Matura 1. Pradzieje

2017-08-21 | Autor: Dariusz Kołodziejczyk

Tym łatwym tematem wkraczamy w zagadnienia maturalne z przedmiotu historii. Przypomnij sobie podział źródeł historycznych, zwróć uwagę na kolejne epoki w prahistorii oraz daty graniczne w okresach historycznych. Zapamiętaj szczególnie rewolucje neolityczną.

Opis wymaganych pojęć

Temat zaczynamy znajomością źródeł historycznych¹ (to wszystkie ślady pozostawione przez człowieka w przeszłości, które zachowały się do czasów współczesnych). Musisz umieć rozpoznawać typy źródeł pisanych: narracyjnych ( opisowych), aktowych ( normatywnych), kartograficznych, statystycznych oraz ikonograficznych. Naucz się rozpoznawać podstawowe kalendarze którymi posługiwano się w dziejach. Dzieje dzieli się na prahistorię i historię. Wyróżniamy więc prahistorię ² (pradzieje)-okres dziejów ludzkości od pojawienia się człowieka do powstania pisma (ok. 3tys.lat p.n.e.).W tym długim okresie czasu posługujemy się tez dużymi jednostkami czasu- epokami: epoka kamienia ³ (do ok.2500 p.n.e.)-dzielimy ją na paleolit ⁴ (kamień starszy)-gdzie w wyniku ewolucji ⁵ (wypisanie form praludzkich)-powstał homo sapiens sapiens. Pierwsi ludzie prowadzili koczowniczy tryb życia-z paleolitem musisz kojarzyć pierwsze narzędzia-wśród nich pięściaki ⁶ oraz malowidła naskalne; oraz neolit ⁷ (kamień młodszy)-doszło wówczas do rewolucji neolitycznej ⁸ (ok.10 - 4 tys. lat temu-przejścia z trybu koczowniczego do osiadłego)-musisz kojarzyć zmianę zajęć człowieka oraz powstanie pierwszych miast. Druga epoka brązu ⁹ -pojawiła się ok.2500 p. n. e , a już ok.1200 p.n. e zastąpiła ją epoka żelaza ¹⁰ . Człowiek dzięki umiejętności pisania wkroczył na karty historii. Historię zaś dzielimy na okresy: starożytność ¹¹ /antyk/(schyłek IV tysiąclecia p.n.e .-do 476 r.n.e /upadek cesarstwa zachodniorzymskiego /., średniowiecze ¹² (476 r.-1453 r. (upadek cesarstwa bizantyjskiego) / 1492 (odkrycie Ameryki przez K. Kolumba) i nowożytność ¹³ (XVI-XVIII wiek ) oraz czasy najnowsze ¹⁴ (XIX i XX wiek).-musisz znać daty graniczne.

Wymagane daty

ok. 3 mln lat temu - pojawienie się pierwszych form człowieka
ok. 2,6 mln lat temu - pojawienie się narzędzi z kamienia - pięściaki
ok. 1,5mln lat temu - datowanie pierwszych narzędzi z kamienia, pięściaków
ok. 8000r. p.n.e. - początek rewolucji neolitycznej
ok. 3000r. p.n.e. - początek starożytności i pojawienie się pierwszych źródeł pisanych
ok. 2500r. p.n.e. - początek epoki brązu
ok. 1200r. p.n.e. - początek epoki żelaza
476r. n.e. - upadek Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego
1453r. - Upadek Konstantynopola i Cesarstwa Bizantyjskiego
1492 - Odkrycie Ameryki przez Kolumba
1789r. - Wielka Rewolucja Francuska
1945 - Konferencja -Wielkiej Trójki- w Jałcie i zakończenie II Wojny Światowej
1989 - Jesień Ludów w Europie

Przypisy

1. Źródła historyczne to pozostałości działalności człowieka, z nich historycy i archeologowie czerpią wiedzę o przeszłości. Dzielimy je na pisane i niepisane (materialne). Najstarsze źródła pisane datowane są na ok. 3 tys. lat p.n.e. Najbardziej obiektywnymi źródłami są niepisane (budowle, narzędzia, ozdoby, broń), ponieważ nie niosą ze sobą narracji autora, która może być stronnicza.

2. Prahistoria - dzieje człowieka od jego pojawienia się ok. 3 mln lat temu do ok. 3 tys. lat p.n.e. czyli do czasu pojawienia się źródeł pisanych. Tym okresem zajmują się archeolodzy. Okres ten dzieli się na 2 epoki: paleolit 3mln do ok. 8000 r. p.n.e. oraz neolit 8000 - 3000 r. p.n.e.

