Lukrecjusz

Titus Lucretius Carus (pierwsza połowa I wieku p.n.e.), rzymski poeta i filozof; jeden z najwybitniejszych przedstawicieli epikureizmu W poemacie „O naturze wszechrzeczy” (ksiąg 6 ) dał przystępny wykład nauki Epikura.

Po pierwsze jego życie okryte jest tajemnicą, gdyż posiadamy skąpe informacje biograficzne, które z resztą są niepewne a przy tym niektóre nawet mocno wątpliwe lub nawet zmyślone.
Pierwsza wzmianka o poemacie Lukrecjusza jak i samym Lukrecjuszu znajduje się w jednym z listów Cycerona pisanym do brata Kwintusa w początku kwietnia 54 r. p.n.e. Z niego wnioskować możemy o pochlebnej opinii Cyceronów o jego utworze. Czytamy:
"Lucreti poemata ut scribis ita sunt multis luminibus ingenii, multae tamen artis” – Poemat Lukrecjusza jest rzeczywiście taki, jak twierdzisz: pełen płomiennego geniuszu, a przy tym dzieło sztuki.

Poeci epoki Augusta, odnowiciela religii rzymskiej, unikać mieli imienia Lukrecjusza, „antyreligijnego piewcy łagodnej nauki Epikura”. Jedynie tylko Owidiusz otwarcie oddał mu hołd i wyraził swoje uwielbienie dla niego pisząc:

„Wówczas dopiero przepadną poematy wzniosłego Lukrecjusza, gdy nastąpi zagłada całej ziemi”
O Lukrecjuszu wspominali także Tacyt i Kwintylian (45-95 n.e.), jednak wyrażali oni swoje ubolewanie nad tym, że jego dzieło cieszy się większym wzięciem niż dzieła klasyków epoki cycerońskiej i augustowskiej. I choć Kwintylian w swoim dziele „Kształcenie mówcy” („Institutio Oratoria”) stwierdza, że poemat Lukrecjusza jest w treści trudny, to czytamy dalej iż uznaje on wielką wartość lukrecjuszowej filozofii i zaleca gramatykom pilne jej studiowanie. Ogólnikową wzmiankę o Lukrecjuszu znajdujemy także w zbiorku poezji Stacjusza (45-96 n.e.). Swetoniusz (70-160 n.e.) ponoć miał rozpisywać się więcej o Lukrecjuszu w dziele swoim pt. O znakomitych mężach („De viris ilustribus” – ale z charakteru fragmentów możemy domniemywać o pochlebnym stosunku do Lukrecjusza.

Wypowiedzi te jednak wszystkie, sformułowane przez ówczesnych mu, są jedynie wzmiankowe i nie mówią nic o jego życiu i prawie nic o jego twórczości.
Nieco dłuższa relacja o treści biograficznej pochodzi od chrześcijańskiego pisarza Hieronima (Sophronius Eusebius Hieronymus, 331-420 – „Chronica Eusebia”). Informacja przekazana przez tego rocznikarza na rok 95 p.n.e., mówi, że:

„W tym roku rodzi się poeta Titus Lucretius Carus, który w jakiś czas potem, pod wpływem napoju miłosnego, popadł w szał; jednakże w okresach przebłysku świadomości zdążył napisać kilka ksiąg, które potem Cycero poprawił. Wreszcie w wieku 44 lat popełnił samobójstwo”
"Titus Lucretius Carus poeta nascitur. Qui postea amatorio poculo in furrorem versus, cum aliquot libros per intervalla insaniae conscripsisset, quos postea Cicero emandavit, propria manu se interfecit anno aetatis XLIV."

Oczywiście informacja ta nie posiada żadnego uzasadnienia historycznego. „Szczególną siłę działania musiał posiadać ów napój miłosny, który wywołał szał ale jednocześnie pozwolił poecie napisać w przerwach siedem i pół tysiąca heksametrów o wysokiej wartości artystycznej i doskonałej zawartości logicznej”. Hieronim dzieło Lukrecjusza określa jako kilka ksiąg, czyli twierdzi, że dzieło jego jest niedokończone (jakby wskazywało to, co napisał). I tu należy postawić sobie pytanie – czy w takim razie nie czytał on „De natura rerum”? Oczywiście mógł on powtarzać jedynie informacje przekazane przez Swetoniusza, który uprawiać miał historię złożoną bardziej z pikantnych czasem anegdot z życia jego bohaterów, niż historię rzetelną i prawdziwą. Do tego każdy genialny artysta cierpieć miał na chorobę umysłową, czemu więc Lukrecjusz nie? Do tego Stacjusz stwierdził, że Lukrecjusz miał być gwałtowny, co dopełnia jego obrazu w oczach ówczesnych czytelników. Fikcje mitologiczne, które Lukrecjusz zwalczał, nazwał on „gwałtownym uniesieniem uczonego Lukrecjusza” – „docti furur arduus Lucreti”. Pamiętajmy też, że Hieronim był przeciwnikiem epikureizmu, gdyż ten zakładał „ateizm”, co tym bardziej tendencyjną czyniło tę krótką notkę o Lukrecjuszu, którą przygotował w swoich rocznikach.

Uzasadnienia historycznego nie posiada też wiadomość o korekcie tekstu Lukrecjusza dokonanej przez Cycerona – a to dlatego, że w całej korespondencji Cycerona, który poruszał w niej najdrobniejsze szczególiki ze swojego życia, nie znajdujemy choćby wzmianki na temat rzekomych korekt (a pamiętać musimy, że Cyceron nie grzeszył także skromnością wiec pochwaliłby się takim przedsięwzięciem w którymś ze swoich listów). Wg Zygmunta Kubiaka słowa Hieronima „Cicero emandavit” tłumaczyć trzeba raczej jako „wydał” niż „poprawił”, gdyż u schyłku życia (żył w latach 106 – 43 p.n.e) popularyzować miał dorobek filozofii greckiej wśród Rzymian.
Jeszcze jednym autorem, który wspomniał w swoim dziele o Lukrecjuszu, był Aelius Donatus, żyjący w IV wieku n.e., który w biografii Wergiliusza pisząc o przywdzianiu przez niego togi virilis jako znaku pełnoletniości dodaje: „tego samego dnia (tj. 15 października 55 p.n.e.) zmarł poeta Lukrecjusz”. Przyjmując za prawdę informację Hieronima, że Lukrecjusz żył 44 lata otrzymujemy datę jego urodzenia. – 99 p.n.e. (wg Hieronima Lukrecjusz żył w latach 95-41 p.n.e.)

Wpływ Lukrecjusza na epoki późniejsze był bardzo wielki - z wielu lukrecjanistów warto wspomnieć G. Bruno, Montaigne’a, Leonarda da Vinci, Diderota czy Woltera.

Jedyne co z całą pewnością można stwierdzić o życiu Lukrecjusza to fakt, że był przyjacielem Gaiusa Memmiusa, mówcy, poety i trybuna ludowego z roku 66 p.n.e., któremu to dedykował swój poemat.

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz