poeci, był to też znakomity temat dla filmowców. Bo wielki wódz oszalał dla pięknej Egipcjanki. Zwrócił jej tron, opuścił (na jakiś czas) żonę Kalpurnię i pozostał w Egipcie. W swoich pamiętnikach pisał: "Pozostałem dla Kleopatry. W wypadku mojego wyjazdu byłaby ona narażona na śmiertelne niebezpieczeństwo. Dla niej zaniedbałem sprawy Imperium". Ptolemeusz zrozumiał, że nie ma dla niego szans na utrzymanie się przy władzy i próbował zbiec, został jednak pochwycony i doprowadzony siłą do pałacu.

Tymczasem Eunuch Potinus zebrał wojsko Ptolemeusza i na czele 20 tysięcy ludzi otoczył Aleksandrię i Cezara. Tak zaczęła się Tzw. Wojna aleksandryjska, podczas walk miejskich spłonęła miedzy innymi słynna biblioteka, kryjąca największe dzieła literatury i filozofii antycznej. Cezar zajął przyczółek obok latarni morskiej na Faros (jeden z 7 cudów świata starożytnego) i dzięki temu kontrolował cały port. Arsinoe zbiegła z pałacu i połączyła się z Achillasem- sprzymierzeńcem Ptolemeusza, a następnie proklamowała się jedyną władczynią armii egipskiej. Podczas wojny Cezar kazał zgładzić Potinusa, Achillas został zabity przez Ganimedesa, a Ptolomeusz utonął w rzece podczas próby ucieczki. Po jego śmierci Kleopatra została jedyną władczynią., jednak dla poszanowania religii i tradycji musiała poślubić drugiego brata Ptoloemeusza XIV.

Władczyni Egiptu rządziła więc u boku Cezara, który widział w tym znaczne korzyści dla Republiki, a Kleopatra snuła plany połączenia Egiptu i Rzymu w jedno, potężne imperium , ucieleśnieniem tych marzeń miał być jej syn Ptolemeusz Cezar (Cezarion). W końcu jednak Cezar zdecydował się wracać do Rzymu, gdzie powierzono mu godność dożywotniego dyktatora. Nie zatrzymały go nawet narodziny syna. Wkrótce i Kleopatra udała się do Rzymu w 46 roku. Marzyło jej się, że zostanie żoną Cezara i wspólnie będą rządzić imperium. spotkała się jednak z wrogością senatu i patrycjatu rzymskiego. Sytuacji nie polepszał też fakt , że Cezar ostatecznie uznał Cezariona za swojego syna, co rodziło obawy, że zechce sięgnąć także i po koronę i ustanowić Rzym dziedziczną monarchią. W 44 roku p.n.e. Cezar został zamordowany przed budynkiem senatu przez senatorów. I wówczas okazało się, że w swoim testamencie nawet nie wspomniał o Cezarionie. Kleopatra wpadła w rozpacz, zbiegła do Aleksandrii , gdzie zamordowała Ptolemeusza XIV i ustanowiła 4 letniego wówczas syna swoim koregentem. Wkrótce jednak znalazła nowego sprzymierzeńca - Antoniusza.

Kiedy po jednej z wygranych wojen Antoniusz przybył do Egiptu, Kleopatra popłynęła na jego spotkanie posrebrzanym statkiem z purpurowymi żaglami, przebrana za Afrodytę. Olśniony Antoniusz nie mógł odmówić jej niczego, spełnił m.in. tak drobne prośby, jak zamordowanie jej siostry Arsinoe i paru innych niewygodnych osób, a w 41 p.n.e. zaprosił ją do Tarsu . W 40 roku Antoniusz powrócił do Rzymu na całe 4 lata. Kleopatra urodziła mu bliźnięta - Aleksandra Heliosa i Kleopatrę Selene. Antoniusz u jej boku zapomniał o politycznych ambicjach,a tymczasem jego żona wystąpiła przeciwko Oktawianowi i zmuszona był do ucieczki do Grecji gdzie w krótkim czasie zachorowała i umarła. Antoniusz zatem poślubił Oktawię, siostrę Oktawiana.

Antoniusz opuścił Italię i udał się na wojnę przeciwko Partom, odsyłając Oktawię do Rzymu. Kiedy tylko znalazł się w Antiochii, posłał po Kleopatrę., której przekazał ważne strategicznie dla Rzymu obszary jak; Cypr, Wybrzeże sycylijskie, Fenicję, Judeę, Arabię. Dzięki temu Egipt mógł rozpocząć rozbudowę floty u brzegów Sycylii. Antoniuszowi marzył się podbój Partów, jednak mimo wsparcia władczyni Egiptu został pokonany w 36 roku. Kleopatra poślubiła Antoniusza na przełomie 37 i 36 p.n.e. bez rozwodu z Oktawią. Oktawian próbował wyzwać Antoniusza do walki , ale ten postanowił uniknąć wojny i wrócił razem ze szwagrem i jego siostrą do Rzymu.

W roku 35 Antoniusz wyszedł zwycięsko z wojny z Armenią. Odbył swój pochód triumfalny w Aleksandrii razem z Kleopatrą, która ogłosiła się Nową Izydą, a Antoniusz Nowym Dionizosem, co miało symbolizować wspólne rządy Rzymu i Egiptu. Bardziej politycznie wymowną ceremonią stała się koronacja dzieci Kleopatry . Antoniusz zasiadał wówczas na tronie podobnie jak Ptolemeusz XV Cezar, który zyskał miano Króla Królów, a jego matka, Królowej Królów. W latach 32- 31 Antoniusz ostatecznie przeprowadził swój rozwód z Oktawią i na dobre zerwał z Rzymem, a Kleopatra rozkazała bić monety ze swoją podobizną w walucie rzymskiej- srebrnych denarach. Oktawian oficjalnie wypowiedział Egipcjance wojnę choć imię Antoniusza nie zostało publicznie wymienione w deklaracji.

2-go września 31 p.n.e. Kleopatra wzięła udział w przegranej bitwie pod Akcjum. Choć Antoniusz został pokonany przez Admirała Oktawiana- Agryppę, jeszcze przez prawie rok bronił Aleksandrii. Kiedy dotarło do niego, że jego wojska poniosły kolejną klęskę, a u wrót Egiptu stoi Oktawian, było już za późno. Antoniusz w rozpaczy popełnił samobójstwo padając na własny miecz w 30 roku p.n.e.

