Antoniusz i Kleopatra - wielki romans

Początki panowania

W połowie 46 p.n.e. Kleopatra, dobrze rozumiejąc że wszelkie istotne decyzje na temat Egiptu będą podejmowane w Rzymie oraz odpowiadając na wcześniejsze zaproszenie Cezara, popłynęła tam wraz z Cezarionem i ze swym bratem - małżonkiem Ptolemeuszem XIV. Oficjalnym celem było odnowienie przyjaźni i sojuszu Egiptu z Rzymem, nieoficjalnym zaś ponowne usidlenie Cezara i umocnienie swej władzy w Egipcie poprzez uzyskanie potwierdzenia praw syna do egipskiego tronu.

Jesienią 46 roku p.n.e. Kleopatra, jej syn Cezarion i brat Ptolemeusz XIV przybyli do Rzymu i z triumfem wjechali do miasta. Przedstawił to, z właściwą sobie przesadą, Cecil B. De Mille w znanym filmie hollywoodzkim z Elizabeth Taylor w roli głównej.

Przez ulice miasta przetoczył się wspaniały orszak, zatykający swym przepychem dech w piersiach nawet tak wybrednej widowni, jaką byli Rzymianie. W orszaku niewolników i pobitych szła także siostra Kleopatry Arsinoe, która w sporze o władzę opowiedziała się po stronie Ptoleleusza XIII. Cezar darował jej wprawdzie życie, ale jakiś czas później Marek Antoniusz kazał ją zabić.
Kleopatra spędziła dwa lata w willi Cezara. Wódz obsypywał ją darami i tytułami. Wystawił jej pomnik w świątyni Wenus Genetrix. Nie podobało się to ani Rzymianom, ani żonie Cezara Kalpurni, ani też senatorom. Szeptano, że Cezar chce się ożenić z Egipcjanką, zasiąść na tronie Rzymu jako król i znieść republikę. Zawiązał się spisek i 15 marca 44 roku p.n.e., w Idy Marcowe, Cezar został zasztyletowany. Kleopatra w pośpiechu, wraz z dworem, powróciła do Egiptu. Wkrótce zmarł jej brat Ptolemeusz XIV, najprawdopodobniej otruty z jej polecenia.

Śmierć Cezara sprowokowała wojnę domową w Imperium. Władzę w Rzymie utrzymywał wtedy triumwirat złożony z Oktawiana, Marka Antoniusza i Marka Lepidusa. Za zgodą triumwirów, dnia 2 września 44 r.p.n.e. władczyni podniosła do rangi współregenta swego syna Prolemeusza XV Cezariona, dając mu władzę nad Egiptem, Cyprem, Libią i Syrią.

W 42 roku p.n.e. Kleopatra spotkała się w Tarsie z Markiem Antoniuszem. Razem przybyli do Aleksandrii. Królowa oczarowała i jego, zostali kochankami. Ich historię znamy z opisów Plutarcha. Z tego związku urodziły się bliźnięta Kleopatra Selena i Aleksander Helios. W tym czasie Marek Antoniusz powrócił do Rzymu, ożenił się z Oktawią, siostrą Oktawiana, z którą miał dwie córki, obie o imieniu Antonia.

W roku 37 p.n.e. Rzymowi zagrozili Partowie. Marek Antoniusz w czasie ekspedycji wojennej zaczepił o Egipt, spotkał się ponownie z Kleopatrą i już nie powrócił do Rzymu. Rok później pobrali się. Kleopatra zaszła ponownie w ciążę i urodziła syna Ptolemeusza Filadelfosa. Oktawia jednak nie zrezygnowała ze swych roszczeń, postanowiła odzyskać męża bigamistę. Wybrała się po niego do Egiptu. Gdy dotarła do Aten, Antoniusz napisał do niej list i nakazał by tam na niego czekała. Kleopatra jednak go nie puściła, użyła wszystkich możliwych sposobów by nie wyjechał z Egiptu. Oktawia powróciła do Rzymu z niczym.

Brązowa moneta Kleopatry VII bita na Cyprze w latach 48-30 p.n.e. Awers: głowa Kleopatry na prawo z Cezarionem jako niemowlęciem. Rewers.: KΛEOΠATPAC BAΣIΛIΣΣHΣ, róg obfitości oparty z prawej o monogram.

Zauważmy mimochodem, że Kleopatra, jako bardzo mądra kobieta w tym zmaskulizowanym świecie, nigdy nie dążyła do sprawowania władzy we własnym imieniu, lecz zawsze miała obok męskiego partnera.

Przygotowując się do wojny z Partami Antoniusz objął namiestnictwo Rzymu w Antiochi (obecna Turcja) i wezwał tam Kleopatrę. W jakim stopniu na tę decyzję wpłynęły uczucia, którymi ją darzył (nie ma powodów w nie wątpić), a w jakim potrzeby polityczne, nigdy nie będziemy w stanie ustalić. Po to, by odnieść zwycięstwo nad Partami, a w dalszej perspektywie nad Oktawianem, potrzebował zasobów
materialnych Egiptu. Kleopatra ze swej strony miała wszelkie powody (poza osobistymi), aby wspierać Antoniusza w większym stopniu, niż to by wynikało z obowiązków, do jakich byli pociągani królowie klienccy.

Srebrna tetradrachma Kleopatry i Marka Antoniusza, bita prawdopodobnie w Antiochii w latach 36-33 p.n.e. Awers.: popiersie Marka Antionusza w prawo, za nim głowa konia w prawo. Rewers.: popiersie Kleopatry udrapowane, w diademie i sznurze pereł na szyi na prawo. Prieur 28. RPC 4095m.

Rządy Kleopatry i Marka Antoniusza

Po zwycięskiej wojnie z Partami, w nowym układzie świata hellenistycznego, którego Antoniusz był autorem, Egipt otrzymał nowe terytoria. Były to: Cypr, część Cylicji, Cyrenajka, część Krety, część obszarów zamieszkałych przez Arabów Nabatejskich, ziemie Iturejczyków (z ich najważniejszym miastem Chalkis) i środkowa część wybrzeża fenickiego, Mimo wszelkich nacisków Kleopatry Antoniusz nie oddał jej Judei, którą rządził Herod Wielki.

Kleopatra dostała więc część terenów, które należały do Egiptu w odległym już III w. p.n.e. Donacje miały wzmocnić Egipt: jeśli miał on skutecznie uczestniczyć w wysiłku zbrojnym, nie można go było pozostawić w stanie, w jakim się znajdował za ostatnich Ptolemeuszy.

Czy w 37 r. p.n.e. doszło do małżeństwa między Antoniuszem a Kleopatrą? Historycy spierają się i o sam fakt i o datę, gdyż nasze źródła nie pozwalają tego ustalić w sposób pewny. Jeśli istniało małżeństwo, nie mogło ono zyskać żadnej mocy w świetle prawa rzymskiego, nie uznającego związków między Rzymianami a tymi, którzy nie byli obywatelami rzymskimi.

Logika bliskiego konfliktu z Oktawianem powiększała w następnych latach znaczenie Egiptu dla Antoniusza. Znalazło to wyraz w intrygującej i nie do końca dla nas jasnej scenie triumfu po jego zwycięstwie (co prawda dość problematycznym) nad Partami, który odbył się wbrew wszelkim rzymskim tradycjom w Aleksandrii. W czasie trwania uroczystości Kleopatra została ogłoszona królową królów, a Cezarion królem królów, dzieci Antoniusza i Kleopatry otrzymały królestwa wycięte z obszarów Wschodu rzymskiego i nierzymskiego (które dopiero trzeba było zdobyć). Aleksander Helios miał panować w przyszłości nad Armenią i obszarami na wschód od Eufratu. Ptolemeusz Filadelfos - najmłodszy syn Kleopatry i Antoniusza, nad ziemiami od Eufratu, od Hellespontu do Fenicji. Kleopatra Selene nad Libią i Cyrenajką.

Koniec snu o imperium

Marek Antoniusz przegrał z Oktawianem w wielkiej bitwie pod Akcjum we wrześniu 31 r. p.n.e. Minęło wprawdzie dziesięć miesięcy zanim Oktawian wkroczył do Egiptu, ale szanse na odwrócenie sytuacji już nie istniały. Pierwszy popełnił samobójstwo Marek Antoniusz, Kleopatra uczyniła to później (12 sierpnia 30 r. p.n.e.), gdy zrozumiała, że Oktawian w żadnym przypadku nie pozostawi jej przy władzy.

Ostatnie tygodnie ich życia wypełniły gorączkowe pertraktacje z Oktawianem. Wydaje się, że Kleopatra w końcowym okresie życia wyraźnie dystansowała się od Antoniusza, zajęta walką o dalsze trwanie królestwa i pozostawienie go swym dzieciom. Oktawian był jednak zdecydowany położyć kres niezależności Egiptu. Podjęta przez Kleopatrę próba zapewnienia bezpieczeństwa Cezarionowi nie powiodła się - adoptowany syn Cezara nie miał zamiaru podarować życia człowiekowi będącemu także synem Cezara, choć nastroje w rzymskim świecie wykluczały jego szanse na podjęcie ojcowskiego dziedzictwa. Oktawian bał się raczej komplikacji w samym Egipcie, gdzie wokół osoby tego młodego człowieka koronowanego na króla mogłyby się skupić siły przeciwne rzymskiemu panowaniu.

Nawet jej przeciwnicy przyznawali, że była niepospolicie piękna, wykształcona, inteligentna i... miała dobre serce. To, że koronę Egiptu zdobyła, trując, dusząc i zdradzając nie tylko swoich wrogów, ale i najbliższą rodzinę, w tamtych czasach było czymś absolutnie oczywistym.

Jedyna klęska

Po samobójstwie Antoniusza Kleopatra wprawdzie go opłakiwała, ale sama postanowiła się ratować. Próbowała uwieść Oktawiana, nie wiedząc, że ten rzymski wódz jest nieczuły na niewieście wdzięki. Oktawian darował jej życie, ale postanowił ją i dzieci przykuć kajdanami do swego wozu. Takiej hańby córa Ptolemeuszów nie mogła znieść. 12 sierpnia 30 roku p.n.e. Kleopatra sięgnęła do koszyka z figami, który potajemnie przyniosły jej służące. W koszyku była jadowita żmija. Królowa Egiptu od dawna chciała umrzeć. Oktawian August, który rok wcześniej pod Akcjum pokonał Kleopatrę i Marka Antoniusza, chciał, by królowa żyła i uświetniła jego triumf. Kleopatra miała z początku nadzieję, że uda się jej oczarować kolejnego rzymskiego wodza. Pierwszym był Cezar, z którym miała syna Cezariona, po nim Antoniusz. Liczyła, że Oktawian August będzie trzeci. Tym razem się nie udało. Kiedy flirtowała z Cezarem, miała 18 lat. Teraz była o 20 lat starsza - 38 lat to wówczas był niemal wiek emerytalny. A zresztą August był nieprzytomnie zakochany w swojej żonie Liwii. Nie zamierzał wdawać się w romans, ale zależało mu na żywej Kleopatrze, obwożonej w kajdanach po rzymskich ulicach. Usunął wszystkie ostre przedmioty z pałacu Kleopatry. Jego szpiedzy czuwali, gotowi udaremnić ucieczkę królowej lub próbę samobójczą. Gdy okazało się, że dumna królowa przechytrzyła go, wpadł we wściekłość. Kazał zabić jej dwoje dzieci ze związku z Antoniuszem. Zginął również Cezarion - jedyny syn Cezara, który miał rządzić imperium rzymskim.
W Egipcie definitywnie skończyła się wielowiekowa era faraonów. Stał się rzymską kolonią rządzoną przez namiestników.

Denar z 28 r.p.n.e. z podległego Rzymowi Pergamonu, upamiętniający całkowity podbój Egiptu. Awers: CAESAR DIVI F COS VI, popiersie Oktawiana Augusta na prawo. Rewers: AEGYPTO CAPTA, krokodyl na prawo. BM-653, Paris-929 pl. XXXVI. RIC-545 (R3).

Bibliografia:
1. Agnieszka Krzemińska: “Skarby z perły”. Polityka nr 35 (2569) 2006.
2. Numikopedia (w: e-numizmatyka.pl/numikopedia) – artykuł własny p.t. “Rzym starożytny – Antoniusz i Kleopatra”.
3. Wikipedia.

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz

Użytkownik	ceasar
	Dodano: 2006-12-18 Całkiem fajny tekst. Nie zgadzam się tylko ze zdaniem, że Oktawian kazał zabić dzieci Kleopatry i Antoniusza. Zginął tylko Ptolemeusz Cezarion, wszak nie jest dobrze by było dwóch Ceasarów. Dzieci Antoniusza zabrano do Rzymu gdzie wychowała je Oktawia. Edytuj

Redaktor	Wojciech Bogdański
	Dodano: 2006-12-18 He. Być może masz rację, ale muszę to sprawdzić. A jest już 23:40 (pon., 18.12.) i najwyższa pora iść spać. Jutro więc do tego wrócimy. Pozdrawiam. Edytuj

Użytkownik

Danuta Duszeńczuk

Dodano: 2006-12-31 Pat Southern w swojej książce "Kleopatra" przedstawiła los dzieci następująco: "(...) Skoro Antoniusz i Kleopatra nie żyli, Oktawianowi pozostało jedynie kilka spraw do załatwienia, aby przejąć całkowitą władzę w Rzymie. Kazał odszukać i zamordować Cezariona. Dokładna chronologia tych wydarzeń nie została ustalona, toteż trudno stwierdzić, czy Kleopatra wiedziała o śmierci syna, zanim sama umarła, czy też szła na śmierć przekonana, że skutecznie zorganizowała jego ucieczkę i że Cezarion przeżył. Los jej pozostałych dzieci nie jest udokumentowany. Kleopatra Selene została być może zabrana do Rzymu i wychowana przez Oktawię razem z innymi dziećmi Antoniusza. Jest też prawdopodobne, że poślubiła króla Mauretanii, Jubę, i zamieszkała w Afryce Północnej. Aleksander Helios i Ptolemeusz Filadelfos mogli wyjechać razem z nią, ale nikt o nich nigdy nie słyszał po upadku Aleksandrii. Nastoletni syn Antoniusza, Antyllus, uznany za jego spadkobiercę i przedstawiany na monetach Antoniusza, został z rozkazu Oktawiana zamordowany w Aleksandrii prawdopodobnie zaraz po upadku miasta 2 sierpnia 30 roku. Pozostałe dzieci Antoniusza przeżyły i wychowywały się w pobliżu Oktawiana i ludzi z jego kręgu. (...)" Edytuj

Redaktor	Wojciech Bogdański
	Dodano: 2007-02-03 Dan-daki - dziękuję za kompetentne uzupełnienie. Edytuj

Strona nie została odnaleziona!

Niestety szukana przez Ciebie strona nie została odnaleziona, czyli wystąpił znienawidzony przez wszystkich błąd 404. Istnieją dwa wytłumaczenia; możliwe, iż szukana strona została usunięta lub przesunięta, albo po prostu źle wpisałeś/aś adres URL. Ale niestety istnieje też ryzyko, iż to my coś 'sknociliśmy' (oby nie!) w kodzie strony i zakradł się tzw. "bug", czyli po polsku robal. Koniecznie daj nam o tym znać; skopiuj link z paska przeglądarki i wyślij go na adres: naczelny[malpa]histurion.pl    Wspólnie oczyśćmy histuriona ze wszelkich błędów/robaków!