Matura WOS 17. Partie polityczne

2017-12-05 | Autor: Dariusz Kołodziejczyk

Opis wymaganych pojęć

W państwie demokratycznym obywatele mają możliwość aktywnego uczestnictwa w życiu politycznym kraju. Jedną z tych możliwości jest działalność w partiach politycznych. Partia polityczna¹ to dobrowolna organizacja dążąca do zdobycia władzy w państwie w celu realizacji własnego programu politycznego. Definicja partii wiąże powstanie partii z parlamentem. W tym świetle Max Weber wyróżnił trzy etapy powstawania partii² : koteria arystokratyczna, klub polityczny i partia masowa. Ta geneza powstawania partii politycznych odnosi się przede wszystkim do sytuacji powstawania partii po raz pierwszy. Obecnie takie sytuacje się już raczej nie zdarzają, gdyż powstanie nowych partii polega najczęściej na podziale w obrębie istniejących partii. W systemie politycznym funkcje partii³ są różne, zapamiętujesz najważniejsze z nich. W zależności od przyjętego kryterium wyróżniamy wiele typów partii⁴ . Partie dzielimy np. na kadrowe i masowe. Ze względu na program dzielimy je na lewicowe, centrowe i prawicowe lub konserwatywne, chadeckie, liberalne, socjaldemokratyczne i agrarne, a ze względu na wielkość: duże, średnie i małe. Inna klasyfikacja wyróżnia partie systemowe (konstytucyjne) i antysystemowe (rewolucyjne). Dziś wyróżniamy też partie typu catch all - nie reprezentują one określonej grupy społecznej i nie mają wyrazistej ideologii. Dowiesz się co to jest system partyjny⁵ . Możemy spotkać się jego typami: jednopartyjny (monopartyjność), dwupartyjny (np. w USA),dwuipółpartyjny i wielopartyjny .W tym ostatnim wyróżniamy system partii dominującej, kooperacji partii (np. w Szwajcarii ), dwublokowy (np. w RFN i Francja) i rozbicia politycznego. Członkowie zwycięskich partii tworzą parlament. W różnych państwach parlament różnie się nazywa np. w Szwecji - Riksdag, na Ukrainie - Rada Najwyższa, a w Izraelu - Kneset. Warto jednak pamiętać w jakich państwach jest parlament jednoizbowy⁶ , a gdzie dwuizbowy⁷ . Przy okazji przypomnijmy - głową państwa może być monarcha lub prezydent. Tytuł monarchy może nosić król, książę, cesarz, czy sułtan. Jest to tytuł dożywotni. Natomiast w republice głową państwa jest osoba wybierana na kilkuletnią kadencję. W Europie i poza nią jest kilka monarchii⁸ . Formy rządów, reżim polityczny i ustrój terytorialno-prawny są elementami systemu politycznego państwa. Wyróżniamy dziś kilka modeli⁹ ustrojowych państw demokratycznych - wspominaliśmy już o nich w poprzednich lekcjach, ale tutaj jeszcze skonkretyzujemy. Możemy zatem mówić o systemie parlamentarno-gabinetowm (np. w Polsce, w Wielkiej Brytanii), kanclerskim (np. w Niemczech) prezydenckim (np. w USA) ,półprezydenckim / semiprezydencki, parlamentarno-prezydencki/ (np. we Francji, w Rosji) i parlamentarno-komitetowy( np. w Szwajcarii). Musisz umieć dopasować system do konkretnych państw.

A na zakończenie przejdźmy do polskiej sceny politycznej. Gdyby ktoś zechciał rozpocząć działalność polityczną w założonej przez siebie partii, pozna zasady funkcjonowania¹⁰ i ewidencji partii. Finansowanie partii politycznych w RP realizowane jest z trzech źródeł: dochody uzyskiwane przez partię z wykorzystaniem własnego majątku, dochody od osób fizycznych w postaci składek członkowskich, darowizn, spadków oraz zapisów oraz finansowanie z budżetu państwa (subwencja z budżetu dla partii, które zdobyły w wyborach do Sejmu RP co najmniej 3% głosów). Osoby reprezentujące określone zawody lub piastujące niektóre urzędy muszą być apolityczni, obowiązuje ich zakaz przynależności do partii politycznych. W Polsce art.13 Konstytucji RP mówi:

Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

Polska scena polityczna się zmienia, ale są niektóre partie możemy zaliczyć do głównych. Przypomnimy liderów tych partii i przypomnimy loga najbardziej popularnych.

Pytania egzaminacyjne

Matura z maja 2010 roku - poziom rozszerzony.

Zadanie 11. (3 pkt)

Uzupełnij informacje dotyczące ustroju politycznego wybranych państw świata.

	Państwo	Władza ustawodawcza	Ustrój terytorialny	System rządów
A.	Niemcy	Bundesrat Bundestag	Federacja	kanclerski
B.	USA	Senat Izba Reprezentantów	Federacja	prezydencki
C.	Szwajcaria	Rada Kantonów Rada Narodowa	federacja	parlamentarno-komitetowy

Pokaż odpowiedzi

Matura próbna z Operonem - listopad 2010 rok - poziom rozszerzony

Zadanie 9. (1 pkt)

Wpisz w odpowiednim miejscu w tabeli P (zdanie prawdziwe) lub F (zdanie fałszywe)

	Zdania.	Prawda lub Fałsz
A.	W systemie parlamentarno-gabinetowym istnieją dwa organy władzy wykonawczej: głowa państwa oraz rząd z premierem na czele. Kompetencje tych organów są rozdzielone.	P
B.	W systemie parlamentarno-komitetowym występuje trójpodział władzy, przy czym parlament ma bardzo ograniczone kompetencje na rzecz rządu oraz głowy państwa.	F
C.	W systemie prezydenckim występuje monizm władzy wykonawczej. Prezydent mianuje ministrów i ma prawo weta zawieszającego.	P

Pokaż odpowiedź

Zadanie wymaga znajomości istoty systemów politycznych. Dla ułatwienia zwróć uwagę na pierwszy człon w dwuczłonowej nazwie systemu. W systemie parlamentarno-gabinetowy większą władzę ma parlament, a w systemie gabinetowo-parlamentarnym odwrotnie.

Matura z czerwca 2011 roku - poziom podstawowy

Zadanie 11. (1 pkt)

Podkreśl poprawne zakończenie zdania.

Prawo Rzeczypospolitej Polskiej nie zakazuje tworzenia partii politycznych.

A. odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu.
B. odwołujących się w swoich programach do rygorystycznego trzymania się zasad i norm wyznaczonych przez daną religię.
C. zakładających lub dopuszczających w swoim programie lub działalności nienawiść rasową i narodowościową.
D. zakładających w swoim programie lub działalności stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy.

Pokaż odpowiedź

Matura z czerwca 2011 roku - poziom rozszerzony

Zadanie 4. (1 pkt)

Podkreśl nazwę państwa o systemie parlamentarno-komitetowym.

A. Francja
B. Szwajcaria
C. Watykan
D. Wielka Brytania

Pokaż odpowiedź

Matura poprawkowa - sierpień 2011 rok-poziom rozszerzony

Zadanie 11. (1 pkt)

Podkreśl nazwę sądu właściwego dla rejestracji partii politycznych w Rzeczypospolitej Polskiej.

A. Naczelny Sąd Administracyjny
B. Sąd Najwyższy
C. Sąd Okręgowy w Warszawie
D. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie

Pokaż odpowiedzi

Matura próbna z Operonem - Listopad 2011 rok - poziom podstawowy

Zadanie 16. (4 pkt)

Dopisz pod zamieszczonymi zdjęciami polityków pełne nazwy partii, z którymi są oni związani.

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Platforma Obywatelska

Prawo i Sprawiedliwość

Polskie Stronnictwo Ludowe

Pokaż odpowiedzi

Uwaga: za skróty dostajesz 0 punktów.

Matura próbna z Nowinami - styczeń 2012 rok - poziom podstawowy

Zadanie 9 (3 pkt)

W zadaniu wpisz ?P' dla stwierdzeń prawdziwych i ?F" dla stwierdzeń fałszywych. Formy państw i modele ustrojowe:

Związek państw, mających prawo do secesji to federacja.	F
W modelu parlamentarno-gabinetowym większość władzy wykonawczej jest skupiona w ręku prezydenta.	F
Model parlamentarno-komitetowy występuje w Szwajcarii.	P

Pokaż odpowiedzi

Matura z maja 2012 roku - poziom podstawowy

Zadanie 7. (2 pkt)

Na podstawie fragmentów Ustawy o partiach politycznych i własnej wiedzy wskaż dwa argumenty świadczące o tym, że zdobycie przez partię polityczną mandatów poselskich nie jest warunkiem koniecznym uzyskania przez nią subwencji z budżetu państwa.

Art. 28.1. Partia polityczna, która: 1. w wyborach do Sejmu, samodzielnie tworząc komitet wyborczy, otrzymała w skali kraju co najmniej 3% ważnie oddanych głosów na jej okręgowe listy kandydatów na posłów albo 2. w wyborach do Sejmu weszła w skład koalicji wyborczej, której okręgowe listy kandydatów na posłów otrzymały w skali kraju co najmniej 6% ważnie oddanych głosów, ma prawo do otrzymywania przez okres kadencji Sejmu, w trybie i na zasadach określonych w niniejszej ustawie, subwencji z budżetu państwa na działalność statutową, zwanej dalej ?subwencją".

-Subwencja przysługuje partii startującej samodzielnie, jeśli otrzymała w skali kraju co najmniej 3% ważnie oddanych głosów.
-Subwencja przysługuje partii wchodzącej w skład koalicji wyborczej, która otrzymała w skali kraju co najmniej 6% ważnie oddanych głosów.

Pokaż odpowiedź

Zadanie 7. (1 pkt)

Do każdej podanej nazwy państwa dopisz nazwę występującego w nim systemu partyjnego. Odpowiedzi wybierz spośród: system kooperacji partii, system dwublokowy, system dwupartyjny, system dwuipółpartyjny, system partii hegemonicznej.

A. Francja -

system dwublokowy

B. Wielka Brytania -

system dwupartyjny

C. Szwajcaria -

system kooperacji partii

Pokaż odpowiedź

Uwaga: w podpunkcie B. - z uwagi na bieżącą sytuację polityczną w Wielkiej Brytanii - uznaje się także zapis: ?dwuipółpartyjny".

Matura próbna z Nowinami - styczeń 2013 rok - poziom rozszerzony

Zadanie 6. (2 pkt)

Do podanych niżej opisów dopasuj odpowiednie nazwy modeli ustrojowych spośród następujących: semiprezydencki, kanclerski, parlamentarno-gabinetowy, gabinetowo-parlamentarny.

W państwie występuje podwójna egzekutywa. Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem. W skład rządu( często koalicyjnego) wchodzą politycy partii, które wygrały wybory parlamentarne, a szefem rządu zostaje najczęściej lider zwycięskiej partii. Rząd odpowiada politycznie przed parlamentem.	parlamentarno - gabinetowy
W państwie występuje podwójna egzekutywa. Głowa państwa posiada rozbudowane kompetencje, ale nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem. Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną zarówno przed parlamentem, jak i przed głową państwa.	semiprezydencki
W państwie występuje podwójna egzekutywa. Głowa państwa pełni funkcje reprezentacyjne. Pozycja rządu jest bardzo silna - posiada on przewagę na parlamentem. Rząd tworzą najczęściej politycy jednej zwycięskiej partii.	gabinetowo - parlamentarny

Pokaż odpowiedź

Matura z maja 2014 roku - poziom rozszerzony

Zadanie 21. (1 pkt)

Na podstawie fragmentów aktów prawnych i własnej wiedzy wybierz dwa zdania prawdziwe - wpisz w tabeli obok każdego z nich znak ?X".

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 11.1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa. Ustawa o partiach politycznych z 27 czerwca 1997 r. Art. 1.1. Partia polityczna jest dobrowolną organizacją, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej. Art. 11.3. Do zgłoszenia należy załączyć: 1) statut partii politycznej, 2) wykaz zawierający imiona, nazwiska, adresy zamieszkania, numery ewidencyjne PESEL i własnoręczne podpisy popierających zgłoszenie co najmniej 1000 obywateli polskich, którzy ukończyli 18 lat i mają pełną zdolność do czynności prawnych [...].

	Zdanie
A.	W art. 11 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zapisano zasadę pluralizmu politycznego.	X
B.	Utajnianie przez partię polityczną struktur i członkowstwa jest dozwolone tylko za zgodą Sądu Najwyższego.
C.	Członkiem partii politycznej może być każda pełnoletnia osoba mieszkająca w Polsce.
D.	Posiadanie statutu jest jednym z warunków wpisania partii do ewidencji, prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie.	X

Pokaż odpowiedź

Przypisy

1. Partia polityczna - Partia polityczna to dobrowolna, formalna organizacja społeczna, o wyodrębnionej strukturze organizacyjnej, mająca przywództwo i program polityczny, którego celem jest zdobycie władzy lub utrzymanie władzy państwowej w celu realizacji swojego programu politycznego. Polskie ustawodawstwo definiuje partię w ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych, w następujący sposób: Partia polityczna jest dobrowolną organizacją, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.

2. Etapy powstawania partii - Etapy powstawania partii zostały ujęte przez Max Webera w trzech stopniach: 1. Koteria arystokratyczna, która ograniczała się wyłącznie do parlamentu, jej skład był płynny, a podstawą współpracy parlamentarzystów w dużej mierze były indywidualne interesy. 2. Klub polityczny to etap rozwoju, który charakteryzuje się już połączeniem aktywności grup parlamentarnych z otoczeniem pozaparlamentarnym, znaczącą rolę w określaniu charakteru tej struktury zaczęła odgrywać ideologia. 3. Wyłaniania się partii masowej - charakteryzuje m.in. sformalizowana organizacja, prężnie działające struktury pozaparlamentarne, oparte na masowej mobilizacji ludzi wstępujących do partii, jako jej członkowie.

3. Funkcje partii - Funkcje partii możemy podzielić na 3 główne rodzaje: 1. Kształtowanie opinii publicznej - działalność zmierzająca do pozyskiwania zwolenników oraz upowszechniania wartości głoszonych przez partię.2. Funkcja wyborcza - budowaniu programów, wysuwanie kandydatów i uczestnictwo w wyborach. 3. Funkcja rządzenia - realizacja tej funkcji ma miejsce gdy partia zwycięży w wyborach.