Kleopatra wprawdzie go opłakiwała, ale sama postanowiła się ratować. Próbowała uwieść Oktawiana, nie wiedząc, że ten rzymski wódz jest nieczuły na niewieście wdzięki. Oktawian darował jej życie, ale postanowił ją i dzieci przykuć kajdanami do swego rydwanu triumfalnego., odebrać jej insygnia władzy faraonów i ogłosić niewolnicą Rzymu. Kleopatra wybrała śmierć, zamknęła się w swoim grobowcu i popełniła samobójstwo przy pomocy królewskiej kobry, ukrytej w koszu fig, co według wierzeń egipskich miało zapewnić nieśmiertelność. Zmarła 12 sierpnia 30 roku p.n.e. mając lat 39. Ostatnie chwile królowej opisał Plutarch: "Po tym narzekaniu Kleopatra [...] kazała przygotować sobie kąpiel. Po kąpieli zasiadła do stołu i zjadła wspaniały posiłek.
Potem przybył ktoś z pola niosący jakąś skrzynkę. Straż pytała, co tam niesie. Ten otworzył ją, odgarnął liście i pokazał naczynie pełne fig [...].
Kleopatra zaś po posiłku posłała do Cezara [Oktawiana] zapisaną tabliczkę opieczętowaną jej sygnetem, potem odsunęła od siebie wszystkich ludzi, oprócz owych dwóch kobiet, i zamknęła drzwi.
Cezar, przeczytawszy tabliczkę, na niej prośby i błagania, by ją pochował przy Antoniuszu, rychło zrozumiał, co się stało. Najpierw nawet sam chciał pędzić tam na ratunek, potem [...] wysłał tam ludzi dla zbadania sprawy. Ale nieszczęście dokonało się szybko. Bo ci ludzie, przybiegłszy, zastali strażników nic niewiedzących, wyważyli więc drzwi i zastali Kleopatrę nieżywą na złotym łożu przyozdobionym po królewsku. [...]
Opowiadają też, że z tymi figami przykrytymi zewnątrz liśćmi przyniesiono jej żmiję. Tak bowiem kazała to zrobić sama Kleopatra. Stąd żmija dopadła ciała bez jej oporu. Kiedy bowiem ujęła trochę fig, zobaczyła ją i powiedziała: "Ach, to tutaj to było" - i podała jej odsłonięte swe ramię do ukąszenia.
Inni twierdzą, że żmija była zamknięta w dzbanku na wodę i kiedy Kleopatra dobywała ją stamtąd jakąś szpilką złotą, ta, podrażniona, wyskoczyła i ukąsiła ją w ramię.
Prawdy tu nikt nie zna. Bo mówi się także, że Kleopatra nosiła ze sobą truciznę w wydrążonej szpilce do włosów ukrywanej właśnie we włosach. Zresztą na ciele nie pojawiły się żadne planu zapalne ani inne objawy trucizny. Co więcej - nie widziano nawet tego węża wewnątrz. Mówiono, że ślady pełzania dostrzeżono w stronę morza, na które pokój miał widok [...]. Inni twierdzą, że widziano ramię Kleopatry z dwoma śladami ukąszeń, delikatnymi i słabo rozpoznawalnymi. I to, zdaje się, przyjmował Cezar, który w triumwir wiózł obraz Kleopatry z przyczepioną do niej żmiją. Co do tego takie są więc przekazy.
Cezar, choć niezadowolony ze śmierci tej kobiety, podziwiał jej dzielność i kazał ją pochować obok Antoniusza z królewskim przepychem" (Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, t. 1, Wrocław 1976). Po jej śmierci , Cezarion został zamordowany, a dzieci jej i Antoniusza były wychowywane przez Oktawię. Wraz ze śmiercią Kleopatry kończy się epoka ptolemejska w dziejach Egiptu, ale także epoka faraonów, Egipt staje się prowincją utworzonego przez Oktawiana Cesarstwa Rzymskiego.

Kleopatra była kobietą o nieprzeciętnej inteligencji i fascynującej urodzie. Jej wykształcenie odbiegało daleko od przeciętnych w tamtej epoce. Już jako dziesięcioletnia dziewczynka ubierała się z wyszukaną elegancją, uczyła się pięknie mówić, ale nie zaniedbywała też poważniejszych sztuk. Władała kilkoma językami, czytała poważne dzieła filozoficzne, studiowała historię i astronomię. Najbardziej jednak zapadły jej w pamięć nauki filozofa Demetriusza, który powtarzał: "mądrość pochodzi od Greków, siła od Rzymian, bogactwa od poddanych. Ale jest coś silniejszego od mądrości i miecza. To mądrość pięknej kobiety". Nawet jej przeciwnicy przyznawali, że była niepospolicie piękna, wykształcona, inteligentna i... miała dobre serce. To, że koronę Egiptu zdobyła, trując, dusząc i zdradzając nie tylko swoich wrogów, ale i najbliższą rodzinę, w tamtych czasach było czymś absolutnie oczywistym... Energia i ambicja zbudowania imperium egipskiego, silny charakter czyniły z Kleopatry poważnego przeciwnika państwa rzymskiego. Mimo że wywodziła się z dynastii macedońskiej, szanowała tradycje swego królestwa, popierała kult bogów egipskich, dzięki czemu cieszyła się dużą popularnością wśród ludu. Związki z wielkimi Rzymianami miały pomóc jej w odzyskaniu dawnej świetności Egiptu.

