Matura 10. Feudalizm

2017-09-25 | Autor: Dariusz Kołodziejczyk

Wstępny opis

Temat trudny, ze względu na liczne pojęcia do opanowania. Szczególnie zapamiętaj formy renty feudalnej, naucz się rozróżniać państwo patrymonialne i poszczególne stany średniowiecznej ludności.

Opis wymaganych pojęć

Społeczeństwo wczesnośredniowieczne dzieliło się na trzy stany¹ (duchowieństwo, rycerstwo i chłopi), dopiero w pełnym średniowieczu dołączyło mieszczaństwo² . Państwa ówczesne były patrymonialne³ - całość ziemi należała do rodziny królewskiej: stolica państwa była ruchoma. Za czasów Karola Wielkiego wytworzy się stan rycerski, dzięki beneficjom⁴ i immunitetom⁵ . Podstawowym pojęciem społeczno-gospodarczym do zapamiętania to feudalizm⁶ . Wywodziło się ono z feudum (lenna⁷ ) - ziemi nadawanej w użytkowanie przez seniora wasalowi⁸ . Zapamiętaj dochody ówczesnych rycerzy, szczególnie rentę feudalną⁹ i jej formy (pańszczyznę¹⁰ , daninę¹¹ i czynsz¹² ), następnie poddaństwo¹³ a także dziesięcinę¹⁴ . Znasz znaczenie pojęcia inwestytura¹⁵ jako ceremonii nadania lenna (hołd lenny) oraz prawa do nadawania stanowisk kościelnych przez władcę. Zapoznajesz się z drabiną feudalną, wg świadczeń i obowiązków (zwróć szczególną uwagę na pojęcie suzeren). Poznajesz różnicę¹⁷ feudalną pomiędzy większość krajów europejskich, a Anglią ("wasal mego wasala jest moim wasalem") oraz przyczyny rozpadu systemu feudalnego¹⁸ .

Przypisy

1. społeczeństwie średniowiecznym wykształciły się cztery stany, z czego mieszczański najpóźniej, kiedy to pod koniec średniowiecza miasta zaczęły rozkwitać. Chłopstwo - stanowiło największą bo 80 % populację, stan najuboższy, bez praw, przypisani do ziemi, posiadający ograniczoną wolność,bez zgody pana feudalnego nie mogli zmieniać miejsca zamieszkania lub profesji. Duchowieństwo - stan powstający już u schyłku starożytności, ludność uboga wstępowała do klasztorów (pomijając powołanie jako motyw) powodowana chęcią ochrony przed biedą, wyzyskiem, niebezpieczeństwem, powołaniem do służby wojskowej. Samo duchowieństwo było stanem rozdrobnionym, przywileje i bogactwa posiadali biskupi, opaci, natomiast zakonnicy wiedli ubogie życie przepełnione pracą fizyczną i intelektualną. Rycerstwo - stan z największymi przywilejami, bogaci byli feudałami, posiadali ziemie. Ci ubożsi posiadali jedynie konia i broń, służąc bogatszym rycerzom. Posiadali swój kodeks honorowy, choć z jego poszanowaniem na pewno różnie bywało. Mieszczaństwo - wykształciło się najpóźniej, w XI wieku miasta zaczęły ponownie (jak w starożytności) tętnić życiem, powstawały wokół zamków, miejsc targowych, skrzyżowań dróg handlowych. Zamieszkiwane były przez kupców, rzemieślników, usługodawców. Swoimi podatkami wzbogacali władców, feudałów, w zamian otrzymując przywileje.

2. Mieszczaństwo - wykształciło się najpóźniej, w XI wieku miasta zaczęły ponownie (jak w starożytności) tętnić życiem, powstawały wokół zamków, miejsc targowych, skrzyżowań dróg handlowych. Zamieszkiwane były przez kupców, rzemieślników, usługodawców. Swoimi podatkami wzbogacali władców, feudałów, w zamian otrzymując przywileje.

3. państwo patrymonialne - terytorium rządzone przez władcę dziedzicznego, otrzymującego ziemię i poddanych w spadku. Dobra były własnością prywatną władcy, którego popierali wpływowi możni. Typowe dla średniowiecza państwa patrymonialne były rozdrobnionymi w całej Europie organizmami państwowymi ze swoim dworem i administracją. Przykładem państwa patrymonialnego jest Polska piastowska, zarówno w okresie królestwa jak i rozbicia dzielnicowego.

4. beneficja - z łac. dobrodziejstwo, to dobra (ziemia, uprawiający je chłopi) przekazane wasalowi przez seniora w zamian za lojalność i pomoc zbrojną na wezwanie.

5. immunitet - to przywilej odstąpienia w całości lub części od świadczeń płaconych przez wasala swojemu seniorowi oraz nadana wasalowi władza sądownicza sprawowana na jego ziemiach.

6. feudalizm - system świadczeń i relacji społeczno-ekonomicznych, funkcjonujący w średniowieczu i później, w niektórych krajach europejskich nawet do końca XVIII w. Punktem odniesienia relacji była ziemia i jej własność. Osobą uprzywilejowaną był feudał, właściciel ziemi, który przekazywał ją w użytkowanie swoim "podwładnym" z różnych stanów społecznych w zamian za rentę feudalną (świadczenia w różniej formie). Ziemia była najwyższym dobrem, wartością, pozwalającą na przeżycie, osiągania dochodów i wzbogacanie się. Utworzona została pewna hierarchia zależności feudalnej. Na szczycie piramidy stał najwyższy senior (cesarz, król), nadający ziemie i przywileje swoim bezpośrednim wasalom (książętom, hrabiom, baronom, biskupom), ci natomiast rozdrabniali swe dobra rycerzom, z których bogatsi mogli przekazywać ziemie innym uboższym rycerzom. W całej tej piramidzie zależności najważniejsza była relacja bezpośrednia sienior-wasal polegająca na zasadzie "wasal mojego wasala nie jest moim wasalem". Należało być lojalnym bezpośredniemu "dobrodziejowi" dającemu beneficja, niekoniecznie już z kolei jego zwierzchnikowi.

7. lenno - to ziemia i uprawiający ją chłopi, jako wartość otrzymana przez rycerza (wasala) od swojego zwierzchnika (seniora), w zamian za lojalność, pomoc radą i "mieczem". Dodatkowym obowiązkiem lennika było strzec porządku i przestrzegania prawa na swoim terytorium

8. senior - starszy, zwierzchnik, osoba nadająca lenno, udzielająca beneficja wasalowi, który w podzięce składa mu hołd lenny.

wasal - lennik posiadające dobra otrzymane od seniora, zobowiązany jemu do wsparcia i pomocy zbrojnej.

9. renta feudalna - to świadczenie chłopów na rzecz pana. Dochód feudała z tytułu wynajęcia swojej ziemi chłopom. Świadczona była w różnych formach: pieniężna, w naturze, lub pracy (odrobkowa)

10. pańszczyzna - jedna z form renty feudalnej świadczona przez chłopów w formie pracy, nieodpłatnego odrobku na ziemiach pana w umownych terminach.

11. danina - wcześniej określana jako trybut to dodatkowe świadczenie chłopów w formie naturalnej na rzecz grodu, dworu książęcego, monarchy Część dochodów monarchy przeznaczona byłą na cele "publiczne", część magazynowano i część trafiała do bezpośrednich zasobów władcy.

12. czynsz - jedna z form renty feudalnej świadczona przez chłopów za użytkowanie ziemi w formie pieniądza lub produktów naturalnych.

13. poddaństwo - forma zależności prawnej i ekonomicznej chłopów od pana. Zależność ta nie była niewolnictwem jednak mocno ograniczała wolność osobistą (chłopi byli przywiązani do ziemi), gruntową (chłopi bez zgody pana nie mogli sprzedać ziemi), oraz niezależność i bezstronność sądową (chłopa mógł sądzić tylko jego pan, feudał, który posiadał immunitet). Trudno było więc o uczciwe rozstrzygnięcie sporu pomiędzy chłopem a jego panem.

14. dziesięcina - świadczenie w naturze lub pieniądzu świadczone chłopom na rzecz pobliskiego klasztoru, opactwa, kościoła. Jak nazwa wskazuje była to dziesiąta część plonów lub dochodu. Był to dochód na utrzymanie duchowieństwa.

15. inwestytura - to uroczystość nadania lenna, beneficjów, immunitetu wasalowi przez seniora. To też zarazem przywilej władcy nadawania przywilejów i urzędów zarówno świeckich jak i kościelnych. W ceremonii charakterystyczne były pewne czynności, wasal klękał przed seniorem składał mu hołd, starszy natomiast brał jego dłonie w swoje dłonie, przekazywał mu element symbolizujący otrzymane dobra, sztandar, włócznię, dokument.

16. różnica feudalna - w większości średniowiecznych krajów europejskich obowiązywała feudalna zasada, że "wasal mojego wasala nie jest moim wasalem". Jedynie w Anglii zasada ta nie obowiązywała co wzmacniało centralną władzę królewską. W Anglii powstały pierwsze fundamenty parlamentaryzmu związane z przywilejami szlachty określonymi w tzw. wielkiej karcie swobód z roku 1215r.

17. przyczyny rozpadu systemu feudalnego - system feudalny z czasem ulegał niwelacji a zwłaszcza jego rozdrobnienie w postaci drabiny feudalnej. Rycerstwo przechodzące w szlachtę zrównane zostało pod względem prawnym. Głową państwa pozostawał monarcha, a szlachta zyskiwała coraz więcej przywilejów. Formowały się państwa z coraz większą identyfikacją odrębności narodowych, parlamentaryzmem i dążeniem do konstytucjonalizmu. Tworzyły się również monarchie absolutne z silną władzą centralną, w których z czasem władcy zmuszeniu zostali do ustępstw na rzecz parlamentaryzmu. Kresem feudalizmu była Wielka Rewolucja Francuska z usankcjonowaniem "praw obywatelskich".

Etykiety:

matura renta feudalna państwo patrymonialne lenno dziesięcina

Podziel się!

Przeczytaj również...