W XVI-XVII wieku ziemie Rzeczypospolitej były jedynym miejscem, gdzie nie toczono walk religijnych, a miejsce zaciśniętej pięści, zastąpił braterski uścisk dłoni różnowierców. Polską wolność słowa i wyznania powszechnie podziawiali prześladowani, a nienawidzili prześladujący. Przez blisko dwa wieki Rzeczpospolita stała się "gospodą wygnańców", jak mówili pierwsi, i "azylem heretyków" jak mówili drudzy. Gdy w Paryżu mordowano protestanckich hugenotów, w Toruniu odbywały się msze katolików i protestantów w kościele świętego . . .