4. Typy partii - Typy partii są bardzo różne w zależności od przyjętego kryterium. I tak możemy wyróżnić ze względu na: 1. strukturę organizacyjną - partie komitetowe (pełnią rolę komitetu wyborczego - takimi są np. partie amerykańskie) i partie rozwinięte (rozwinięta struktura organizacyjna np. niemiecka CDU), 2. genezę organizacyjną: partie parlamenterno-wyborcze (to partie, które wyłoniły się z grup deputowanych i utworzyły komitety wyborcze stopniowo integrujące się w jedną partię - tak powstawały partie liberalne i konserwatywne) oraz partie pozaparlamentarne, które powstały z inicjatywy organizacji, a ich głównym celem nie był udział w wyborach np. partie komunistyczne, chłopskie, 3. stopień upartyjnienia kandydatów : masowe (dużo członków) i kadrowe (zrzeszające niewielki procent wyborców), 4. typ członkostwa to partie z członkostwem bezpośrednim (członkiem może być konkretna osoba fizyczna, takie członkostwo ma np. niemiecka FDP) i z członkostwem pośrednim (gdzie członkiem może być też inna organizacja czy związek zawodowy np. w partia pracy w Anglii), 5. rozdział kompetencji w strukturze partyjnej: scentralizowane (skupiające władzę w strukturach centralnych partii np. PiS) i zdecentralizowane - (z szeroką autonomią instancji niższych w podejmowaniu decyzji np. francuska Partia Socjalistyczna), 6. rodzaj komórki podstawowej: zakładowe ( komórka podstawowa partii w zakładzie pracy np. PZPR) i terytorialne ( komórka podstawowa obejmująca daną jednostkę terytorialną, tak było w polskiej PPS). 7. sposób powoływania władz - demokratyczne ( władze partii powoływane i kontrolowane przez członków np. niemiecka CSU) lub niedemokratyczne ( władza pochodząca z mianowania - tak było w radzieckiej KPZR), 8. typ kierownictwa partyjnego: 1. z kierownictwem jednoosobowym - z rozbudowaną władzą przywódcy (przykład I sekretarz PZPR) lub z kierownictwem wieloosobowym (kolegialnym) - najwyższą władzę sprawuje kongres (tak w SLD), 2. partie parlamentarne - z dominacją frakcji parlamentarnej w kierownictwie partyjnym (np. brytyjska Partia Konserwatywna) czy pozaparlamentarne - z kierownictwem organu partyjnego, znajdującego się poza parlamentem np. kierownictwo KPZR, 9. cele partii: posiadające cele związane głównie z wyborami - partie wyborcze (np. partie amerykańskie), partie społeczności, które posiadają różne cele (np. SLD) i partie totalitarne - ich celem jest opanowanie społeczeństwa np. hitlerowska NSDAP czy komunistyczna KPZR, 10. ideologię: konserwatywne (ich hasła to silne państwo, gospodarka rynkowa, tradycyjne wartości), chrześcijańsko-demokratyczne (podstawą programu jest nauka społeczna Kościoła), liberalne (wolność, wolny rynek i minimum interwencjonizmu państwa), socjaldemokratyczne (interwencjonizm państwowy, równouprawnienie w życiu politycznym i gospodarczym), agrarne (reprezentują interesy wsi) oraz partie ?catch-all" (partie, które chcą złapać każdego) - partie te swój apel wyborczy adresują do różnych grup społecznych argumenty ideologiczne ustępują zwykle starannie wykreowanemu przez sztaby fachowców wizerunkowi partii politycznej, który ma w danych warunkach maksymalizować jej szanse wyborcze.

5. System partyjny - System partyjny to partie polityczne działające w danym państwie oraz całokształt zachodzących między nimi powiązań oraz normy regulujące stosunki zachodzące między partiami, a organami państwa. Są trzy podstawowe systemy partyjne: jednopartyjny, dwupartyjny i wielopartyjny. Wielopartyjny jest wtedy, gdy w kraju działa wiele partii i odgrywają one istotną rolę. Dzięki temu wyborca może wybierać z różnych postaw politycznych i ma szansę na znalezienie odpowiedniej partii na którą decyduje się głosować. Ale system wielopartyjny ma też wady, jest nią rozdrobnienie parlamentu i problemy z założeniem koalicji. Opozycję tworzą partie, które nie weszły po wyborach do parlamentu. W systemie wielopartyjnym może istnieć system rozbicia - gdy trzy lub więcej partii ma szanse na zdobycie władzy może nastąpić niestabilność bo zachodzi konieczność tworzenia koalicji, aby sprawować władzę. Wyróżniamy też system kooperacji partii - partie działają razem, a oddzielnie jedynie startują w wyborach. Taki system jest w Szwajcarii gdzie działają: Demokratyczno-Chrześcijańska Partia Szwajcarii, Radykalno-Demokratyczna Partia Szwajcarii, Socjaldemokratyczna Partia Szwajcarii i Szwajcarska Partia Ludowa. System dwupartyjny jest wtedy, gdy dwie partie mają realną szansę zdobycia władzy toteż koalicje w tym systemie nie są tworzone. Zwykle w takich systemach do władzy dochodzi raz jedna raz druga partia. Na inne partie (o ile istnieją) rzadko kto głosuje. Dzięki temu scena polityczna jest stabilna, ale wadą jest rozmywanie się i upodabnianie poglądów obu partii które walczą o elektorat. Systemem podobnym do dwupartyjnego jest system dwublokowy i dwuipółpartyjny. O dwublokowym mówimy gdy partii jest dużo, ale tworzą one trwałe bloki określane jako lewica i prawica np. we Francji, RFN czy we Włoszech. Gdy pomiędzy takimi dwiema partiami jest też trzecia partia, która zawiera koalicję raz z jedną raz z drugą partią to mamy system dwuipółpartyjny (w Polsce taką partią jest np. PSL). Partia ta pełni wówczas rolę języczka u wagi - z jej mandatami zwycięska partia ma przewagę w parlamencie. System jednopartyjny jest nie tylko wówczas gdy legalna jest tylko jedna partia, ale i wtedy gdy jest ich więcej ale i tak jedna jest dopuszczona do władzy, a pozostałe mają jedynie improwizować istnienie systemu wielopartyjnego (tak było np. w PRL gdzie przewodnią siłę stanowiła PZPR, a obecnie w Chinach oraz na Kubie). Zaletą systemu jednopartyjnego jest stabilność w parlamencie i na najwyższych szczeblach, ale więcej jest wad: wybory są farsą, obywatele tracą zainteresowanie polityką, a partia rządząca postępuje zgodnie ze swoimi interesami. Odmianą systemu jednopartyjnego jest system partii dominującej, w którym jest wprawdzie wiele partii, ale jedna jest bardzo silna, a reszta sceny politycznej rozdrobniona. Wybory są demokratyczne, ale wygrywa ta sama partia. Tak jest w Szwecji gdzie system partyjny jest rozwinięty bo obok największej Szwedzkiej Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej (SAP) działają również inne np. Umiarkowana Partia Koalicyjna, Partia Lewicy, Partia Centrum, ale dominuje w nim zdecydowanie SAP, która jedynie co kilka kadencji traci władzę.

6. Parlamenty jedno i dwuizbowe - Parlament jednoizbowy składa się z jednego organu ustawodawczego. Kraje w których występuje: Litwa, Łotwa, Dania, Szwecja, Norwegia, Finlandia, Islandia, Izrael, Słowacja, Ukraina, Chiny, Mongolia.Bardziej popularne są parlamenty dwuizbowe, składające się z izby niższej (w Polsce Sejm) oraz izby wyższej (w Polsce Senat). Niech Cię nie myli nazwa, praktycznie we wszystkich krajach izba niższa parlamentu ma większe kompetencje, nazwa izby wyższej ma historyczne pochodzenie, kiedy to przy królu zasiadali doradcy z arystokratycznych (tym samym wyższych) sfer społecznych. Parlamenty dwuizbowe mamy w: Polska (Sejm i Senat), Wielka Brytania (Izba Gmin - Izba Lordów), Stany Zjednoczone (Izba Reprezentantów - Senat), Niemcy (Bundestad - Bundesrat), Francja (Zgromadzenie Narodowe - Senat), Hiszpania (Kongres Deputowanych - Senat), Włochy (Izba Deputowanych - Senat), Szwajcaria (Rada Narodowa - Izba Kantonów), Czechy (Izba Poselska - Senat), Rosja (Duma Państwowa - Rada Federacji), Białoruś (Izba Przedstawicieli - Rada Republiki), Japonia (Izba Reprezentantów - Izba Radców).

7. Parlamenty jedno i dwuizbowe - Parlament jednoizbowy składa się z jednego organu ustawodawczego. Kraje w których występuje: Litwa, Łotwa, Dania, Szwecja, Norwegia, Finlandia, Islandia, Izrael, Słowacja, Ukraina, Chiny, Mongolia.Bardziej popularne są parlamenty dwuizbowe, składające się z izby niższej (w Polsce Sejm) oraz izby wyższej (w Polsce Senat). Niech Cię nie myli nazwa, praktycznie we wszystkich krajach izba niższa parlamentu ma większe kompetencje, nazwa izby wyższej ma historyczne pochodzenie, kiedy to przy królu zasiadali doradcy z arystokratycznych (tym samym wyższych) sfer społecznych. Parlamenty dwuizbowe mamy w: Polska (Sejm i Senat), Wielka Brytania (Izba Gmin - Izba Lordów), Stany Zjednoczone (Izba Reprezentantów - Senat), Niemcy (Bundestad - Bundesrat), Francja (Zgromadzenie Narodowe - Senat), Hiszpania (Kongres Deputowanych - Senat), Włochy (Izba Deputowanych - Senat), Szwajcaria (Rada Narodowa - Izba Kantonów), Czechy (Izba Poselska - Senat), Rosja (Duma Państwowa - Rada Federacji), Białoruś (Izba Przedstawicieli - Rada Republiki), Japonia (Izba Reprezentantów - Izba Radców).

8. Monarchie na świecie - Monarchie absolutne to takie, w której monarcha ma dużą władzę np. współcześnie Arabia Saudyjska, która nie ma konstytucji pisanej, ustrój państwa opiera się na szariacie i kilku aktach prawnych. Król jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, stoi na czele i powołuje rząd oraz przygotowuje projekty ustaw. Przy królu funkcjonuje Rada Konsultacyjna - organ doradczy, który składa się głównie z męskich członków rodu królewskiego. Innym przykładem monarchii absolutnej i jednocześnie jedynym w Europie jest Watykan, gdzie nie ma konstytucji, a ustój wynika z prawa kanonicznego Kościoła katolickiego i umów międzynarodowych. Papież wybierany przez konklawe ma najwyższą władzę wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. Monarchie absolutne: Watykan, Arabia Saudyjska, Katar, Oman, Jordania, Maroko. Wszystkie monarchie w Europie (oprócz Watykanu) są albo monarchiami konstytucyjnymi (monarcha sprawuje władzę wraz z parlamentem) albo monarchiami parlamentarnymi (monarcha nie ma wpływu na politykę państwa). Monarchie w Europie: Księstwo Andory, Królestwo Belgii, Królestwo Danii, Królestwo Hiszpanii, Królestwo Niderlandów, Księstwo Liechtensteinu, Wielkie Księstwo Luksemburga, Księstwo Monako, Królestwo Norwegii, Królestwo Szwecji, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.Zauważ! Formalnie kraje brytyjskiego common-wealth takie jak Kanada, czy Australia są również monarchiami parlamentarnymi.

