Zaratustra, Zoroaster

Zaratustra, zwany też Zoroasterem był irańskim prorokiem, kapłanem i reformatorem religijnym. O jego życiu właściwie nic pewnego nie wiadomo, bowiem nie zachowały się prawie żadne źródła historyczne, a postać Zaratustry przyobleczona została w fantastyczne legendy i mity. Zoroaster miał być trzecim z pięciu synów hodowcy koni z północnego Iranu, albo jak chce inna wersja - z Baktrii (obecnie część Afganistanu). Jego ojciec zwał się Pouruszaspą, co znaczy "Bogaty w konie", zaś matka miała na imię Dughdhowa. Zaratustra od najmłodszych lat został przeznaczony do stanu kapłańskiego, jednak dość szybko nabrał negatywnych przekonań odnośnie kultu irańskiego Mitry, któremu składano krwawe ofiary z wołów. Wiadomo, że Zaratustra miał żonę i kilkoro dzieci. Pewne wydaje się również to, iż w pewnym momencie życia zniechęcony postawą religijną miejscowych kapłanów, postanowił udać się w odosobnienie. Tutaj, mając około 30 lat doznał objawienia - nad rzeką Dajtią spotkał anioła imieniem Vohu Manaha (Dobra Myśl). Za jego pośrednictwem Zoroaster usłyszał prorocze przesłanie Ahura Mazdy, wielkiego i dobrego boga, który wyznaczył go na swego posłańca.

Przepełniony boskim duchem, Zaratustra zaczął rozgłaszać, iż świat składa się z dwóch królestw. Pierwsze, to królestwo dobra, światła i prawdy, drugie - jest królestwem ciemności, zła i kłamstwa. "Tak więc na początku były dwa duchy bliźniacze. Każdy z nich niezależnie stworzył pierwiastek zła i dobra w sferze myśli, słów i czynów. I między tymi dwoma mądry wybiera dobro, głupiec nie". W świecie opanowanym przez te antagonistyczne siły żyje człowiek, obdarzony duszą i ciałem. Jako jedyne ze stworzeń ma on prawo wyboru, po której stronie konfliktu się opowie. Jeśli wybierze dobro, przyczyni się do zwycięstwa Ahura Mazdy, który zwycięży złego Arymana przy końcu świata. Jeśli zaś wybierze zło, wraz z Arymanem zostanie strącony w czeluście piekieł.

Jak sugerują badacze, Aryman jest symbolem siły dezintegracyjnych, związanych z życiem koczowników, plemienną arystokracją, zajętą grabieniem darów dla dewów - bożków, którym jako ofiary składano bydło hodowane przez spokojnych, a tym samym reprezentujących dobro, ludzi osiadłych. Podobno prorok zoroastryzmu miał poznać sześciu aniołów Ahura Mazdy, zwanego później Ormuzdem, a mianowicie Dobrą Myśl, Najwyższą Cnotę, Szlachetną Rezygnację, Upragnione Królestwo, Zdrowie i Nieśmiertelność. Poznał również Atara, syna Ahura Mazdy, reprezentującego święty ogień, przedstawianego w czerwonych szatach.

Zaratustra pisał hymny, które miał rzekomo zapisać w świętej księdze Aweście. Głosił też płomienne kazania, poparte niemal pustelniczym stosunkiem do życia. Podobno odżywiał się wyłącznie serem dzięki czemu nie odczuwał, że posuwa się w latach. Prorok Ahura Mazdy usilnie dążył do nakłonienia okolicznych koczowników do przejścia do życia osiadłego, oraz poświęceniu się uprawie roli i hodowli bydła. Ponadto prorok sprzeciwiał się masowym obiatom z wołów, szerząc pogląd, że wół podobnie do człowieka, posiada duszę. Zoroaster propagował niechęć do kłamstwa i czystość zarówno moralną, jak i cielesną. Podkreślał własną, bezpośrednią odpowiedzialność każdego z ludzi, za wybór między dobrem a złem, który to wybór przyczyniał się do wzmocnienia Ahura Mazdy, bądź też jego przeciwnika. Jak się wydaje, zdawał sobie sprawę, iż za jego życia nie zdoła "naprawić" otaczającego go świata. Choć bezustannie przeżywał rozterki moralne, popadając zmiennie to w stan euforyczny, to znów w melancholię, dążył do rozpropagowania wiary w Ahura Mazdę.

Walkę dobra ze złem miał symbolizować kult ognia, który był pielęgnowany w świątyniach. Ciało człowieka w zasadzie było elementem świata materialnego, czyli złem. Dopiero po śmierci, gdy pozostawał sam szkielet, człowiek zyskiwał swoiste uświęcenie, dzięki czemu można było go pogrzebać. Za ziemskie czyny czekała pośmiertna nagroda, bądź kara. Jeśli wybrał ścieżkę Ahura Mazdy, piękna istota stworzona z jego myśli, towarzyszyła mu w drodze przez Most Sądów do Niebieskiego Domu. Jeśli zaś był zły, szpetna istota również zrodzona z jego myśli, towarzyszyła mu w drog do piekła. Zoroaster nauczał, że dopiero w dniu sądu ostatecznego pojawi się Saoszjan, zbawiciel wywodzący się z jego rodu, który powoła na świecie królestwo dobra. To, czy dusza wyznawcy Ormuzda odrodzi się przy końcu dziejów czy połączy z dawnym ciałem, pozostaje kwestią sporną.

Jego doktryna spotkała się z silnym sprzeciwem starych kapłanów irańskich, toteż około 590 roku p.n.e. Zaratustra został zmuszony do opuszczenia swojej ojczyzny. Wywędrował do Chorezmu, a później zdołał nawrócić baktryjskiego króla Wisztaspę. Związał się z nim związkiem rodzinnym, zaślubiając królewską córkę, Dżamaspę. Po niejakim czasie również król perski Cyrus I stał się zwolennikiem nowej religii, którą ogłosił religią panującą w jego królestwie. Istnieją przypuszczenia, że Zoroaster osobiście nawrócił Cyrusa. Prawdopodobnie Zaratustra został zamordowany z rąk wrogów, mając piękny wiek 77 lat.

Po śmierci Zoroastra, dzieło nawracania kontynuowali jego syn Spitama oraz córka Pourutszita. Jak chyba każda z religii, zaratustrianizm wraz z upływem czasu podzielił się na wiele odłamów i sekt. Sam zoroastrianizm uległ ortodoksji, szybko kostniejąc w uciążliwych obrzędach, bardzo wpływających na tryb życia wiernych. Stan kapłański, zwany powszechnie magami, zaczęli zajmować się różnymi aspektami życia. I tak w ramach pokuty za grzechy nakazywali eksterminację węży, skorpionów, mrówek czy żab, które jakoby były ucieleśnieniem wszelkiego zła. Stopniowo zaczęli określać innowierców jako przedstawicieli Arymana, i rozpoczęli ich prześladowania. Co gorsza, ci "inni" śmieli bezcześcić świętą ziemię, powierzając jej swoich zmarłych, a przecież zmarłych należało wystawić na "wieżach milczenia", gdzie pożerało zwłoki drapieżne ptactwo.

Wyznawcy zoroastryzmu szczególną czcią otaczają Ahura Mazdę - Ormuzda. Ten sprawiedliwy i dobry bóg, nagradza ludzi za dobro i karze za czynione przez nich zło. Jego oponentem jest Angra Mainju - Aryman, który stał się niegodziwy tylko dlatego, aby ludzie nauczyli się odróżniać zło od dobra, ciemność od światłości, i w ten sposób uzyskać wiedzę pozwalającą im na odrzucenie lub przyjęcie zła jako swego postępowania. Choć obie siły toczą bezustanny, odwieczny bój, tak naprawdę uzupełniają się. Obie strony konfliktu wspierają sprzymierzeńcy - Ahura Mazdzie pomagają Amesza Spenty (dobre duchy), a Arymana dewy (demony).

Bibliografia:

• A. Cotterell, Słownik mitów świata, Katowice 1996.
• Historia powszechna. Tom 3. Kolekcja Biblioteki Gazety Wyborczej, 2007.
• William W. Malandra, Zoroastrianizm. Historical Review na Encyclopaedia Iranica.

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz