Deukalion i Pyrra

Po Złotym i Srebrnym Wieku ludzkości nastał Wiek Brązowy. Ludzie tego okresu byli okrutni i pyszni, a ich występki ściągnęły na nich gniew bogów. Szczególnie niegodziwy był król Likaon i jego synowie. Składali oni ofiary z ludzi, podczas gdy bogowie olimpijscy zabronili tego barbarzyńskiego zwyczaju. Pewnego razu Zeus odwiedził ich pod postacią człowieka, a oni zabili swego brata Nyktimusa i podczas uczty podali gościowi potrawę przyrządzoną z jego ciała. Rozzłoszczony władca nieśmiertelnych zamienił Likaona i jego synów w wilki i wraz z innymi bogami postanowił zgładzić wszystkich ludzi za ich nieprawości. Eol uwolnił niszczycielski wicher, a Posejdon rozkazał wodom, by podniosły się i zatopiły cały świat.

XVI – wieczna rycina przedstawiająca Deukaliona i Pyrrę rzucających za siebie kamienie.

Jednak nawet w Brązowym Wieku wśród niegodziwców żyli dobrzy i sprawiedliwi ludzie - Deukalion i jego żona Pyrra, wówczas już dość sędziwi. Byli oni kuzynami - ich ojcami byli bracia, tytani Prometeusz i Epimeteusz. Deukalion został ostrzeżony przez swego ojca Prometeusza (troszczył się on o ludzi i nie chciał, by zginął gatunek, który sam niegdyś stworzył z gliny) o nadchodzącym potopie, którym Zeus chce zniszczyć ludzkość. Zdążył zbudować statek i zgromadzić na nim zapasy żywności. Gdy zerwała się potężna burza i zaczął padać deszcz, Deukalion wraz z żoną wsiedli na pokład. Tymczasem ciągle trwała ulewa, a morze i wszystkie rzeki wystąpiły z brzegów. Straszliwy potop zalał całą ziemię. Kataklizm trwał dziewięć dni, po czym wody zaczęły opadać.

Statek Deukaliona i Pyrry osiadł na szczycie Parnasu, który jako jeden z pierwszych wyłonił się spod wody. Ocaleni, choć smuciło ich przeczucie, że są jedynymi, którzy przeżyli potop, zbudowali ołtarz i złożyli bogom ofiarę w podzięce za ocalenie. Zyskali tym sobie przychylność Zeusa. Władca Olimpu postanowił pozwolić im odbudować ród ludzki. Nieopodal miejsca, gdzie wylądowali, Deukalion odnalazł wyrocznię, która przepowiedziała mu, że wraz z żoną na nowo dadzą początek ludziom rzucając za siebie kości matki. Deukalion i Pyrra przez pewien czas zastanawiali się, co znaczy ta dziwna i niejasna wskazówka. Wreszcie pojęli, że wyrocznia mówiąc o matce miała na myśli ziemię, matkę wszystkich, a jej "kośćmi" mogą być kamienie. Natychmiast zaczęli je zbierać i ciskać za siebie, a one zamieniały się w ludzi. Z kamieni rzuconych przez Deukaliona powstawali mężczyźni, a z rzuconych przez Pyrrę kobiety. W ten sposób dali początek nowemu pokoleniu ludzi, które po dziś dzień zamieszkuje ziemię.

Wersje mitu i jego znaczenie

Opowieść o losach Deukaliona i Pyrry podczas potopu, jak każdy grecki mit ma wiele różniących się szczegółami wersji, gdyż była przekazywana ustnie. Niektóre podają nieco inne przyczyny ukarania ludzkości - np. mówią o tym, że Likaon chciał sprawdzić, czy odwiedzający go wędrowiec to naprawdę Zeus i dlatego podał mu ludzkie mięso (bardzo przypomina to historię Tantala, który w taki sposób zamierzał przekonać się, czy bogowie są wszechwiedzący). Według tych wersji król zgrzeszył nie tylko okrucieństwem, ale też hybris - pychą, którą każą nieśmiertelni. Różne wersje mitu inaczej przedstawiają też odbudowę ludzkości - np. w jednej zadowolony z ofiary Deukaliona i Pyrry Zeus obiecuje spełnić ich życzenie, a oni proszą, aby świat na nowo zamieszkali ludzie. Wtedy Zeus każe im poradzić się wyroczni, lub, jak mówią inne przekazy wysyła do nich Hermesa, który podpowiada im rozwiązanie.

Deukalion i Pyrra na obrazie Giovanniego Benedetta Castiglione z 1655.

Obecny w tej historii motyw wielkiego potopu zesłanego przez bogów by zniszczyć ludzi oraz ocalenia wybranych odnaleźć można także w mitach sumeryjskich (Utnapisztim przeżywa kataklizm budując statek) oraz Biblii (arka Noego), gdyż występuje on w starożytnych podaniach wielu kultur. Powszechność opowieści o potopie świadczy o tym, że prawdopodobnie na Ziemi miała miejsce katastrofa o zasięgu globalnym, być może upadek wielkiego meteorytu do oceanu, który wywołał potężne tsunami skutkujące powodziami w wielu regionach. Wydarzenie to zapewne miało miejsce w czasach przed wynalezieniem pisma i historie o nim były przekazywane w formie ustnej, przechodząc do wielu mitologii.

Opowieść o Deukalionie zawiera też wątki ściśle związane z samymi Grekami. Przede wszystkim, podobnie jak mit o Tantalu, pokazuje jeden z elementów helleńskiej obyczajowości - wstręt do kanibalizmu i ofiar z ludzi, które uważano za barbarzyństwo oraz zbrodnie karane przez samych bogów. Grecki mit poza tym pełni funkcję etiologiczną (wyjaśniającą), pokazując legendarną teorię dotyczącą zastąpienia rdzennych mieszkańców Grecji, Pelazgów, przez Hellenów. Według tej historii Pelazgowie zostali zniszczeni zesłanym przez bogów potopem, a syn Deukaliona i Pyrry, Hellen (wspominają o nim tylko niektóre wersje mitu) dał początek nowemu ludowi - Grekom.

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz

Redaktor	Aneta Kmita
	Dodano: 2008-07-17 Świetny artykuł! Mimo iż trochę krótki, to zawiera ciekawe informacje. Edytuj

Użytkownik	olek37
	Dodano: 2008-10-12 Bardzo dobry artykuł, jak widać historie o potopie są w starożytności często spotykane. Edytuj

Gość	Cross
	Dodano: 2010-02-10 "Straszliwy potop zalał całą ziemię." Do artykułu nic nie mam, tylko do tego, że na to wychodzi-wody zalały także Olimp. Artykuł bardzo dobry. Edytuj

Użytkownik	centurion23
	Dodano: 2010-05-19 pewny i dobrze napisany artukuł dużo treściwych informacji Edytuj