9. Modele ustrojowe państw demokratycznych - System prezydencki jest wtedy gdy prezydent sprawuje silną władzę wykonawczą. Taki system jest w Stanach Zjednoczonych. Prezydent USA jest głową państwa ale ma zarazem duże uprawnienia wykonawcze. Prezydent powołuje ministrów (sekretarzy stanu) i stoi na czele administracji. Nie ma rządu ani premiera, prezydent wyłaniany jest drogą wyborów powszechnych i jest politycznie niezależny od parlamentu. Parlament nie ogranicza władzy prezydenckiej, ale prezydent nie ma inicjatywy ustawodawczej może jednak skorzystać z prawa weta zawieszającego. Podobny system rządów jest w Meksyku, Brazylii i Argentynie. W systemie półprezydenckim uprawnienia prezydenta są również duże, ale istnieje stanowisko premiera. Taki system jest we Francji, gdzie prezydent powołuje premiera i na jego wniosek innych członków rządu. Parlament może udzielić rządowi wotum nieufności, ale również w pewnych sytuacjach prezydent może rozwiązać parlament. W systemie parlamentarno-gabinetowym silną pozycję ma parlament i rząd, a akty prezydenta wymagają kontrasygnaty premiera. Taki system jest w Polsce, gdzie władzę wykonawczą skupia premier, a nie prezydent. Silną pozycję ma parlament, który wydaje ustawy ale też może obalić rząd i może odrzucić weto prezydenta. Pozycja prezydenta , który wprawdzie jest wybierany w wyborach powszechnych i nie odpowiada politycznie przed parlamentem - jest słaba. Nie może on w dowolnym momencie odwołać rządu lub ministra rozwiązać parlamentu. Prezydent powołuje członków rządu na wniosek premiera, ale nie ma większego wpływu na obsadę tych stanowisk. Rząd odpowiada przed parlamentem i jeśli nie ma w nim większości może to się skończyć jego upadkiem. Istnieje instytucja kontrasygnaty - akt prawny który podpisuje prezydent musi dodatkowo zostać podpisany przez premiera albo odpowiedniego ministra. System parlamentarno-komitetowy - władzę ma parlament, a rząd to tylko komitet, który wykonuje jego zlecenia. Pozycja parlamentu jest najsilniejsza. Zamiast trójpodziału władzy podkreślana jest zasada jedności władzy. Parlament ma kompetencje nie tylko ustawodawcze ale i wykonawcze. Parlament powołuje rząd (np. w Szwajcarii - Radę Związkową) i są to przeważnie członkowie parlamentu toteż w tym sensie rząd jest tylko komitetem parlamentu.W systemie kanclerskim lub gabinetowo-parlamentarnym najsilniejszą pozycję ma premier. Przykładem systemu kanclerskiego są Niemcy, gdzie prezydent jest głową państwa, ale ma nieduże uprawnienia, a premier (kanclerz) jest najważniejszą osobą w państwie. Kanclerz może kształtować skład rządu, a parlament może jedynie głosować co do wotum nieufności dla całego rządu. Zauważ! W Wielkiej Brytanii pozycja premiera również jest bardzo silna, a funkcje reprezentacyjne zamiast prezydenta pełni monarcha. W istniejącym tam systemie gabinetowo-parlamentarnym premier może decydować o rozwiązaniu parlamentu.

10. Zasady funkcjonowania i ewidencji partii w Polsce - Zasady funkcjonowania i ewidencji partii w Polsce reguluje Konstytucja RP i Ustawa z 27 czerwca 1997 roku o partiach politycznych. Członkami partii mogą być obywatele polscy mający ukończone 18 lat i pełną zdolność do czynności prawnych. Do zgłoszenia partii należy zebrać 100 obywateli, którzy podpiszą się na liście zawierającej ich adresy i numery PESEL. Ewidencję partii politycznych prowadzi Sąd Okręgowy w Warszawie. Partia działa w oparciu o statut partii politycznej. Jeżeli program działania partii jest niezgodny z Konstytucja, sąd może odmówić wpisu do ewidencji. Konstytucja zakazuje funkcjonowania partii, który w swoich programach nawiązują do totalitarnych metod sprawowania władzy, głoszą hasła nazistowskie, faszystowskie czy komunistyczne lub szerzą rasizm, nienawiść religijną bądź dążą do zdobycia władzy przemocą. Finansowanie partii jest jawne. Mogą to być składki członkowskie, darowizny czy spadki oraz dotacje lub subwencje. Subwencja z budżetu państwa przysługuje partii, która w wyborach do Sejmu RP otrzymała w skali kraju co najmniej 3 % głosów. Partie nie mogą prowadzić działalności gospodarczej za wyjątkiem drobnych usług z wykorzystaniem własnego sprzętu np. sprzedaż statutu czy gadżetów. Prawo zabrania należności do partii ze względu na konieczność zachowania apolityczności: wyższym urzędnikom służby cywilnej, sędziom, prokuratorom, funkcjonariuszom Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Granicznej, żołnierzy zawodowych, członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz osób pełniących funkcje; Prezydenta RP, Rzecznika Praw Obywatelskich, Prezesa NIK, Prezesa NBP, Prezesa IPN.

Etykiety:

matura WOS

Podziel się!

Przeczytaj również...