Kleopatra jest bohaterką licznych utworów literackich (Szekspir, Ludwig, Norwid, Morstin) i tematem wielu filmów (m.in. J. Mankiewicz Kleopatra).

Użytkownik	Narmer
	Dodano: 2010-02-26 Świetny artykuł. Żeby wszystkie były tak dokładne, to by było super. Edytuj

Redaktor

Rysiek Hałas

Dodano: 2011-01-01 Znalazłem fragment tekstu Lukana, któr mówi o pierwszym spotkaniu Kleopatry z Cezarem. Myślę, że warto jest go przytoczyć, bo świadczy o temperamencie królowej :Jeśli urodznie coś, o wielki Cezarze, jam jest zlachetną córką królów Egiptu wywodzących swój ród od Lagosa, lecz wypędzona ze stolicy ojcowej pozostanę wygnanką na zawsze, jeśli twoja prawica nie przywróci mi tego, com utraciła. Dlatego też ja, królowa, obejmuję teraz twoje stopy. Okaż się łaskawą gwiazdą dla naszego ludu. Nie będę pierwszą kobietą sprawującą władzę nad Nilem. Egipt umie godzić się z rządami królowej i nie przywiązuje znaczenia do różnicy płci. Odczytaj ostatnią olę mego zmarłego ojca. Dał mi on równy z bratem udział we władzy królewskiej i zaślubił na ze sobą. Chłopiec sam kocha siostrę, gdyby tylko był olny, lecz tak uczuciami jego, jak i armią włada Pothejnos. Nie proszę dla siebie o żaden udział we władzy ojcowej. Uwolnij jedynie nasz dom od tak wielkiej winy i hańby! Zniszcz zgubną potęgę faworyta i praw, by król był naprawdę królem". Nie wiem jak was, ale mnie ta przemowa ujęła. Kleopatra naprawdę musiała być inteligentną istotą. Już samymi przywarami umysłu mogłaby zawrócić niejednemu współczesnemu mężczyźnie w głowie. ;p Edytuj

Redaktor

Rysiek Hałas

Dodano: 2011-01-01 Śmierć Kleopatry (Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, t. 1, Wrocław 1976). "Po tym narzekaniu Kleopatra [...] kazała przygotować sobie kąpiel. Po kapieli zasiadła do stołu i zjadła wspaniały posiłek. Potem przybył ktoś z pola niosący jakąś skrzynkę. Straż pytała, co tam niesie. Ten otworzył ją, odgarnął liście i pokazał naczynie pełne fig [...]. Kleopatra zaś po posiłku posłała do Cezara [Oktawiana] zapisaną tabliczkę opieczetowaną jej sygnetem, potem odsunęła od siebie wszystkich ludzi, oprócz owych dwóch kobiet, i zamknęła drzwi. Cezar, przeczytawszy tabliczkę, na niej prośby i błagania, by ją pochował przy Antoniuszu, rychło zrozumiał, co się stało. Najpierw nawet sam chciał pędzić tam na ratunek, potem [...] wysłał tam ludzi dla zbadania sprawy. Ale nieszczęście dokonało się szybko. Bo ci ludzie, przybiegłszy, zastali strażników nic niewiedzących, wyważyli więc drzwi i zastali Kleopatrę nieżywą na złotym łożu przyozdobionym po królewsku. [...] Opowiadają też, że z tymi figami przykrytymi zewnątrz liśćmi przyniesiono jej żmiję. Tak bowiem kazała to zrobić sama Kleopatra. Stąd żmija dopadła ciała bez jej oporu. Kiedy bowiem ujęła trochę fig, zobaczyła ją i powiedziała: "Ach, to tutaj to było" Edytuj

Gość	Klas
	Dodano: 2018-02-20 Jako ikonka do artykułu dodane jest popiersie Nefretete a nie Kleopatry, co może wprowadzać w błąd. Proszę o zmianę. Edytuj

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz