12 prac Heraklesa na monetach

Pomysł na ten artykuł nie jest mojego autorstwa. Pierwszy wpadł na niego mój belgijsko-francuski przyjaciel, znany w środowisku numizmatyk specjalizujący się w antycznym Rzymie: Frédéric Weber, i opublikował na swojej stronie internetowej (link).

Ja zaś nie mam zamiaru przedstawić tutaj suchego tłumaczenia tego artykułu lecz jego „twórcze (hehehe) rozwinięcie” oparte na niekoniecznie tych samych monetach co u Frédérica.

A więc do dzieła!

W mitologii greckiej Herakles był najpopularniejszym herosem, słynnym z wielkiej odwagi i siły. Był synem Zeusa i królowej Alkmeny - córki Elektryona - króla Myken i żony króla Teb Amfitriona. Zeus zakochał się w Alkmenie a wiedząc o jej wierności mężowi, przybrał jego postać i pojawił się u niej, kiedy Amfitrion wyjechał.

Zeus, chcąc synowi zapewnić nieśmiertelność, zabrał niemowlę na Olimp, ułożył przy śpiącej Herze (żonie i siostrze Zeusa, królowej Olimpu) aby malec mógł ssać pierś bogini i przez to stał się nieśmiertelny. Hera obudziła się, odtrąciła obce dziecko i odtąd znienawidziła go i prześladowała. Malec zdążył się jednak napić a reszta mleka rozlała się na niebie tworząc Drogę Mleczną.

Malec wychowywał się w pałacu króla Amfitriona i uchodził za jego dziecko. Gdy miał 8 lub 10 miesięcy (źródła są tu sprzeczne) i spał w kołysce ze swym młodszym bratem Ifiklesem, Hera wysłała do ich sypialni dwa węże z których oczu bił ogień a z paszcz ciekł jad. Brat uciekł ze strachu a Herakles zadusił węże i śmiał się, zadowolony z przygody.

Jako dziecko i młodzieniec rozwijał się nadzwyczaj szybko. Raczej fizycznie niż umysłowo. Gdy nauczyciel usiłował zmusić go do czytania książek, rzucił w niego lirą i zabił. Rozgniewany król Amfitrion wygnał Heraklesa z domu i nakazał paść woły.

Gdy nasz bohater miał 18 lat zabił lwa i z jego skóry zrobił sobie rodzaj płaszcza a głowa lwa pełniła rolę hełmu. Niektóre źródła twierdzą, że była to właśnie pierwsza z dwunastu prac Heraklesa. A motyw ten został po raz pierwszy przedstawiony na greckich monetach Aleksandra III Macedońskiego, gdzie na awersach pojawiła się głowa samego Aleksandra jako Heraklesa w skórze lwa. Na marginesie dodajmy, że były to pierwsze w historii monety z realistyczną podobizną panującego aktualnie władcy.

Srebrna tetradrachma króla Grecji Aleksandra III Macedońskiego z mennicy Amphipolis (336-323 p.n.e.). Awers: głowa Aleksandra jako Heraklesa w prawo w skórze lwa. Rewers: Zeus siedzący na tronie na lewo, trzymający berło i orła, z prawej pionowy grecki napis: ALEXANDROY, z lewej hełm, pod tronem litery QE . Katalogi: Price 0623 ; Müller 226.

Herakles był bardzo lubiany przez bogów Olimpu. Hermes wyposażył go w miecz, Apollo w łuk i strzały, Atena w pancerz a Hefajstos w kołczan. Herakles wyrwał w lesie drzewo oliwne i zrobił z niego sękatą maczugę, z którą się nie rozstawał.

Srebrny denar cesarza Rzymu Kommodusa z 192 r.n.e.. Awers: L AEL AVREL COMM AVG P FEL, głowa Kommodusa w wieńcu laurowym w prawo. Rewers: HERCVLI ROMANO AVG, Herakles w skórze lwa stojący na wprost, prawa ręka oparta na trofeum, w lewej maczuga. Katalog: RIC 254a, Cohen 202, BMC 346A.

Za pomoc w wojnie otrzymał od króla Teb rękę królewny Megary. Jednak któregoś dnia, podczas składania ofiar, ulegając napadowi szaleństwa, zabił żonę i dzieci. Wyrocznia delficka poradziła mu, aby odpokutował winy pracując przez 12 lat w służbie u króla Myken Eurysteusa. A król wyznaczył mu owe dwanaście prac do wykonania, za które nagrodą miała być nieśmiertelność herosa.

A oto te słynne dwanaście prac Heraklesa:

1. zabicie lwa nemejskiego,
2. zabicie hydry lernejskiej,
3. schwytanie i przyniesienie do Myken łani keretyńskiej,
4. schwytanie żywcem dzika erymantejskiego,
5. oczyszczenie stajni króla Elidy Augiasza,
6. wytępienie żywiących się mięsem ludzkim ptaków stymfalijskich,
7. pokonanie i sprowadzenie żywcem byka kreteńskiego,
8. uprowadzenie stada koni króla trackiego Diomedesa,
9. zdobycie pasa królowej Amazonek Hippolity,
10. uprowadzenie wołów Geryona,
11. przyniesienie złotych jabłek z ogrodu Hesperyd,
12. uprowadzenie psa Cerbera z podziemnego królestwa Hadesa na powierzchnię ziemii.

Lew nemejski był – według mitologii – olbrzymim zwierzem pustoszącym winnice i pastwiska w dolinie Argos (miasto Argos istnieje nadal i leży w Grecji na Peloponezie w Argolidzie). Lwa nie imały się strzały z łuku ani włócznie, bo miał bardzo twardą skórę. Nie imała się go też słynna maczuga. Herakles zapędził więc lwa do jamy, tam własnoręcznie zadusił, a zabitego zwierza przyniósł do ogrodu Eurysteusa. Król tak się tym przeraził, że odtąd porozumiewał się z Heraklesem tylko przez swego herolda.

Walka Heraklesa z lwem nemejskim – obraz Francisca de Zubarán z 1634 r. Muzeum Prado w Madrycie.

Antoninian z brązu rzymskiego cesarza Maksymiana bity w 289 r. w mennicy Lugdunum. Awers: IMP C MAXIMIANVS P F AVG, popiersie cesarza w prawo w stroju i koronie radialnej. Rewers: VIRTVTI AVGG, Herakles stojący na prawo, walczący z lwem nemejskim. Katalog: RIC V 454, Cohen 650.

Hydra lernejska był to olbrzymi wąż z dziesięcioma głowami (w tym środkową największą i nieśmiertelną), zamieszkujący bagna obok miasta Lerna w Argolidzie. Potwór atakował przechodzących obok ludzi oraz okoliczne wsie. Herakles najpierw zaatakował go płonącymi strzałami a potem kolejno odrąbywał głowy. Hydrze w walce z naszym bohaterem pomagał olbrzymi rak atakujący szczypcami nogi Heraklesa. Jednak na miejscu uciętych łbów hydry ciągle wyrastały nowe. Dopiero przypieczenie uciętych szyi ogniem pozwoliło na dokończenie dzieła. A rak został rozgnieciony obcasem, potem zaś bogowie przemienili go w gwiazdozbiór Raka. Ostatnią, nieśmiertelną głowę hydry zaraz po odcięciu Herakles zakopał i przywalił olbrzymim głazem.

Walka Heraklesa z hydrą lernejską – grafika Antonio Pollaiuolo z końca XV wieku. Galeria Uffizi we Florencji.

Złoty aureus rzymskiego cesarza Maksymiana, bity w mennicy w Rzymie w 287 r. Awers: MAXIMIA-NVS PF AVG, głowa cesarza w prawo w wieńcu laurowym. Rewers: HERCVLID-EBELLAT, nagi Herakles stojący nawprost, walczący z hydrą.

