Kserkses I Wielki

Kserkses I był królem Persji, pochodzącym z dynastii Achemenidów. Żył w latach 519 – 465 p.n.e. Jego ojcem był Dariusz I, a matką Atossa, córka Cyrusa Wielkiego.

Po klęsce, poniesionej z rąk Greków pod Maratonem w 490 r. p.n.e., Dariusz zaczął planować kolejną wyprawę przeciwko greckim miastom – państwom. Tym razem jednak sam miał stanąć na czele wyprawy. Przez trzy lata trwało przygotowywanie olbrzymiej armii oraz floty wojennej. Przed rozpoczęciem wyprawy Dariusz wyznaczył Kserksesa na swojego następcę. Stało się to zgodnie z perskim prawem, które mówiło, że władca przed wyruszeniem na ważną wyprawę musi wybrać swojego następcę. Do planowanej inwazji jednak nie doszło, gdyż w Egipcie wybuchł bunt. Niedługo po tym zdrowie Dariusza znacznie się pogorszyło, i w październiku 486 r p.n.e. władca zmarł. Ponieważ Kserkses nie był najstarszym synem Dariusza (ten miał bowiem jeszcze syna z pierwszego małżeństwa, Artobazana), w myśl praw perskich nie powinien był zostać królem. Trzeba tu jednak zwrócić uwagę na fakt, że matką Kserksesa była córka założyciela imperium, Cyrusa Wielkiego. Tym samym Kserkses, jako pierworodny syn Dariusza i Atossy, był wnukiem Cyrusa i miał większe prawo do tronu niż Artobazan, którego matką była zwykła kobieta.

Kserkses oficjalnie przejął władzę pod koniec 486 r p.n.e. Autorytetowi swojej matki zawdzięczał to, że nikt z rodziny Achemenidów nie zakwestionował tego faktu. Jednak w sprawach zagranicznych od razu czekały go ciężkie wyzwania – trzeba było stłumić bunty w Egipcie i Babilonie. Po wyjaśnieniu sytuacji nad Nilem mianował swojego młodszego brata, Achemenesa, satrapą Egiptu. Tymczasem w Babilonie znów wybuchały bunty, tym razem sprowokowane przez samego Kserksesa. W 484 roku p.n.e. z jego rozkazu bowiem skonfiskowano przemocą i stopiono złoty posąg Marduka, którego ręce musiał uścisnąć w dzień Nowego Roku każdy prawowity król Babilonu. To świętokradztwo rozwścieczyło Babilończyków i popchnęło ich do buntu. Sam Kserkses odrzucił używany przez jego ojca tytuł „Króla Babilonu”, pozostając przy określeniach „Króla Persji i Medii”, „Wielkiego Króla”, „Króla Królów” oraz „Króla Narodów (czyli całego świata)”.

Przed śmiercią Dariusz przekazał Kserksesowi zadanie ukarania Greków, szczególnie zaś Ateńczyków, za ich interwencje w czasie powstania jońskiego, oraz za ich zwycięstwo pod Maratonem. Od 483 r. p.n.e. z rozkazu króla zaczęto przygotowywać ekspedycję: przez cieśninę Hellespont przerzucono dwa mosty (Według greckiego historyka Herodota pierwsza próba była nieudana, bowiem sztorm zerwał most, zbudowany z papirusu i lnu. Rozwścieczony Kserkses kazał wymierzyć morzu trzysta batów i wrzucić kajdany do wody w celu poskromienia żywiołu. Dopiero druga próba zbudowania przeprawy okazała się skuteczna). Oprócz tego na planowanej trasie pochodu przez Trację zmagazynowano zapasy dla wielkiej armii, w której skład wchodzili żołnierze wielu narodowości – np. Asyryjczycy, Fenicjanie, Babilończycy, Hindusi, Egipcjanie, Żydzi, Arabowie, i inni. Kserkses zawarł też sojusz z Kartaginą, tym samym pozbawiając Greków wsparcia Syrakuz oraz Agrygentu. Co więcej, wiele mniejszych państw greckich, np. Tesalia, Teby i Argos, przeszło na stronę Persów.

Kserkses wyruszył z miasta Sardis w Lidii, stojąc na czele floty wojennej i ogromnej armii, którą Herodot oceniał na ponad dwa miliony ludzi, w tym co najmniej dziesięć tysięcy elitarnych wojowników, tzw. „Nieśmiertelnych”, stanowiących jednocześnie gwardię królewską. Pierwsze starcia z Grekami były dla Persów zwycięskie. Pod Termopilami niewielka grecka armia pod wodzą króla Sparty, Leonidasa, złożona z 300 Spartan, 700 Tespijczyków i 400 Tebańczyków przez trzy dni powstrzymywała pochód Persów, ostatecznie im ulegając wskutek zdrady niejakiego Efialtesa, który pokazał Persom drogę, którą można było obejść pozycje greckie.

Persowie maszerowali dalej, zdobywając Ateny (które jednak ewakuowano na czas dzięki poświęceniu Spartan) i spychając Greków na ich ostatnią linię obrony w Przesmyku Korynckim i Zatoce Sarońskiej. W Atenach miał miejsce, według Herodota, kolejny wybuch gniewu Kserksesa: widząc opuszczone miasto, kazał je spalić. Jednak niemal natychmiast pożałował swojej decyzji i rozkazał następnego dnia, by miasto odbudowano. Perscy pisarze z kolei uważali to za przejaw panhelleńskiej propagandy, nie mający nic wspólnego z rzeczywistością, argumentując to faktami, że po pierwsze głównym przeciwnikiem podczas wojen z Grekami była dla Kserksesa Sparta, nie Ateny, a po drugie, że Kserkses nic by nie zyskał, niszcząc tak duży ośrodek handlowy jak Ateny, kiedy już go zdobył. Mocno prawdopodobne jest, że to sami Ateńczycy podpalili przypadkowo miasto, panicznie uciekając przed Persami, lub że podpalili je specjalnie – miała być to taktyka „spalonej ziemi”, aby pozbawić armię Kserksesa łupów, przerzucając na Persów odpowiedzialność za zniszczenie miasta, co jeszcze bardziej zjednoczyło Greków i wzmocniło ich niechęć do Persów. Niezależnie jednak od prawdziwych okoliczności, miasto uległo zniszczeniu, a sam Kserkses uznał jego zdobycie za swój najpoważniejszy błąd w sztuce wojennej.

Kiedy armia grecka walczyła pod Termopilami, flota toczyła bój przy przylądku Artemizjon. 271 trirem greckich miało przeciwko sobie około 800 statków perskich. Los nie był jednak łaskawy dla Greków również na morzu. Po trzydniowych zmaganiach Grecy stracili około 100 statków i na wieść o porażce pod Termopilami wycofali się na południe, do Zatoki Sarońskiej. Tam 29 września 480 r p.n.e. doszło do kolejnej bitwy, pod Salaminą. Tą bitwę Grecy wygrali, ponieważ Kserkses dał się wprowadzić w błąd Temistoklesowi, jednemu z dowódców greckiej floty i zdecydował się stoczyć bitwę w niesprzyjających okolicznościach. Klęska, choć dotkliwa, nie była jednak ostatecznym ciosem dla Persów, którzy wycofali się do Tesalii, by tam spędzić zimę.

Tymczasem w Babilonie znów doszło do buntu. Kserkses musiał podzielić swoją armię na dwie części, zostawiając w Grecji oddziały pod wodzą Mardoniusza, samemu natomiast wracając do Azji. W 479 roku p.n.e. lądowe siły perskie zostały pokonane pod Platejami, a pozostałości floty zostały rozbite w bitwie pod Mycale. Tym samym Persowie zostali pozbawieni możliwości zaopatrywania swojej armii i musieli się wycofać. Co więcej, zwycięstwa Greków z Grecji kontynentalnej pobudziły do działania greckie miasta – państwa w Azji Mniejszej, Trację, Macedonię, i w ciągu następnych 30 lat uwolniły się one spod perskiej władzy. Ostatecznie w bitwie lądowo – morskiej pod Eurymedonem w 469 (lub 466) r p.n.e. miasta jońskie wywalczyły sobie wolność.

Po niepowodzeniach militarnych w walkach z Grekami Kserkses powrócił do Persji i zakończył wiele projektów budowlanych, rozpoczętych przez Dariusza w Persepolis i Suzie. Kazał zbudować Bramę Wszystkich Narodów oraz Salę Stu Kolumn w Persepolis, będące największymi i najwspanialszymi częściami pałacu. Ukończył budowę Pałacu i Skarbca Dariusza, oraz zbudował pałac dla siebie, dwukrotnie większy od pałacu ojca. Utrzymywał także w dobrym stanie Drogę Królewską, zbudowaną przez Dariusza.

W sierpniu 465 roku p.n.e. Kserkses wraz ze swoim najstarszym synem Dariuszem zostali zamordowani przez Artabanusa, dowódcę królewskiej straży przybocznej i najważniejszą osobę na perskim dworze królewskim. Artabanus otrzymał to najbardziej prestiżowe stanowisko po tym, jak odmówił pomocy Mardoniuszowi pod Platejami, i zamiast tego skutecznie wycofał drugą armię perską z Grecji. Mimo swojej pozycji starał się przechwycić tron królewski dla siebie, umieszczając swoich siedmiu synów na kluczowych stanowiskach w hierarchii państwowej. Okoliczności zgonów Kserksesa i Dariusza nie są jednoznaczne; według Arystotelesa Artabanus najpierw zamordował młodego księcia, a następnie bojąc się zemsty króla wspólnie z eunuchem Aspamitresem zamordował Kserksesa. Z kolei Ktezjasz utrzymuje, że najpierw zamordował króla, a następnie oskarżył księcia Dariusza o ojcobójstwo, i skazał go na śmierć. Dalsze losy Artabanusa również są niejasne – w niektórych zapisach podawane są informacje o tym, że przejął władzę dla siebie, inne z kolei utrzymują, że wyznaczył na króla młodszego syna Kserksesa, Artakserksesa I, i rządził w jego imieniu jako regent. Ten stan nie trwał jednak długo – może tylko kilka miesięcy – i kiedy Artakserkses I odkrył knowania Artabanusa, własnoręcznie go zabił.

Kserkses zyskał sobie trwałe miejsce we współczesnej kulturze popularnej dzięki swoim zmaganiom z Grekami – szczególnie ze Spartanami i bitwie pod Termopilami. Jego postać pojawia się między innymi w filmach (np. „300 Spartan” z 1962, gdzie jest przedstawiony jako okrutny, żądny władzy despota pozbawiony umiejętności wojskowych), komiksach („300” autorstwa Franka Millera, zekranizowany w 2007), czy grach komputerowych („Cywilizacja II”).

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz