Matura 15. Państwo Bolesława Chrobrego

2017-09-28 | Autor: Dariusz Kołodziejczyk

Wstępny opis

W tym temacie należy zwrócić uwagę na postanowienia i znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego, zdobycze terytorialne Bolesława Chrobrego (umiejętność posługiwania się mapą,) rozpoznawanie św. Wojciecha oraz obowiązki ludności i organizację sił zbrojnych Piastów.

Opis wymaganych pojęć

Państwo Bolesława Chrobrego

W 992 roku władzę w państwie Polan przejmuje najstarszy syn Mieszka I Bolesław I Chrobry ¹ - w 997 roku wysyła on z misja chrystianizacyjną do Prus biskupa Pragi Wojciecha, który ponosi z ich rąk śmierć. Chrobry sprowadza jego relikwie do Gniezna i następuje kanonizacja. W 1000 roku dochodzi do spotkania Bolesława I z cesarzem Ottonem III (zjazd gnieźnieński). Chrobry dostaje prawo do inwestytury biskupiej na ziemiach polskich, stworzono odrębną prowincję kościelną² - z arcybiskupstwem Gnieźnie (Gaudenty-Radzim³ ) i biskupstwami w Kołobrzegu, Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu (bardzo ważne abyś zapamiętał postanowienia gnieźnieńskie). Po okresie dobrych stosunków z cesarstwem dochodzi do trzech wojen z Henrykiem II (1002-1018), w trakcie których Bolesław opanował Milsko, Miśnię, Łużyce oraz wykorzystując konflikt w rodzinie Przemyślidów Czechy, Morawy i Słowację. Z Czech i Miśni musiał ustąpić, jednak pozostałe ziemie utrzymał. W 1018 roku podpisano pokój w Budziszynie, przyznający Chrobremu Milsko i Łużyce. W tym samym roku interweniując w spory rodzinne Rurykowiczów wyprawia się władca polski do Kijowa i przyłącza do swojego państwa Grody Czerwieńskie. W 1025 roku koronuje się na pierwszego króla Polski, jednak w tym samym roku umiera. Państwo Piastów opierało się na systemie grodowym. Grody⁴ spełniały liczne funkcje, obok nich powstawały podgrodzia⁵ oraz targi. W celu utrzymania licznego wojska stworzono wokół grodów system osad służebnych⁶ .
Na czas wojny poprzez wici powoływano wszystkich mężczyzn pod broń jako pospolite ruszenie. Stałym elementem wojska była dobrze uzbrojona drużyna⁸ (pancernicy - konni i tarczownicy - piechurzy). Ludność państwa Piastów miała liczne obowiązki - należały o nich danina, stan⁹ , podwoda¹⁰ , szarawak¹¹ , stróża¹² oraz budowa grodów. Pewne korzyści były zastrzeżone tylko dla władcy i jego rodziny-były to regalia¹³ . Dla władcy stawiano murowane siedziby- palatia¹⁴ . Społeczeństwo składało się z możnych, duchownych, wojów, kupców, rzemieślników, chłopów i niewolników; nieliczne duchowieństwo utrzymuje się z dziesięciny i buduje pierwsze świątynie - rotundy¹⁵ .

Wymagane daty

9-92 - początek panowania Bolesława Chrobrego, po uprzednim rozprawieniu się opozycją i pretendentami do władzy.
997 - misja św. Wojciecha do Prus, zakończona męczeńską śmiercią. Bolesław Chrobry, wykupił ciało misjonarza i przeniósł jego do Gniezna.

1000 - zjazd w Gnieźnie, cesarz Otton III przybył do grobu św. Wojciecha. Wrażenie jakie zrobił na nim władca Polski pozwoliło na ustanowienie w Gnieźnie arcybiskupstwa. Propozycja cesarza wspólnej polityki rozwoju chrześcijaństwa z uniwersalistyczną koncepcją odrodzenie Cesarstwa Rzymskiego. Symboliczne włożenia cesarskiego diademu na skroń Bolesława Chrobrego.

1018 - po wojnach trwających od 1002 r. z cesarzem Henrykiem II, ustanowiono korzystny Polsce pokój w Budziszynie. Wyprawa na Ruś, zdobycie Kijowa, przyłączenie grodów czerwieńskich.

1025 - koronacja Bolesława I Chrobrego w Gnieźnie. Kilka miesięcy później śmierć pierwszego koronowanego władcy Polski.

Przypisy

1. Bolesław I Chrobry - syn księcia Mieszka I i księżniczki czeskie Dobrawy, urodzony w roku 967. W dzieciństwie przebywał na dworze cesarskim Ottona I jako zakładnik. Samodzielny władca w Polsce od roku 992, po śmierci swego ojca. Od początku swego panowania prowadził śmiałą i ekspansywną politykę zmierzającą do wzmocnienia i uniezależnienia państwa. Potrafił do tego wykorzystać każdą nadarzającą się okazję. W roku 997 poparł misję nawracania Prusów prowadzoną przez biskupa praskiego Wojciecha, który wkrótce zginął śmiercią męczeńską. Chrobry wykupił jego ciało płacąc złotem za jego wagę i złożył w Gnieźnie. Śmierć misjonarza znanego misjonarza odbiła się głębokim echem. Bardzo szybko został ogłoszony świętym co przysporzyło wielkiego znaczenia miejscu jego pochówku. W roku 1000 cesarz Otton III odbył pielgrzymkę do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie. Bolesław Chrobry przyjął go wystawnie i z wielkim szacunkiem, obdarował go cennymi prezentami. Cesarz wykonał symboliczny gest nakładając swój cesarski diadem na głowę księcia Polski. Ustanowił niezależne arcybiskupstwo w Gnieźnie oraz biskupstwa w Kołobrzegu, Wrocławiu i Krakowie. Zaproponował Chrobremu zwierzchność nad państwami słowiańskimi w ramach jego projektu odbudowy Cesarstwa Rzymskiego. Przyjaźń i wielkie plany wkrótce runęły po śmierci cesarza w roku 1002. Władca Polski szybko popadł w konflikt z nowym cesarzem Henrykiem II, ponieważ wykorzystując kryzys po śmierci Ottona III zajął w latach 1002-1005 Milśnię, Łużyce i Milsko. Wojna z Niemcami trwała z przerwami w latach 1005-1018. Cesarz był przeciwny wzrostowi potęgi wschodniego sąsiada, pragnął podporządkować Polskę. W roku 1017, w czasie kolejnej niemieckiej wyprawy, bohaterską obroną wsławił się gród Niemcza. Syn Mieszka nie dał się pokonać, postanowieniem pokoju w Budziszynie w roku 1018 zachował Milsko i Łużyce oraz otrzymał obietnice wsparcia wyprawy kijowskiej na wschód. Ekspedycja wschodnia zakończyła się zdobyciem Kijowa (przejęciem jego skarbów) oraz przyłączenia do kraju grodów czerwieńskich. Przejściowo, w latach 1003-1004 przyłączył do Polski Czechy i Morawy. Zwieńczeniem panowania Chrobrego była jego koronacja 18 kwietnia 1025 r. w Gnieźnie. Bolesław Chrobry zmarł 17 czerwca 1025 roku, pochowano go w Poznaniu.

2. prowincja kościelna - jednostka administracji kościelnej zarządzana przez arcybiskupa (metropolitę) podległa bezpośrednio papieżowi. Bolesław Chrobry zmierzał do utworzenia prowincji kościelnej na swoich ziemiach, aby uniezależnić się od wpływów metropolii obcych. Ponadto zgodnie z testamentem swego ojca Mieszka I (Dagome iudex), oddawał swoje państwo pod opiekę Stolicy Apostolskiej, pozostawiając sobie prawo nadawania inwestutury.

3. Gaudenty-Radzim - brat zamordowanego św. Wojciecha, któremu postanowieniem zjazdu gnieźnieńskiego, powierzono archidiecezję w Polsce ze stolicą w Gnieźnie. Pierwszy polski arcybiskup został pochowany w Gnieźnie obok swego brata. Imię Radzim oznacza radosny i jest polskim odpowiednikiem łacińskiego Gaudenty (gaudeo)

4. grody - to pierwowzory miast, warowne osady otoczone wałem ziemno-drewnianym. W grodzie urzędował namiestnik księcia, gromadząc tam daniny. Gród posiadał własną załogę zbrojną. Miejsce budowy grodu wybierano nieprzypadkowo, najczęściej były to wzniesienia, zakola rzek, lub zatoki jezior. Zakładano je również na szlakach i skrzyżowaniach dróg handlowych. Owalny kształt grodu, często otaczała fosa. Gród był miejscem schronienia okolicznej ludności wiejskiej w razie zewnętrznego zagrożenia. Był też miejscem ważnym gospodarczo, gdzie kwitła wymiana pieniężno-towarowa.

5. podgrodzia - to zabudowy wokół grodu, poza jego umocnieniami, o powierzchni wielokrotnie większej od grodu. Podgrodzia zamieszkane były przez kupców, rzemieślników pracujących na rzecz mieszkańców grodu.

6. osada służebna - zamieszkiwali ją usługodawcy pracujący na rzecz utrzymania mieszkańców grodu. Rzemieślnicy świadczący usługi na rzecz namiestnika i jego wojów. Osady służebne specjalizowały się w danym rzemiośle, tak więc osady: bednarzy, kowali, piekarzy, szczytników (wyrób tarcz), złotników, bartników, hodowcy bydła, rybaków.

7. drużyna - organizacja zbrojna pierwszych Piastów. Dobrze wyćwiczone i wyposażone wojsko zawodowe na wyłącznym utrzymaniu księcia. Gal Anonim w swojej Kronice oraz arabski kupiec Ibrahim ibn Jakub, opisują liczebność drużyny, wyposażenie, zwyczaje. Na przykład, książę, kiedy jego żołnierz wydawał córkę za mąż, finansował jej posag. Drużyna składała się z ciężkozbrojnej jazdy - pancernych oraz piechoty - tarczowników. Obie formacje wyposażone były we włócznie, tarcze i miecze. Głowę ochraniał hełm a resztę ciała pancerz z kolczugi lub karaceny.

8. stan - danina polegająca na utrzymaniu księcia, jego licznego dworu i przybocznych w czasie przemieszczania się po kraju. Było to zakwaterowanie i wyżywienie.

9. podwoda - usługa polegająca na obowiązkowym dostarczaniu koni wierzchowych, zaprzęgu, księciu (władcy) i jego urzędnikom. To pewnego rodzaju usługa komunikacyjna, konie służyły do przemieszczania się władcy, jego ludzi oraz kurierów.

10. szarwark - obowiązkowe prace budowlane (drogi, mosty, przeprawy, wały), oraz naprawy i utrzymanie

11. stróża - obowiązkowe świadczenie chłopów, polegające na pilnowaniu małych grodów, strażnic

12. regalia - wyłączne prawo władcy do bicia monety, wydobycia kruszców, polowań w lasach, spławów rzecznych, posiadania grodów ufortyfikowanych.

13. palatium - za pierwszych Piastów zapoczątkowano budowę murowanych siedzib władców. Palatia miały funkcję mieszkalną. Do budowy stosowano najprostszą technikę zatapiania kamieni w zaprawie wapiennej. Do prostokątnej części mieszkalnej dobudowywano małą kaplicę na planie okręgu. Do najbardziej znanych palatiów należy pozostałość siedziby książęcej w Ostrowiu Lednickim z przełomu IX i X wieku.

14. rotunda - murowana budowla sakralna na planie koła. Na przełomie IX, X w. architektura rotundy była jeszcze przedromańska. Charakteryzowała się centralną owalną budowlą i przyłączonymi do niej mniejszymi (absydy) o podobnym kształcie. Dach w kształcie płaskiej kopuły, stożka.

Etykiety:

matura zjazd gnieźnieński św Wojciech Bolesław Chrobry

Podziel się!

Przeczytaj również...