Srebrny stater zPhaistos na Krecie, ok.300 p.n.e. Awers: nagi Herakles stojący na lewo, walczący z hydrą, na lewym ramieniu skóra lwa. Rewers: byk z pochyloną głową na lewo. Katalog: Svoronos 60, SNG Cop 520, BMC 27-28.

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz

Użytkownik	Loviatar
	Dodano: 2007-01-30 Bardzo interesujace. Przeczytałam oba teksty i dobrze jest sięgnąć do kilku źródeł, żeby mieć pełniejszą wizję wydarzeń. A komentuję tu, bo tekst wydaje mi się bardziej interesujacy i więcej wnoszący do mojej główki. Swoja drogą mity o Heraklesie - cud miód ^^ Edytuj

Użytkownik	kris93
	Dodano: 2007-01-30 Oby dwa teksty są interesujące. Dwa różne źródła można porównać. Są też różne zdjęcia. Poprostu cudownie. Edytuj

Użytkownik	Charlotte Fontenay
	Dodano: 2007-02-11 Zaiste intrygujący pomysł. Zresztą podziwiam pana, panie Numismaticus, bo ma pan pasję i umie przystępnie napisać tekst. Edytuj

Redaktor	Wojciech Bogdański
	Dodano: 2007-02-15 Dzięki, Ch.F. Cieplutko pozdrawiam. N. Edytuj

Użytkownik	Marguerite
	Dodano: 2007-02-20 Już jakiś czas temu przeczytałam, ale skomentować nie mogłam, bo byłam odcięta od komputera. Bardzo mi się podoba podejście do tematu, takie inne niż zwykle. Z profilu widzę, że numizmatyka to Twój konik i dużo o niej wiesz. Z chęcią będę czytać Twoje artykuły, bo naprawdę dużo się można dowiedzieć. Edytuj

Redaktor

Wojciech Bogdański

Dodano: 2007-02-21 Łuuuuch, taki mniód na moje serce.... A tak. To moja pasja. A - jak można to przeczytać w jednym z moich wcześniejszych komentarzy (lub innej tutaj wypowiedzi) - moja zabawa w toto trwa zaledwie nieco ponad rok. Dokładniej rok i 2 miesiące. I nie mogę powiedzieć, że poświęcam temu cały mój czas. Raczej (co widać po częstotliwości dopływu moich kolejnych artykułów) zbyt mało jak na chęci. Ale tak to już jest. W każdym bądź razie bardzo dziękuję za zainteresowanie i będę starał się kontynuować ten wątek. Gdy tylko czas na to pozwoli. Serdecznie pozdrawiam. Edytuj

Użytkownik	Georgiana
	Dodano: 2007-03-30 A tu coś nowego. Gratulacje za przedstawienie znanego mitu tak ciekawie. Osobiście ostatnio miałam przesyt Heraklesem, dlatego też miło że ktoś zabrał się za to od innej strony. Edytuj

Użytkownik	Tutanchamonet
	Dodano: 2007-08-04 Ciekawe porównanie mitycznych prac Herkulesa z tymi na monetach. Gratuluję. Edytuj

Użytkownik	Quiris
	Dodano: 2008-02-22 Wow-niezwykły artykuł,bogato ilustrowany...gratulacje i pozdrowienie dla Numismaticusa!!! Edytuj

Użytkownik	melia
	Dodano: 2008-08-28 Robi wrażenie, nie ma co. Czapki z głów panowie! Swietny, naprawdę świetny, i podejście do tematu przez pryzmat monet b. ciekawe. Edytuj

Redaktor

Aneta Kmita

Dodano: 2009-12-09 Artykuł niezwykły, sam pomysł opisania prac z punktu widzenia numizmatyka niecodzienny. Zawiera wiele pięknych ilustracji. Główną zaletą są monety. Doskonale powiększone, można bez trudu odczytać napisy (często niestety większość zdjęć takich rzeczy jak monety dodanych w różnych artykułach jest bardzo kiepskiej jakości). Autor ma ciekawy styl pisania, jego praca wciąga do czytania. Pasja autora udziela się czytelnikom. Duże brawa i gratulacje! Edytuj