3. epoka kamienia - najstarsza i najdłuższa epoka w dziejach człowieka. Trwająca od początku prahistorii a dokładnie od najwcześniej datowanej obróbki kamienia (głównie krzemień) ok. 2,6mln lat temu. Epokę tą wyróżniają dwa główne okresy: paleolit i neolit. Epoka kamienia trwa do czasu rozpoczęcia wytwarzania przedmiotów metalowych a następuje po niej epoka brązu umownie ok. 2500 r. p.n.e.

4. Paleolit - starsza epoka kamienia (3 mln lat temu do ok. 8000r. p.n.e.) Charakteryzujący się zmiennym klimatem z obecnością czasowych zlodowaceń. W tym czasie człowiek rozpowszechnił się na różnych kontynentach, nabrał umiejętności prymitywnego wytwarzania narzędzi, szukania i adoptowania miejsc schronienia (jaskinie), budowania szałasów, przed niesprzyjającymi warunkami zewnętrznymi. Człowiek nauczył się wytwarzania i wykorzystywania ognia. W paleolitycznych jaskiniach znaleziono wiele malowideł skalnych. Pod koniec tego okresu wymyślono coraz bardziej -zaawansowaną- broń jak łuk, używano przemyślanej strategię walki i polowań. Wytwarzano naczynia i przedmioty codziennego użytku. Obrabiano już nie tylko kamień, ale i kości, rogi zwierząt. W paleolicie ludzie prowadzili wędrowny tryb życia trudnili się łowiectwem i zbieractwem.

5. ewolucja - powolny proces (w interesującym nas przypadku) rozwoju człowieka z form prymitywnych (jeden z gatunków małp porzucił drzewa i zaczął poruszać się wyłącznie po ziemi) do bardziej złożonej i zaawansowanej tj. do człowieka rozumnego, nowoczesnego (właściwego) homo sapiens sapiens. Prekursorem teorii ewolucji organizmów żywych był Karol Darwin (1809 - 1882).

6. pięściak - narzędzie ze skał twardych głównie krzemu, poddane obustronnej obróbce poprzez tarcie i uderzanie. Kształt migdałowaty, trójkątny i owalny o zaokrąglonej podstawie i ostrym wierzchołku pozwalał na anatomiczne dopasowanie do zaciśniętej w pięść dłoni. Najstarsze znaleziska ocenia się na ok. 1.5 mln lat.

7. neolit - młodsza epoka kamienia (8000 3000 r. p.n.e.), okres przechodzenia od zbieractwa i łowiectwa do gospodarki przetwarzania zasobów przyrody. Pojawia się rolnictwo a więc uprawa ziemi i hodowla zwierząt. Tego typu działalność wymaga już trybu osiadłego ludzi. Tworzą się więc osady, zaczątki miast. Budowane są chaty, oraz wielkie budowle z kamienia (magality), tworzą się rody i plemiona. Początek swój ma rzemiosło: tkactwo, garncarstwo, ciesielstwo.

8. Rewolucja neolityczna - rewolucja to proces zmian znacznie szybszy od ewolucji. W długiej epoce kamienia łupanego rewolucja neolityczna nastąpiła w dość krótkim okresie neolitu. Ludzkość wtedy wkroczyła na drogę postępu cywilizacyjnego. Przemiana ta dotyczyła sposobu gospodarowania zasobami naturalnymi, przetwarzaniem ich, zmianą sposobu życia z wędrownego na osiadły. Najdawniejsze ślady pierwszych osad znaleziono na Bliskim Wschodzie , w regionie tzw. Żyznego Półksiężyca (sprzyjały temu rzeki i ciepły klimat). Nastąpiła organizacja ludzi w społeczności. Produkcja różnych dóbr wymuszała udoskonalenia narzędzi i podnoszenia wydajności pracy.

9. epoka brązu (2500 - 1200 p.n.e.), epoka następująca po epoce kamienia łupanego. Nazwa epoki związana jest z wprowadzeniem obróbki brązu (stop metali miedzi i cyny w proporcjach 9:1) Potrzebne metale pozyskiwano z kopalni odkrywkowych. Brąz przede wszystkim wykorzystywano do produkcji broni, pancerzy ochronnych, narzędzi do rzemiosła i rolnictwa ale też ozdób i biżuterii.

10. epoka żelaza nastąpiła po epoce brązu i trwała do schyłku antyku. Dzieli się na cztery okresy (halsztacki, lateński, okres wpływów rzymskich i okres wędrówki ludów). Podstawowym materiałem wszechstronnie wykorzystywanym stało się znacznie twardsze i dostępniejsze od brązu żelazo. Najwcześniej żelazo wykorzystywały ludy Azji Mniejszej. Wojska Hetytów wyposażone w broń żelazną miały wielką przewagę nad wrogami w drugiej połowie II tysiąclecia p.n.e.

11. starożytność (antyk)- to okres następujący po prahistorii, jest już przedmiotem badań historyków. Początek to przełom IV i III tysiąclecia p.n.e., koniec umowny 476 r. n.e., upadek Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego. To okres wielkiego postępu cywilizacyjnego człowieka. W tym czasie istniało i upadało wiele cywilizacji (Akadowie, Sumerowie, Egipcjanie, Kreteńczycy, Grecy i Rzymianie). Z bardzo bogatego dorobku antyku czerpano przez następne setki lat.

12. średniowiecze - epoka następująca po starożytności, umownie trwająca do roku 1492 (odkrycie Ameryki przez Kolumba), też cezurą czasową może być rok 1453 (upadek Konstantynopola i Cesarstwa Bizantyjskiego). W odróżnieniu od starożytności człowiek nie był już w centrum badań i uwagi (antropocentryzm) a Bóg i chrześcijaństwo (teocentryzm). Potocznie średniowiecze uważa się za -wieki ciemne- (uwstecznienie cywilizacji) jednak dotyczy to tylko wczesnego średniowiecza i to w Europie Zachodniej. W tym czasie bowiem swój dynamiczny rozwój przechodziło Cesarstwo Bizantyjskie i świat arabski. W zachodniej części Europy ożywienie nastąpiło za panowania Karola Wielkiego. Średniowiecze to czas ugruntowania się relacji społecznych zwanych feudalizmem (nowe stany społeczne: rycerstwo, duchowieństwo, mieszczaństwo i chłopstwo) Rozwój miast, postęp w wydajności uprawy ziemi. Powstanie pierwszych uniwersytetów. To epoka krucjat do Ziemi Świętej. Pojęcie uniwersalizmu średniowiecznego; wspólnota chrześcijańska i powszechność posługiwania się łaciną.

13. nowożytność(XVI-XVIII wiek ) - epoka historyczna następująca po średniowieczu, cezurą końcową jest wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789r.) Początkiem tej epoki był okres Renesansu, charakteryzujący się powrotem do zainteresowania człowiekiem, na wzór antyku, kolonizacja Nowego Świata, zmiany architektoniczne budowli, powstanie ruchu protestanckiego. Nowożytność to też czas powstawania świadomości odrębności narodowych, kładziono nacisk na języki narodowe. Powstawały monarchie absolutystyczne (silna i niepodzielna władza zwierzchnika państwa). W wojskowości upadek rycerstwa na korzyść wojsk zaciężnych, zawodowych, rozwój broni palnej. Europejskie batalie na tle religijnym, pojawienie się nowych mocarstw (wojna trzydziestoletnia).

14. czasy najnowsze - Rewolucja Francuska dała początek końca zależności feudalnych. Ludzie byli coraz bardziej świadomi swoich praw bez względu na pochodzenie społeczne. Zgodnie z francuską Deklaracją Praw Człowieka i Obywatela (1789). Wojny napoleońskie mimo końcowej klęski Francji zaszczepiły narodom zasady równości społecznej. Pewne zmiany wprowadzone w zajętych przejściowo przez Napoleona krajach stały się nieodwracalne (konstytucje krajów, używanie kodeksu cywilnego). XIX wiek to rozwój przemysłu i kapitalizmu a politycznie w Europie, w wyniku Kongresu Wiedeńskiego tzw. koncert mocarstw decydujących o losach kontynentu: Wielka Brytania, Rosja, Austria i Prusy. XX wiek to czas wielkich dwóch wojen światowych, następnie porządku w Europie w wyniku konferencji w Jałcie (1945) i dalej -zimnej wojny-. Rok 1989 zapoczątkował tzw. Jesień Ludów w Europie związaną z upadkiem komunizmu w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

Etykiety:

Matura Pradzieje Arkusze maturalne

Podziel się!

Przeczytaj również...