Matura 21. Renasans europejski

2017-10-10 | Autor: Dariusz Kołodziejczyk

Wstępny opis

Temat wymaga znajomości głównych cech i przedstawicieli renesansu w różnych dziedzinach kultury - zwróć uwagę na sztukę w celu odróżnienia jej od gotyku lub baroku. Naucz się przypisywać dzieła humanistów do autorów, obrazy i rzeźby do artystów. Pamiętaj kto kiedy wynalazł druk.

Opis wymaganych pojęć

Poznajesz pojęcie renesansu¹ (Odrodzenia) (twórca pojęcia Giorgio Vasari) oraz jego genezę (krytyka Kościoła, wielkie odkrycia, zainteresowanie antykiem, wynalazek druku oraz termin cinquecento. To odejście od teocentryzmu na rzecz antropocentryzmu. Zapamiętujesz cechy renesansu² : twórcze czerpanie z dorobku antyku, humanizm, mecenat dworski, ideał człowieka renesansu (erudyty), nowe typy szkół: akademie, gimnazja i kolegia. Umiesz wymienić głównych humanistów³ i ich dzieła( Niccolo Machiavelli, Jean Bodin, Erazm z Rotterdamu i Tomasz More). Poznajesz cechy literatury renesansu⁴ i głównych twórców (prekursorzy: Dante Alighieri, Francesco Petrarca): Giovanni Boccaccio, Miguel Cervantes, Franciszek Rabelais i William Szekspir. Rozpoznajesz cechy sztuki renesansu⁵ - nawiązanie do antyku, proporcja, perspektywa ,człowiek głównym tematem, harmonia, arkady, krużganki, attyki, kościoły na planie centralnym, dużo budowli świeckich, wytyczone plany miast. W malarstwie przypisujesz do tej epoki: ( malarze rensansu)⁶ Leonarda da Vinci, Michałą Anioła , Rafaela Santi, Tycjana, Albrechta Dürera, Hieronimusa Boscha, Piotraa Bruegla i Botticellego i Caravaggio - także rozpoznajesz ich najważniejsze obrazy. W rzeźbie ( rzeźbiarze rensansu⁷ ) Leonarda da Vinci, Michała Anioła i Donatella i ich dzieła. Pamiętaj (budowle renesansowe oraz wynalazki⁸ ) zabytki w Europie: bazylikę św. Piotra w Rzymie, katedrę Santa Maria del Fiore we Florencji, bazylikę św. Marka we Florencji, Kaplicę Sykstyńska w Rzymie. Zapamiętaj jakie nauki rozwijają się w renesansie, oraz podstawowe wynalazki tej epoki.

Przypisy

1. renesans - to odrodzenie fascynacji kulturą antyczną. Kolebką tego prądu kulturalnego są Włochy, gdzie prekursorzy kierunku pojawili się już w XIV w. Bogaci mieszczanie lubujący się w przepychu i luksusie, stawali się mecenasami pracujących dla nich artystów. Pojęcie renesansu (wł. rinascita) jako pierwszy użył Giorgio Vasari charakteryzując włoskie malarstwo XIV i XV wieku. Twórcy renesansu negowali poprzednią epokę średniowiecza jako "wieki ciemne" bez postępu i dorobku kulturalnego. Kościół według nich krępował postęp i wolność. Odrodzenie rozszerzyło się na całą Europę w XV i XVI wieku.

2. cechy renesansu - człowiek w centrum poznania i uwagi (humanizm, antropocentryzm), nawiązywanie do dorobku antyku, sprzeciw skostniałym strukturom kościoła i scholastyce, jednak bez cech ateizmu. Laicyzacja życia publicznego. Ciekawość świata i ludzi. Zainteresowanie łaciną przy wzroście świadomości narodowej i języka ojczystego (filologia). Trend do zdobywania wiedzy, wszechstronnych umiejętności i zainteresowań

3. główni humaniści - Niccolo Machavelli (1469-1527), humanista, dyplomata, w dziele pt. Książę przedstawił swój pogląd na sposób sprawowania władzy, silnej, nieograniczonej, bezwzględnej "cel uświęca środki". Jean Bodin (1530-1596), francuski prawnik i polityk, teoretyk absolutyzmu. Popierał silną władzę królewską oraz merkantylizm (silna gospodarka narodowa z dodatnim bilansem handlowym). Erazm z Rotterdamu (1467-1536), niderlandzki filozof, potępiał scholastykę, korupcję, rozwiązłość duchowieństwa, napisał dzieło satyryczne Pochwała głupoty. Nawoływał do reform kościoła. Tomasz More (Morus), angielski prawnik i polityk. Sprzeciwił się Henrykowi VIII za co został skazany na śmierć. Głosił poglądy daleko wyprzedzające epokę - socjalizm utopijny. Przeciwny własności prywatnej w której dopatrywał się źródła niesprawiedliwości społecznej. Napisał dzieło w skróconej nazwie brzmiące Utopia.

4. cechy literatury renesansu - sięgano do antycznych korzeni literatury, dramat, liryka, sztuki teatralne pisano w językach ojczystych. Przełomowe dla dynamicznego rozpowszechnienia się literatury było wynalezienie druku (czcionka ruchoma) przez Jana Gutenberga w Moguncji ok. 1450r. Przedstawicielem angielskie literatury renesansowej jest William Szekspir (1564-1616), dramaturg, autor sztuk teatralnych, napisał m.in. Sen nocy letniej, Romeo i Julia, Otello, Makbet. Dante Alighieri (1265-1321), włoski prekursor literatury odrodzenia, twórca słynnej Boskiej Komedii. Pisał po włosku w dialekcie toskańskim, uważał łacinę za język rozpraw naukowych. Francesco Petrarca (1304-1374), włoski prekursor literatury renesansu, pisał po włosku i po łacinie, wiele podróżował po Europie mając kontakt z innymi intelektualistami. Napisał m.in. Canzoniere, utwory poetyckie, sonety napisane po włosku. Do tego liczne traktaty, pisma polemiczne, w których wzorował się na wielkich twórcach antycznych. Giovanni Boccaccio (1313-1375), włoski pisarz, autor Dekamerona, opisującego obyczajowość we Włoszech. Z uwagi na liczne wątki miłosne i erotyczne, dzieło trafiło do indeksu ksiąg zakazanych. Miguel Cervantes (1547-1616), hiszpański pisarz, piętnujące ludzkie przywary, autor słynnego Don Kichota. Franciszek Rabelais (1494-1553), francuski powieściopisarz, lekarz i duchowny, autor kontrowersyjnej Gargantua i Pantagruel, parodii średniowiecznych schematów życia.

5. cechy sztuki renesansu - nawiązanie do sztuki i architektury antycznej. Uwagę przykładano do harmonii, proporcji i elegancji. W budownictwie stosowano okrągłe łuki i kopuły, kolumnady, attykę (ozdobny mur, balustrada u góry budynku). Arkada, element architektoniczny składający się z dwóch podpór (kolumn) połączonych łukiem, ten zestaw tworzył krużganki będące korytarzem okalającym dziedziniec. Kondygnacje budynku akcentowano gzymsami i fryzami. Tematem sztuki renesansu był człowiek i jego miejsce we wszechświecie, relacje z Bogiem. Ciało ludzkie nie było już tematem tabu, chętnie eksponowano jego piękno i proporcje.

6. malarze renesansu - Leonardo da Vinci (1452-1519), wzór człowieka renesansu, wszechstronnie uczony i utalentowany humanista, lekarz, matematyk, konstruktor, rzeźbiarz, malarz. Namalował takie dzieła jak: Mona Lisa, Dama z gronostajem, Ostatnia wieczerza. Michał Anioł Buonarotti (1475-1564), genialny włoski rzeźbiarz, architekt i malarz, twórca fresków w Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie widać doskonałe proporcje i dynamikę ciała ludzkiego. Rafael Santi (1483-1520), włoski architekt i malarz, jego najważniejsze obrazy to Madonna Sykstyńska, Trzy Gracje, Madonna ze szczygłem i inne dzieła przedstawiające Madonnę. Jest autorem fresków w Stanzach Watykańskich np. Szkoła Ateńska. Tycjan (TizianoVecello, 1488-1576), włoski malarz, tworzył przede wszystkim w Wenecji dla europejskich głów koronowanych i dla papieża. Jego arcydzieła malarskie to Grosz czynszowy, Bahanalia, Venus z Urbino, portret Karola V, Amore sacro e profano. Albrecht Dürer (1471-1528), niemiecki malarz tworzący w Norymberdze, jego dzieła to m.in. Adam i Ewa w Raju, Ucieczka do Egiptu. Była też grafikiem, tworzył drzeworyty, miedzioryty i ksylografię (drewniana matryca do produkcji książek). Hieronimus Bosch (ok. 1450-1516), niderlandzki malarz, twórca obrazów: Ukrzyżowanie z donatorem, Sąd Ostateczny, Kuszenie św. Antoniego. Pieter Bruegel (ok. 1525-1569), niderlandzki malarz. Jego motywem obrazów byli chłopi wkomponowani w pejzaż. Autoportret, Pejzaż z przypowieścią o siewcy, Rzeź niewiniątek, Zimowy pejzaż z łyżwiarzami i pułapką na ptaki, Chłopskie wesele. Sandro Botticelli (1445-1510), włoski malarz szkoły florenckiej, autor dzieł: Narodziny Wenus, Zwiastowanie, Pokłon Trzech Króli. Caravaggio (1571-1610), włoski malarz operował światłocieniem, twórca takich dzieł jak: Męczeństwo św. Mateusza, Powołanie św. Mateusza, Złożenie do grobu, Madonna pielgrzymów.

7. rzeźbiarze renesansu - Leonardo da Vinci (1452-1519), jego ważniejsza rzeźba to: Pomnik konny Francesca Sforzy . Michał Anioł Buonarotti (1475-1564), jego ważniejsze rzeźby: Mojżesz, Dawid i Pieta. Donatello (1386-1466), włoski rzeźbiarz, studiował rzeźbę antyczną, jego dzieła to: Dawid, Św. Marek, Św. Jan Ewangelista, pomnik konny Gattamelaty.

8. budowle renesansu oraz wynalazki - bazylika św. Piotra w Rzymie, budowana w latach (1506-1626) z inicjatywy papieża Juliusza II, projekt Donato Bramante, kontynuacja Rafael Santi i Michał Anioł. Katedra Santa Maria del Fiore we Florencji z XV w. architekci: Giotto di Bondone,Andrea Pisano, Francesco Talenti. Kopuła autorstwa Filippo Brunelleschi. Bazylika św. Marka we Wenecji, budowana była przez wiele lat, jej XI wieczne początki charakteryzują styl bizantyjski. Wnętrze kościoła zawiera freski renesansowe. Kaplica Sykstyńska w Rzymie znajdująca się w Pałacu Watykańskim, zawiera wspaniałe arcydzieło freski, sklepienie autorstwa Michała Anioła z I poł. XVI wieku. Stworzenie Adama, Sąd Ostateczny. W okresie renesansu rozwinęło się zamiłowanie do wiedzy (filologia), duży postęp odnotowano w astronomii, technice i mechanice (wynaleziono druk, czcionka ruchoma) Leonardo Da Vinci dał podstawy teoretyczne dla mechaniki tworząc projekty urządzeń daleko wybiegających w przyszłość. Duży postęp w kartografii, wynalezienie kompasu morskiego, umożliwiło późniejsze dalekie podróże zamorskie.

Etykiety:

matura renesans malarze renesansowi cechy renesansu

Podziel się!

Przeczytaj również...