Wał Hadriana i denary limesowe

W roku 55 i 54 p.n.e. Juliusz Cezar podjął nieudane próby podbicia Brytanii. W 43 n.e. w czasach cesarza Klaudiusza legiony rzymskie rozpoczęły skuteczny podbój Wysp Brytyjskich. W 70 r. n.e. Rzymianie kontrolowali południową Anglię, w 80 Walię i w 81 r. południową Szkocję. Na terenach tych utworzono prowincję zwaną Brytanią, którą zarządzał rzymski namiestnik. Rzymianom zagrażały wrogo do nich nastawione ludy Piktów, Szkotów oraz Sasów.

Fragment wału Hadriana

W 78 r. n.e. namiestnictwo prowincji objął Gnejusz Juliusz Agrykola, wysoce sprawny organizator, administrator i utalentowany dowódca wojskowy. Agrykola zlikwidował ostatnie gniazda oporu miejscowej ludności, głównie w północnej Walii i na wyspie Anglesey (ówcześnie zwanej Mona). Rozpoczął jednocześnie penetrację obszaru dzisiejszej Szkocji, odnosząc tam znaczne sukcesy i sięgając po jej północne wybrzeże. W 84 r. został jednak odwołany do Rzymu przez cesarza Domicjana.
Aby uchronić się przed atakami szkockich plemion barbarzyńskich, w połowie lat 80. rozpoczęto konstrukcję systemu obronno-komunikacyjnego, usytuowanego na pograniczu współczesnej Anglii i Szkocji, występującego w literaturze pod nazwą Stanegate Line. Linia ta przecinała Brytanię w poprzek, niejako łącząc zatokę Solway na zachodzie z estuarium rzeki Tyne na wschodzie (patrz mapa). Ową Stenagate Line tworzył wał ziemny oraz rów, które osłaniały drogę biegnącą po ich południowej stronie. Droga ta zapewniała możliwość szybkiego połączenia między pierwotnie drewnianymi, niewielkimi fortami. Można wskazać, że wzmiankowana linia obronna była swego rodzaju "poligonem doświadczalnym" w konstruowaniu, zarządzaniu i rozwijaniu późniejszych rzymskich systemów obrony granic, takich jak w szczególności przyszły Wał Hadriana, czy limes wzdłuż granicy reńskiej (Agri Decumates).

W roku 122 n.e. cesarz Hadrian nakazał wznieść – na osi Stengate Linie - mur, który byłby północną granicą wpływów Imperium Rzymskiego oraz bardziej trwałą osłoną przed atakami plemion barbarzyńskich. Wał Hadriana (Vallum Hadriani) zaczął powstawać więc jako trwałe umocnienie Stanegate Line.

Wał składał się z:
- płaskodennego, o kilkumetrowej głębokości rowu, położonego równolegle do Stanegate Line, poprzecinanego groblami łączącymi forty zaplecza ciągu Stanegate z czołem wału Hadriana,
- do rowu przylegał od północnej strony kilumetrowej wysokości i conajmniej 2,5 m szerokości kamienny mur,
- w ową konstrukcję były wkomponowane co kilka mil kamienne forty, między którymi znajdowały się niewielkie wieże sygnalizacyjne,
- poza północne lico muru wystawało kilkanaście bastionów, powstałych - jak się zdaje - nieco później, które najwyraźniej zastąpiły w spełnianiu zadań część fortów i wiez sygnalizacyjnych,
- na północ od bastionów biegła fosa o profilu V.

Wał Hadriana, zwany też Murem Hadriana, powstał na granicy Anglii i Szkocji. Wał o szerokości rydwanu bojowego i wysokości 4,5 m rozciągał się na długości 120 kilometrów. Prace nad nim trwały 6 lat od 122 roku n.e. do 128 roku n.e. Choć w ciągu stuleci wał służył okolicznej ludności jako budulec, wciąż jeszcze możemy oglądać jego dobrze zachowane fragmenty (na przykład w Housesteads i w okolicy fortu Vindolanda). Budowana z dużym rozmachem konstrukcja obronna ukazuje kunszt inżynieryjny starożytnych Rzymian.
Pas obronny złożony z Wału i Linii Stanegate, obsadzony przez vexillationes (wydzielone z legionów oddziały pomocnicze, zwykle rekrutowane spośród miejscowych, podbitych ludów) mógł liczyć na efektywne i stosunkowo szybkie wsparcie z głebokiego zaplecza. Był on bowiem połączony sławnym systemem rzymskich dróg bitych z siedzibami legionów w Eburacum (York) oraz w Deva (Chester).
Na przełomie lat 30. i 40. II w. Wał Hadriana przestal być granicą, dzielącą rzymską Brytanię od niepodległej części tej wyspy, albowiem wtedy na 140 km na północ od niego powstał nowy system umocnień, w postaci Wału Antonina.
Obecnie pozostałości Wału Hadriana w Wielkiej Brytanii są wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO i są pieczołowicie chronionymi zabytkami.

Oczywiście, stacjonującym tam legionom i oddziałom pomocniczym płacono żołd. Dla potrzeb żołdu i innych płatności miejscowych bito więc lokalne odmiany denarów rzymskich zwane obecnie „denary limesowe”. Były one wzorowane na denarach rzymskich lecz wskutek nieudolności (a może wręcz analfabetyzmu) miejscowych mincerzy często są niedokładne i zawierają błędy gramatyczne lub literowe w opisach. Były ponadto pieniądzem gorszym, często bitym w brązie zamiast w srebrze i były nieuznawane (niewymienne) w Rzymie i innych „poważnych” miastach imperium. Denary te bardzo często nie są ujmowane w katalogach monet rzymskich i na dobrą sprawę nie doczekały się jeszcze prawidłowego usystenatyzowania i opisu.
Niżej przedstawiono przykład denara limesowego Sewera Aleksandra z ewidentnym błędem na rewersie: w słowie PIUS - szczęśliwy (pisanym jako PIVS) brak jest litery P.
Dalej jest podobny denar z mennicy cesarskiej z identycznym, ale już prawidłowym opisem na awersie.

Denar limesowy z brązu Sewera Aleksandra. Av: IMP-ALEXAN-DER-IVS-AVG, popiersie udrapowane w wieńcu laurowymw prawo. Rev: PVDICITIA, Pudicitia siedząca na lewo, w lewej ręce róg obfitości, prawa podtrzymująca welon i długie berło.

Identyczny denar Sewera Aleksandra (aczkolwiek z innym rewersem), bity w srebrze w mennicy cesarskiej w 231 n.e. Av.: IMP-ALEXAN-DER-PIVS-AVG, popiersie udrapowane w wieńcu laurowym w prawo. Rev.: P M-TR-P-X-COS-III-P-P, Sol stojący na wprost z głową w lewo w koronie radialnej, w lewym ręku glob, prawa podniesiona w pozdrowieniu. RIC 109, RSC 411a, BMC 807.

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz

Użytkownik	Dariusz Zabiegło
	Dodano: 2007-03-02 Nie zgodzę się z twoimi pierwszymi słowami że "Juliusz Cezar podjął nieudane próby podbicia Brytanii" ponieważ no wkroczył na te tereny w celu niejako zastraszenia Brytów by nie wsparli Galów. Ogólnie rzecz biorąc tekst dobry Edytuj

Gość	Juliusz Cezar
	Dodano: 2011-11-27 Zwracam tylko uwagę na mały błąd autora: "Niżej przedstawiono przykład denara limesowego Sewera Aleksandra z ewidentnym błędem na rewersie" Powinno być - awersie. Edytuj