Epoka archaiczna

Często w periodyzacji dziejów starożytnej Grecji używa się określenia „epoka archaiczna” dla dziejów Hellady obejmujących cały VIII w. aż do końca wieku VI, czyli do wielkich konfliktów militarnych z państwem perskim, po których Grecja osiągnęła apogeum świetności swojej kultury, czyli wstąpiła w epokę klasyczną. Nazwa ta, już utrwalona w historiografii, jest jednak nie do końca trafna, gdyż właśnie w epoce archaicznej zaczyna się wielki postęp kulturalny i cywilizacyjny, a nie jak można by przypuszczać okres stagnacji i marazmu. To właśnie wtedy Grecy przejęli od Fenicjan alfabet, czyli pismo fonetyczne, wprowadzono do obiegu pieniądz w postaci najczęściej srebrnej monety, to właśnie wtedy wykształciły się ustroje polityczne, wśród których na największą uwagę zasługuje demokracja i to właśnie wtedy ukształtował się podział dzieł literackich na lirykę, epikę i dramat, który de facto niezmieniony istnieje do dnia dzisiejszego.

Wielka Kolonizacja

Również w epoce archaicznej miały miejsce migracje ludnościowe na dużą skalę, nazywane najczęściej „Wielką kolonizacją”. Jednak dlaczego ludność opuszczała swoje bezpieczne domostwa, pozostawiając cały dobytek i wsiadając na statek, wyruszała w nieznane ? Otóż po pierwsze w epoce archaicznej odnotowuje się wyraźny wzrost liczby Hellenów, który systematycznie spadał w poprzednim okresie, czyli w „ciemnych wiekach”. Grecja, jako kraj górzysty, z małą ilością dobrych terenów pod uprawę, często nękana była przez głód. Nietrudno jest więc domyślić się, że plaga głodu zataczała tym większe kręgi, im większa była liczba ludności. Dlatego Hellenowie najczęściej wyruszali „za chlebem”, mając nadzieję, że na nowych ziemiach będzie żyło im się lepiej. Oprócz tego coraz wyraźniej zarysował się konflikt pomiędzy arystokracją a warstwą ludzi pracujących na roli. Kolonizacji dawała możliwość rozluźnienia napiętych stosunków społecznych.

Jednak kolonizacja grecka znacznie odbiegała od bliższej nam kolonizacji kontynentu amerykańskiego przez Europejczyków. Koloniści greccy zazwyczaj nie podbijali autochtonicznej ludności, najczęściej żyli z nimi w pokoju, prowadząc ożywiony handel. Na teren kolonialny przenosili partykularny system miast-państw, zakładając nowe polis prawie wyłącznie na wybrzeżach. Z macierzystym polis miasto kolonialne łączyło głównie więzy handlowe, pod względem administracyjnym kolonie miały dużą swobodę.

Pierwsza faza kolonizacji datuje się na VIII w. Kierowała się ona wyłącznie na zachód, ku Płw. Apenińskiemu i Sycylii. Najbardziej aktywnym polis w tym okresie było miasto Chalkis, które założyło takie kolonie jak: Naksos, Zanklen, Kyme, czy Rhegion. Warto również wspomnieć o dwóch innych polis greckich, o Koryncie i Sparcie, które założyły kolejno Syrakuzy i Tarent.

Drugą falę kolonizacji datujemy na VII-VI w. Jej zasięg był znacznie bardziej szerszy niż poprzedniej. Koloniści zakładali nowe polis u wybrzeży płn. Afryki, nad morzem Czarnym, czy chociażby na południowych wybrzeżach dzisiejszej Francji i Hiszpanii. Przyczyną tak gwałtownego wzrostu zainteresowania kolonizacją wśród polis greckich były niewątpliwie sukcesy i osiągnięcia pierwszej fali kolonizacyjnej, ale przede wszystkimi ciągły wzrost liczby ludności. Do najwspanialszych polis założonych w tym okresie można zaliczyć Abderę, Selinunt, czy chociażby Bizancjum, które miało odgrywać olbrzymią rolę w dziejach historycznych tysiąc lat później.

Kolonizacja odegrała bardzo ważną rolę w rozwoju greckich polis, jak również umożliwiła osiągnięcie szczytów kulturalny w epoce klasycyzmu. Do najważniejszych skutków kolonizacji greckiej należy zaliczyć wzrost gospodarczy, wywołany znacznym ożywieniem handlu. Kolonie bowiem stale potrzebowały narzędzi i surowców pod budowę nowych budowli natomiast oferowały tak niezbędne dla Grecji kontynentalnej pożywienie. Bezsprzecznie kolonizacja wpłynęła również na wzrost zainteresowania światem i na otwarcie nowych horyzontów, co później miało wydać owoc w postaci wielkich myślicieli, zwanych filozofami. Ugruntowała się również rola pieniądza, jako środka płatniczego. Również dzięki kolonizacji ukształtowało się słowo „barbarzyńca”. Pierwotnie nie miało ono negatywnego wydźwięku, określało jedynie ludzi żyjących poza polis greckim, nie objętych grecką kulturą. Dopiero w czasach rzymskich, barbarzyńcami negatywnie określano plemiona atakujące imperium.

Literatura

W okresie archaicznym wyraźnie zaznacza się rozwój piśmiennictwa, ale również zwiększa się zainteresowanie literaturą wśród przeciętnej ludności. Niewątpliwie ogromny wpływ, na ten stan rzeczy, ma zapożyczenie alfabetu od Fenicjan, dzięki czemu pismo stało się znacznie łatwiejsze i bardziej przyswajalne dla zwykłego śmiertelnika. Kiedy jednak pojawił się nowy typ pisma w Grecji ? Najwcześniejszy zabytek pisma z Grecji pochodzi z połowy VIII w. i stanowi napis na ceramicznym kielichu. Później obserwujemy lawinowy wzrost naczyń z podobnymi inskrypcjami.

Mówiąc o literaturze okresu archaicznego konieczne jest przytoczenie dwóch wielkich autorów tamtych czasów, tj. Homera i Hezjoda. Uważano ich za twórców greckiej religii, gdyż to oni po raz pierwszy opisali świat bogów wymieszany z ludzkim. W rzeczywistości korzystali oni z mitów i pradawnych legend, pochodzących jeszcze z czasów Mykeńczyków.
Homera bezsprzecznie kojarzy się z jego dwoma wielkimi utworami: Iliadą i Odyseją. To na nich późniejsze pokolenia uczyły się poprawności i piękna języka, to one spełniały funkcje dydaktyczne, opiewając odwagę, honor, męstwo. Iliada opisuje przebieg tzw. „wojny trojańskiej”, w której bój toczą Achajowie i mieszkańcy Troi. W sprawy ludzkie mieszają się bogowie, którzy pomagają i szkodzą zarówno jednym, jak i drugim. Odyseja natomiast przedstawia losy uczestnika wojny trojańskiej, Odyseusza, który tułając się po morzach, stara się dotrzeć do swojej ojczyzny, Itaki. Homer żył i tworzył w drugiej połowie VIII w., natomiast drugi wielki twórca Hezjod, jest od niego młodszy i jego twórczość datuje się na początek wieku VII. Jego niewielkie objętościowo dzieła, „Theogonia” oraz „Prace i Dnie”, wpisały się do annałów literatury starożytnej. Pierwsze jest przedstawieniem genealogii bogów, wyjaśnia więc jak powstali bogowie. Drugie dzieło jest praktycznym poradnikiem dotyczącym pracy na roli. Muszę również dodać, że zarówno „Iliadę” i „Odyseję” jak i „Theogonię” oraz „Prace i Dnie” można pobrać z serwisu histrion.pl.

W okresie archaicznym obok epiki rozwinęła się również liryka. Zawierała ona w sobie krótkie utwory, najczęściej śpiewane przy akompaniamencie instrumentów, najczęściej liry (stąd nazwa liryka). Grecy wyróżniali wiele gatunków lirycznych, m.in. pieśń weselną, żałobną, biesiadną, miłosną i wiele innych takich jak chociażby pieśń opiewająca zwycięzców olimpiad. Jednym z pierwszych poetów greckich był Archiloch i dzięki opisowi jego narodzin, które miało miejsce, kiedy „Zeus zasłonił słońce tarczą i samo południe w noc zamienił” możemy dokładnie określić kiedy to miało miejsce; dokładnie 5 kwietnia 648 r. W ramach dygresji dodam, że wszystkie daty dzienne znane nam z najstarszych wieków, znamy właśnie dzięki zaćmieniom słońca. Archiloch był twórcą niezwykle szyderczych i jadowitych utworów lirycznych. Podobno kiedy rodzice wybranki Archilocha odmówili mu ręki swojej córki, poeta napisał tak zajadliwe wiersze, że niedoszli teściowie popełnili samobójstwo. Jednak chyba najbardziej znanym twórcą wierszy tamtego okresu była Safona. Pisała ona wiersze proste o tym, że kocha naturę, wielbi blask księżyca, ale również oddaje należną cześć bogom. Warto również wspomnieć o poecie Tyrtajosie, na wpół legendarnym twórcy elegii żołnierskich. Kiedy Sparta pogrążona w walkach z buntownikami, poprosiła o pomoc Ateny, te zamiast żołnierzy przysłały jej kulawego starca. Jednak dzięki jego, podnoszącym morale żołnierzy utworom, w których największym zaszczytem jest zginąć za ojczyznę, Spartanie poradzili sobie z wrogiem.

Kultura materialna

Kultura materialna okresu archaicznego najciekawiej zarysowuje się w produkcji ceramicznych naczyń oraz w stylach architektonicznych. Kiedy w „wiekach ciemnych” wazy przyozdabiano wyłącznie wzorami geometrycznymi, kultura archaicznej Grecji wprowadza pewną nowość i coraz częściej można spotkać się z wyobrażeniami zwierząt oraz ludzi. W architekturze możemy wyróżnić dwa style: joński i dorycki. Największą różnicę możemy zaobserwować w kolumnie. Kiedy styl dorycki prezentuje kolumnę prostą, bez ozdobników, bez podstawy; styl joński jest znacznie bardziej wysmukły, najczęściej kolumna wychodzi z podstawy, a jej zwieńczenie jest przyozdobione.

Epoka archaiczna starożytnej Grecji nie jest więc czasem regresu kulturalno-cywilizacyjnego. Jest natomiast solidną podstawą pod późniejsze apogeum greckiej kultury doby klasycyzmu.

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz

Strona nie została odnaleziona!

Niestety szukana przez Ciebie strona nie została odnaleziona, czyli wystąpił znienawidzony przez wszystkich błąd 404. Istnieją dwa wytłumaczenia; możliwe, iż szukana strona została usunięta lub przesunięta, albo po prostu źle wpisałeś/aś adres URL. Ale niestety istnieje też ryzyko, iż to my coś 'sknociliśmy' (oby nie!) w kodzie strony i zakradł się tzw. "bug", czyli po polsku robal. Koniecznie daj nam o tym znać; skopiuj link z paska przeglądarki i wyślij go na adres: naczelny[malpa]histurion.pl    Wspólnie oczyśćmy histuriona ze wszelkich błędów/robaków!