Matura WOS 12. Etyka życia społecznego

Opis wymaganych pojęć

Na początku trochę rozważań na temat wartości¹ . Wartością jest wszystko to co cenne, godne pożądania lub wyboru, coś co stanowi cel ludzkich dążeń. Ludzie uznają (mniej lub bardziej świadomie) różne wartości, co przejawia się zarówno w osobistych wyborach (preferencjach) jak i sporach na temat konkretnych problemów. Wiele osób np. dla uzyskania dobrego samopoczucia chce mieć szczupłą sylwetkę i podejmuje wyniszczającą dietę ryzykując własnym zdrowiem żeby ją uzyskać. Z obiektywnego punktu widzenia zdrowie jest wartością wyższą od zadowolenia z własnej sylwetki i mamy tutaj do czynienia z hierarchizacją wartości-uporządkowaniem wartości według stopnia ważności. Wartości tworzą określony system i sprawują określone funkcje. Wyróżniamy różne rodzaje wartości² np: estetyczne, moralne czy ekonomiczne. Są też wartości ogólnoludzkie³ , uniwersalne np. prawda, honor, wolność czy demokracja. Zasadami i normami postępowania w danym środowisku i w określonej epoce zajmuje się etyka⁴ . Jako część filozofii - bada i formułuje sądy wartościujące, odnoszące się do dobra i zła. Rozterkami dotyczącymi właściwych wyborów człowieka filozofia zajmuje się od wieków. Najbardziej znani etycy⁵ to Sokrates, Platon, św. Augustyn, Arystoteles, Kartezjusz, Rousseau ,Kant, Marks, Nietzsche. Natomiast naukę, która próbuje stworzyć hierarchię wartości nazywamy aksjologią⁶ . Wyróżniamy też wartości społeczne tj. altruizm⁷ , filantropię⁸ , użyteczność - utylitaryzm⁹ . Często słyszymy też pojęcie dialog społeczny¹⁰ - poznasz jego strony i podnoszone w nim kwestie. Dowiesz co to za postawa pro publico bono¹¹ , poznasz przykłady działań non-profit. A na koniec trochę o kodeksach etycznych¹² , którymi powinni się kierować przedstawiciele niektórych zawodów.

Pytania egzaminacyjne

Matura próbna z Gazetą Wyborczą - poziom podstawowy - październik 2008 rok

Zadanie 8 (2 pkt)

Nazwij postawy opisane w poniższej tabeli.

Matura Próbna z Gazetą Wyborczą-poziom rozszerzony - kwiecień 2008 rok

Zadanie 1. (1 pkt)

Aksjologia to nauka o:

Przypisy

1. Wartość - Wartością nazywamy wszystko to, co cenne, godne pożądania lub wyboru, co stanowi cel ludzkich dążeń. Czasem definiuje się wartość jako to, co ma znaczenie dla człowieka, co nadaje sens jego poczynaniom. Zespół wartości uporządkowany według stopnia ważności to system wartości. Do ujawnienia hierarchii wartości dochodzi najczęściej w sytuacjach konfliktowych, gdy konieczny jest wybór i rezygnacja z danych wartości.

2. Rodzaje wartości - Pojęcie wartości może dotyczyć danej rzeczy (piękny obraz, dobre jedzenie), czynu ludzkiego (mądrość, dzielność), danego człowieka (uroda, mądrość) czy też stanu rzeczy (zdrowie czy szczęście). Katalog wartości jest bardzo szeroki, przykładowo możemy wyróżnić wartości: -socjocentryczne (bezpieczeństwo narodowe, ochrona środowiska) - interpersonalne (porozumienie) -religijne (pobożność, pokora, posłuszeństwo) -etyczne (dobro, prawda) -emocjonalne (empatia, sympatia) -estetyczne (piękno) -polityczne (wolność) -prestiżowe (autorytet) -zachowawcze (zdrowie) -konsumpcyjne (zamożność) -hedonistyczne (przyjemność) -oraz wartości materialne (bogactwo, posiadanie)

3. Wartości ogólnoludzkie - Wartości ogólnoludzkie i uniwersalne to takie wartości społeczne które wynikają z tego, co wspólnie potrzebne jest ludziom: ( np. życie, możliwość rozwoju, bezpieczeństwo ) lub z tego co ułatwia współżycie i współpracę (np. uczciwość, odpowiedzialność, tolerancja, praworządność). Są to zatem przekonania uznawane w określonych zbiorowościach dotyczące norm zachowania społecznego oraz hierarchii wartości. Możemy wyróżnić wiele takich wartości w życiu społeczeństwa np.: - wartości społeczne (tj. zdrowie i życie ludzkie, rodzina, godność, wolność osobista, poszanowanie innych, odpowiedzialność, uczciwość, patriotyzm, tolerancja) -wartości prawne i polityczne (dobre prawo, praworządność, demokracja, niezawisłe sądy, pokój, prawa wyborcze) -wartości kulturowe (dobra kultury, obiekty kultu religijnego, wiedza, edukacja) - ekonomiczne ( dostęp do dóbr, bogactwa naturalne, kapitał, wolny rynek, własność, praca, współpraca gospodarcza) Wartości społeczne są zagwarantowane w Konstytucji RP. Ze wstępu do Konstytucji wynika, że wartości są transcendentne bo ich źródłem nie jest wola władzy. Nie dlatego istnieją, że zostały zapisane w Konstytucji, ale wymieniono je tam ponieważ istnieją. W myśl wstępu do Konstytucji naród to wszyscy obywatele, których Konstytucja czyni podmiotem suwerenności w państwie, co wynika także z uznania że przyrodzona i niezbywalna godność człowieka jest ?źródłem wolności i praw człowieka i obywatela".

4. Etyka - Etyka to dział filozofii zajmujący się badaniem moralności, tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne. Etyka bywa też nazywana filozofią moralną. Etyki nie należy mylić z moralnością. Celem etyki jest dochodzenie do źródeł powstawania moralności, badanie efektów jakie moralność lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przesłanek filozoficznych, na podstawie których dałoby się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych.

5. Znani etycy - Ludzie używają różnych systemów etycznych, każdy ma jakiś, bo musi mieć coś co w życiu codziennym pomaga odpowiedzieć na pytanie co jest dobre, co złe. Już w starożytności filozofowie fascynowali się problematyką dobra i zła, próbując stworzyć systemy etyczne. Najbardziej znanymi postaciami zajmującymi się sprawami etyki byli: - Platon (u którego naczelnymi ideami do osiągnięcia doskonałości było dobro, piękno i prawda) -Sokrates jest centralną postacią dla starożytnej filozofii greckiej gdyż zaczął postrzegać człowieka wyposażonego w duszę (psyche), która jest siedzibą cnót i odróżnia go od świata zwierząt - Św. Augustyn twierdził, że zło nie jest substancją lub naturą, jest brakiem dobra lub nieuporządkowaniem dobra. - wprowadzona przez Arystotelesa etyka jako dział filozofii, wynikała w dużym stopniu z jego teorii bytu, rozumiał on dobro i cnotę jako dążenie do doskonalenia swojej formy, czyli duszy a gdy dusza osiągnie optymalną, przeznaczoną dla danej jednostki postać, to wtedy jednostka ta osiągnie trwałe szczęście i cnotę. - Jean-Jacques Rousseau w dziele ,,Umowa społeczna' opisał idealną demokrację, w której pierwotną suwerenność ludu uznawał za absolutną i nieograniczoną a brak praw politycznych za sprzeczny z prawami natury. -Kant w Krytyce czystego rozumu uznawał, że moralność jest nie do pomyślenia bez wolności i autonomii. -Karol Marks, twórca socjalizmu naukowego, wprowadził system materialistycznego pojmowania dziejów. -zdaniem Nietzschego ,,Bóg umarł' , człowiek współczesny przestał odczuwać obecność Boga w świecie. Razem z Bogiem usunięta została z naszego świata metafizyczna podstawa wszelkich wartości. Nie ma prawdy, ani dobra, nie możemy więcej się do nich odwoływać, bo umarły razem z Bogiem. Człowiek musi na nowo podjąć trud stanowienia wartości, lecz zdaniem Nietzschego nie jest w stanie.

6. Aksjologia - Aksjologia to nauka o wartościach i kryteriach ich wartościowania.

7. Postawy etyczne - Filantropia ( dobroczynność, życzliwość) to działalność osób bądź instytucji, polegająca na bezinteresownym udzielaniu pomocy finansowej lub materialnej potrzebującym. Filantropia jest świecką ideą czerpiącą inspirację z idei humanitaryzmu, w odróżnieniu od nakazów religijnych: charytatywności chrześcijańskiej. Filantrop to człowiek udzielający pomocy materialnej ubogim, pracujący społecznie, nie bacząc na honorarium, w imię idei solidaryzmu społecznego finansujący akcje społeczne - fundator. Filantropią zajmują się organizacje pozarządowe ( np. w Polsce Fundacja Polsat, Fundacja TVN, czy Caritas), ale na świecie też nie brakuje przykładów takiej działalności prowadzonej przez osoby prywatne np. piosenkarka Shakira, która założyła własną fundację Bose stopy pomagającą w wykształceniu dzieci trzeciego świata. Pewnym rodzajem filantropii może być także tzw. business angel (anioł biznesu) - umiarkowane inwestycje finansowe dokonywane przez niezależnych biznesmenów, których celem, oprócz zarobku, jest pomoc początkującym przedsiębiorcom.Altruizm określa zachowanie polegające na działaniu na korzyść innych. Polega ono na dobrowolnym ponoszeniu pewnych kosztów przez jednostkę na rzecz innej jednostki lub grupy. Przeciwieństwem altruizmu jest egoizm. Egoizm (z łacińskiego ego - ja), to postawa życiowa polegająca na kierowaniu się w postępowaniu tylko własnym dobrem i interesem. W psychologii egoizm oznacza skłonność jednostki do przetrwania i obrony siebie. Przybiera ona postać anomalii, gdy człowiek przywiązuje nadmierną wagę do własnej osoby i realizuje swoje cele kosztem innych. Utylitaryzm (łac.utilis - użyteczny) - postawa zwana też filozofią zdrowego rozsądku, kierunek etyki zapoczątkowany w XVIII wieku, według którego najwyższym dobrem jest pożytek jednostki lub społeczeństwa, a celem wszelkiego działania powinno być największe szczęście największej liczby istot żywych. Programem utylitarystów jest próba obiektywnego ustalenia zasad działań przynoszących pozytywne i negatywne efekty. Podstawowym kryterium rozróżniania działań pozytywnych i negatywnych stała się dla utylitarystów zasada użyteczności. Głosi ona, że postępowanie jest słuszne, jeśli prowadzi do uzyskania jak największej ilości szczęścia i jak najmniejszej ilości nieszczęścia. Wielu utylitarystów podkreśla wagę efektów postępowania. Ich zdaniem, intencja czynu nie ma większego znaczenia etycznego - ważne jest tylko, czy daje on więcej efektów korzystnych czy szkodliwych. W potocznym znaczeniu utylitaryzm to dążenie do osiągania celów praktycznych, materialnych.

8. Postawy etyczne - Filantropia ( dobroczynność, życzliwość) to działalność osób bądź instytucji, polegająca na bezinteresownym udzielaniu pomocy finansowej lub materialnej potrzebującym. Filantropia jest świecką ideą czerpiącą inspirację z idei humanitaryzmu, w odróżnieniu od nakazów religijnych: charytatywności chrześcijańskiej. Filantrop to człowiek udzielający pomocy materialnej ubogim, pracujący społecznie, nie bacząc na honorarium, w imię idei solidaryzmu społecznego finansujący akcje społeczne - fundator. Filantropią zajmują się organizacje pozarządowe ( np. w Polsce Fundacja Polsat, Fundacja TVN, czy Caritas), ale na świecie też nie brakuje przykładów takiej działalności prowadzonej przez osoby prywatne np. piosenkarka Shakira, która założyła własną fundację Bose stopy pomagającą w wykształceniu dzieci trzeciego świata. Pewnym rodzajem filantropii może być także tzw. business angel (anioł biznesu) - umiarkowane inwestycje finansowe dokonywane przez niezależnych biznesmenów, których celem, oprócz zarobku, jest pomoc początkującym przedsiębiorcom.Altruizm określa zachowanie polegające na działaniu na korzyść innych. Polega ono na dobrowolnym ponoszeniu pewnych kosztów przez jednostkę na rzecz innej jednostki lub grupy. Przeciwieństwem altruizmu jest egoizm. Egoizm (z łacińskiego ego - ja), to postawa życiowa polegająca na kierowaniu się w postępowaniu tylko własnym dobrem i interesem. W psychologii egoizm oznacza skłonność jednostki do przetrwania i obrony siebie. Przybiera ona postać anomalii, gdy człowiek przywiązuje nadmierną wagę do własnej osoby i realizuje swoje cele kosztem innych. Utylitaryzm (łac.utilis - użyteczny) - postawa zwana też filozofią zdrowego rozsądku, kierunek etyki zapoczątkowany w XVIII wieku, według którego najwyższym dobrem jest pożytek jednostki lub społeczeństwa, a celem wszelkiego działania powinno być największe szczęście największej liczby istot żywych. Programem utylitarystów jest próba obiektywnego ustalenia zasad działań przynoszących pozytywne i negatywne efekty. Podstawowym kryterium rozróżniania działań pozytywnych i negatywnych stała się dla utylitarystów zasada użyteczności. Głosi ona, że postępowanie jest słuszne, jeśli prowadzi do uzyskania jak największej ilości szczęścia i jak najmniejszej ilości nieszczęścia. Wielu utylitarystów podkreśla wagę efektów postępowania. Ich zdaniem, intencja czynu nie ma większego znaczenia etycznego - ważne jest tylko, czy daje on więcej efektów korzystnych czy szkodliwych. W potocznym znaczeniu utylitaryzm to dążenie do osiągania celów praktycznych, materialnych.

9. Postawy etyczne - Filantropia ( dobroczynność, życzliwość) to działalność osób bądź instytucji, polegająca na bezinteresownym udzielaniu pomocy finansowej lub materialnej potrzebującym. Filantropia jest świecką ideą czerpiącą inspirację z idei humanitaryzmu, w odróżnieniu od nakazów religijnych: charytatywności chrześcijańskiej. Filantrop to człowiek udzielający pomocy materialnej ubogim, pracujący społecznie, nie bacząc na honorarium, w imię idei solidaryzmu społecznego finansujący akcje społeczne - fundator. Filantropią zajmują się organizacje pozarządowe ( np. w Polsce Fundacja Polsat, Fundacja TVN, czy Caritas), ale na świecie też nie brakuje przykładów takiej działalności prowadzonej przez osoby prywatne np. piosenkarka Shakira, która założyła własną fundację Bose stopy pomagającą w wykształceniu dzieci trzeciego świata. Pewnym rodzajem filantropii może być także tzw. business angel (anioł biznesu) - umiarkowane inwestycje finansowe dokonywane przez niezależnych biznesmenów, których celem, oprócz zarobku, jest pomoc początkującym przedsiębiorcom.Altruizm określa zachowanie polegające na działaniu na korzyść innych. Polega ono na dobrowolnym ponoszeniu pewnych kosztów przez jednostkę na rzecz innej jednostki lub grupy. Przeciwieństwem altruizmu jest egoizm. Egoizm (z łacińskiego ego - ja), to postawa życiowa polegająca na kierowaniu się w postępowaniu tylko własnym dobrem i interesem. W psychologii egoizm oznacza skłonność jednostki do przetrwania i obrony siebie. Przybiera ona postać anomalii, gdy człowiek przywiązuje nadmierną wagę do własnej osoby i realizuje swoje cele kosztem innych. Utylitaryzm (łac.utilis - użyteczny) - postawa zwana też filozofią zdrowego rozsądku, kierunek etyki zapoczątkowany w XVIII wieku, według którego najwyższym dobrem jest pożytek jednostki lub społeczeństwa, a celem wszelkiego działania powinno być największe szczęście największej liczby istot żywych. Programem utylitarystów jest próba obiektywnego ustalenia zasad działań przynoszących pozytywne i negatywne efekty. Podstawowym kryterium rozróżniania działań pozytywnych i negatywnych stała się dla utylitarystów zasada użyteczności. Głosi ona, że postępowanie jest słuszne, jeśli prowadzi do uzyskania jak największej ilości szczęścia i jak najmniejszej ilości nieszczęścia. Wielu utylitarystów podkreśla wagę efektów postępowania. Ich zdaniem, intencja czynu nie ma większego znaczenia etycznego - ważne jest tylko, czy daje on więcej efektów korzystnych czy szkodliwych. W potocznym znaczeniu utylitaryzm to dążenie do osiągania celów praktycznych, materialnych.

10. Dialog społeczny - Dialog społeczny definiuje się najczęściej jako wszelkie formy negocjacji, konsultacji oraz zwykłej wymiany informacji. Jest to pojęcie używane często do objęcia całokształtu wzajemnych relacji pomiędzy związkami zawodowymi i organizacjami pracodawców, obejmuje także ich stosunki (dwustronne lub trójstronne) z organami państwowymi, jak rząd, samorząd lokalny czy inne instytucje państwowe. Jest procesem stałej interakcji pomiędzy uczestnikami dialogu w celu osiągnięcia porozumienia w sprawach kontroli nad zmiennymi czynnikami społeczno-ekonomicznymi. Dialog społeczny może się odbywać przez prowadzenie negocjacji przez specjalne komisje działające na podstawie aktów prawnych czy porozumień i mieć charakter zinstytucjonalizowany (sformalizowany) lub pozainstytucjonalny np. przez zawieranie układów zbiorowych pracy. Może być też prowadzony na różnych szczeblach np. dialog międzynarodowy, krajowy czy regionalny lub zakładowy. O randze dialogu społecznego w Polsce świadczy fakt wskazania go w Preambule Konstytucji jako jedną z zasad leżących u podstaw ustawy zasadniczej. Dialog społeczny może mieć charakter dwustronny, trójstronny lub nawet wielostronny. Dialog dwustronny, zwany także autonomicznym, jest prowadzony przez partnerów społecznych np. prowadzony przez związki zawodowe i organizacje pracodawców. Gdy w takim dialogu bierze również udział strona rządowa mówimy o dialogu trójstronnym. Dialog wielostronny ma miejsce wtedy, kiedy oprócz trzech stron: rządowej, związkowej i pracodawczej w dyskusji biorą udział przedstawiciele innego typu organizacji, bądź instytucji np. samorząd terytorialny, organizacje pozarządowe czy niezależni eksperci.

11. Pro publico bono - Pro publico bono lub pro bono publico (łac. dla dobra publicznego, dla dobra ogółu) to świadczenie bezpłatnej fachowej pomocy . Przykładem może być świadczenie bezpłatnej pomocy prawnej przez adwokatów np. w ramach corocznej akcji tzw. tygodnia pomocy ofiarom przestępstw. Organizacje non-profit to takie, które nie są nastawione na zysk. Uzyskują one środki z różnych źródeł i przeznaczają w całości na realizację celów określonych w statucie. Do tego rodzaju organizacji należą organizacje pozarządowe, charytatywne czy wolontaryczne np. Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, PCK, Caritas czy Solidarni z Afryką.

12. Kodeks etyczny - Etyka zawodowa to zbiór norm i reguł postępowania stanowiących moralne powinności przedstawicieli danego zawodu np. nauczycieli. W tym sensie etyka zawodowa jest etyką normatywną, starającą się opisać wzór osobowy np. pedagoga, cele etyczne zawodu , normy postępowania w praktyce pedagogicznej i typowe konflikty etyczne jakie mogą się pojawiać w praktyce zawodowej. Kodeks etyczny danego zawodu to uporządkowany zbiór takich reguł czy przepisów procedury, które wyznaczają obowiązki moralne związane z czynnościami zawodowymi od członków korporacji czy pracowników oraz sankcje możliwe do stosowania wobec sprawcy niewłaściwego czy nagannego zachowania. Treść zasad etyki zawodowej jest wyznaczona przez treść roli społecznej przypisywanej osobom wykonującym określony zawód. Wyraźne artykułowanie tych zasad jest szczególnie istotne dla niektórych zawodów, które tworzą zawodowe korporacje, które w ten sposób podnoszą ochronę prestiżu zawodu. Do najważniejszych zasad podstawowych etyki zawodowej należy: dbanie o zaufanie społeczne, staranność, odpowiedzialność, postrzeganie człowieka jako indywidualności czy ochrona informacji dotyczących życia prywatnego klientów. Kodeksy etyki mają przedstawiciele różnych zawodów np. nauczyciele, adwokaci, notariusze, lekarze, aptekarze czy komornicy.

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz