Arystofanes

Aristophanes (ok. 446 p.n.e. - ok. 386 p.n.e.) to najwybitniejszy komediopisarz grecki i główny przedstawiciel tzw. starej komedii attyckiej. Był synem attyckiego chłopa. Znajomość wsi i attyckich wieśniaków przebija z całej jego twórczości. Ostrze swej satyry Arystofanes zwracał przeciwko ówczesnym osobistościom życia politycznego i kulturalnego, jednak postacie przedstawiane w jego sztukach nie są portretami krytykowanych osób, a raczej ukazują wybrane postawy.

Początek działalności pisarskiej przypadł na 427 r. p.n.e. Od tego czasu w ciągu następnych 3 lat Arystofanes wystawił 3 sztuki pod cudzym nazwiskiem (Filonides, Kallistratos), gdyż nie miał jeszcze ukończonych przepisowych 18 lat. W 426 r. p.n.e. sztuką (nie zachowaną) "Babilończycy" zdobył I nagrodę w kolejnym konkursie. W oparciu o tekst wyboru dla szkół z Zleksandrii z I/II w., stwierdzić można, że z 44 sztuk Arystofanesa zachowało się tylko 11.

Komediopisarz w swych utworach przeciwstawiał się tendencjom zaborczym Aten i wojnie peloponeskiej (431-404 p.n.e.). Dał temu wyraz w atakach na demagoga Kleona, propagującego działania wojenne ("Acharnejczycy" 425 p.n.e.; "Rycerze" 424 p.n.e.; "Pokój" 421 p.n.e.). Twórca wykpiwał wady Ateńczyków, sugerując, że kobiety szybciej doprowadziłyby kraj do rozkwitu i do zakończenia wojny ("Lizystrata" 411 p.n.e.; "Sejm niewieści" 392 p.n.e.). Występował przeciw elementom pasożytniczym, gdyż był wyrazicielem interesów średnich warstw demokratycznych. Krytykował też sofistów i ich działalność pedagogiczną, ośmieszając Sokratesa ("Chmury" 423 p.n.e.) oraz pieniactwo Ateńczyków ("Osy" 422 p.n.e.). Inne utwory, pozbawione kontekstu historycznego, nie są łatwe do interpretacji. Niekiedy przypisuje się im cechy satyry politycznej lub baśni poetyckiej ("Ptaki" 414 p.n.e.). Inne komedie ("Tesmoforie" 411 p.n.e., "Żaby" 405 p.n.e. - I nagroda) zawierają najwcześniejszą próbę krytyki literackiej (w tym ocenę twórczości Eurypidesa i Ajschylosa). Komedie Arystofanesa to dokumenty epoki, ale także satyra i pamflet polityczny. Umiał on wykorzystać nieprzebraną ilość środków artystycznych (rubaszność, naturalizm, poezja, liryzm, swobodny dialog w dialekcie attyckim).

Walory językowe utworów Arystofanesa przyczyniły się do zachowania ich dla potomnych, gdyż w okresie aleksandryjskim (III-I w. p.n.e.) uważane były za wzór i były wielokrotnie komentowane. Również w renesansie język Arystofanesa uważany był za wzór języka greckiego. Najlepsze jego komedie przetłumaczono na łacinę. W Polsce twórczość Arystofanesa znana była od XVI w. Pierwsze przekłady na język polski dokonano w połowie XIX w. Od początku XX w. komedie te nie schodzą z repertuaru scen polskich.


Najbardziej znaną sztuką Arystofanesa były "Ptaki", wystawione w 414 p.n.e. Dwaj zamożni i znudzeni życiem wśród kłócących się obywateli Aten ludzie postanowili założyć w powietrzu ptasie miasto - pomiędzy światem ludzi a światem bogów. To "Chmurokukułkowo" było znakomitą okazją, aby przedstawić w satyrycznym zwierciadle typowe urzędy i postacie greckiego miasta. Jednocześnie komediopisarz umiał oddać urok ptasich treli, przedstawiając wspaniałe onomatopeiczne zwoływania się ptaków, jedne z najpiękniejszych strof napisanych dla chóru greckiego.

Fragment Żab Arystofanesa:

Rechu! Rechu! Kwaku! Kwak!
Śród moczarów i mokradeł
Harmonijną serenadę
Na fujarkach, chlupu-chlap,
Wygrywają chóry żab.
W święto Garnków, kiedy z wrzawą
Ku podmiejskim idzie stawom
Pijany Ateńczyków tłum,
Żaby grają "Kum! Kum! Kum!"
Rechu! Rechu! Chlapu! Chlupu! (Arystofanes, Żaby, tłum. A. Sandauer, [w;] Historia literatury starożytnej. M. Cytowska, H. Szelest, Warszawa 2007, s. 64).

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz