Ammon - tajemnicze królestwo Palestyny

2017-05-24 | Autor: Rysiek Hałas

Ammon to termin dla niewielkiego ludu zajmującego w I tysiącleciu p.n.e. centralną część obecnej Jordanii. Nie wiadomo kiedy i skąd przywędrowali, ale zapewne zasiedlali tereny starożytnej Palestyny od conajmniej XI stulecia p.n.e. W X wieku p.n.e. Ammonici weszli w skład monarchii Dawida i Salomona, lecz bezustannie sprawiali kłopoty. Po podziale monarchii izraelskiej, Ammonici odzyskali suwerenność i co jakiś czas walczyli z królestwem północnym (Izrael), a zwłaszcza z południowym (Juda). W VIII wieku p.n.e. uznali zwierzchność imperium asyryjskiego, i to dzięki ich wstawiennictwu zajęli południowy Gilead (po wyprawie Tiglatpilesara). W ten sposób pod władzą Ammonu znalazła się znaczna mniejszość judzko-izraelska. Niestety nie wiadomo, jak to wpłynęło na rozwój kulturalny ludności ammonickiej. Na przełomie VII i VI stulecia p.n.e. we władzy Ammonitów znalazły się ziemie w środkowej części Doliny jordańskiej, m.in. z gród Tell el-Mazar. Jak można sądzić, nastąpiło wtedy "wymieszanie" się elementu judejsko-izraelskiego z ludnością ammonicką, co można zdecydowanie stwierdzić w czasie dominacji perskiej na Bliskim Wschodzie. Ammonici stracili samodzielność w chwili upadku państwa nowoasyryjskiego, gdy zostali włączeni w obręb nowego imperium - państwa nowobabilońskiego. Następnie przeszli pod zwierzchność Persów i rozpłynęli się w mrokach zapomnienia.

Palestyna na przełomie X i IX wieku p.n.e.

Ammonici posługiwali się językiem należącym do kananejskiej rodziny semickiej (grupa północno-zachodnia). Część badaczy traktuje ammonicki raczej jako dialekt języka hebrajskiego, przy czym nie ma pewności, czy Ammonici stosowali zmodyfikowane pismo aramejskie czy też rozwinęli swoje własne pismo. Rozstrzygnięciu tej kwestii nie sprzyja brak źródeł literackich. W stolicy kraju, Ammonie, nie odnaleziono dotychczas żadnego archiwum państwowego. Jedyne pozostałości ich pisma zebrał W.E. Aufrecht, ale zbiór ten stanowi niewiele ponad 140 krótkich inskrypcji na pieczęciach. Znaleziono również kilka inskrypcji ammonickich w Tell Siran oraz w cytadeli i teatrze w Ammanie. Pozostałe znaleziska (Tell Hesban, Nimrud, Tell al-Mazar) wydają się obcego pochodzenia.

Taką samą tajemnicą okryta jest ammonicka religia. Wszystko co o niej wiemy, to przypuszczenia oraz niepewne wzmianki w Starym Testamencie. Niemniej badacze starają się ustalić choćby osobowe "przedstawicielstwo" panteonu Ammonitów.

Panteon Ammonu:
Asiti, Astarte - bogini ammonicka pochodzenia kanaanejskiego, znana z pieczęci pochodzącej z VII wieku p.n.e. O jej kulcie w Ammonie nie wiadomo nic.
El - bóstwo mezopotamskie, być może najwyższy bóg panteonu ammonickiego (wg Tigraya), choć większość uczonych uważa, iż nie odgrywał on żadnej ważniejszej roli w tym panteonie. Najprawdopodobniej El było tylko określeniem boga w ogóle, a nie osobnym bóstwem.

Gad - bóstwo znane w Palestynie i wśród arabskich Nabatejczyków. Był uosobieniem pomyślności i bogactwa, opiekunem plemienia, ammonickich miast, studni i ogrodów. Badacze sugerują, iż odgrywał podobną rolę co mezopotamskie lamassu (dobre duchy).

Milkom - według Starego Testamentu był naczelnym bogiem miejscowego panteonu. Określenie "milkom" związane jest z tytułem mlk (król) i mógł być epitetem, którym obdarzano wiele ammonickich bóstw.

Milk, Malk - główny bóg Ammonu wg 1. Księgi Królewskiej (11,7). Być może był związany z królewskimi przodkami (maliku, Refaim), bowiem nazwa "maliku" i "Refaim" występujące w tekstach z Ugarit, odnosiły się do wymarłych przodków, najpierw królewskich, a później w stosunku do zmarłych w ogóle.

Mot - bóg śmierci, antagonista Baala czczonego w Ugarit. Prawdopodobnie należał do świata złych duchów - demonów. Personifikował wszelkiego rodzaju plagi, śmierć i zniszczenie.

Nur, Nir - termin oznaczający "światło", znany z punickich, ugaryckich i herbajskich imion. Zapewne Nur był identyfikowany z mezopotamskim Szamaszem.

Yarh - bóstwo księżycowe znane z postumentu posągu z Ammanu (stolica Ammonu) datowanego na VIII-VII wiek p.n.e.

Etykiety:

Ammon Palestyna Starożytność