Historia Rydwanu

2010-05-09 | Autor: Najaa

Nie wiadomo dokładnie gdzie po raz pierwszy użyto konia do działań wojennych. Na pewno wiadomo jednak, ze na terenach zamieszkiwanych przez plemiona nomadów większą role odgrywała jazda wierzchem. Natomiast na Bliskim Wschodzie konie pierwotnie służyły do ciągnięcia wozów bojowych. Być może to być kontynuacja wcześniejszej tradycji, gdyż wcześniej od koni na terenach Mezopotamii znano udomowione osły, które pełniły role zwierząt pociągowych i mogły być zaprzęgane do wozów bojowych. Przedstawienia tego typu wozów bojowych datowane są na około 2800-2500 r. p.n.e. Konstrukcja tego typu pojazdów była jednak inna od konstrukcji klasycznego rydwanu. Druga przyczyna takiego wykorzystania konia był fakt, że sztukę powożenia końmi było zdecydowanie łatwiej opanować, niż umiejętność jazdy wierzchem. W początkowym okresie była to sztuka trudna do opanowania, ze względu na nieznajomość siodeł i strzemion . Być może wozy bojowe pojawiły się pierwszy raz na terenach, gdzie nomadowie ze stepów kontaktowali się z ludnością kultur rolniczych. Z tego miejsca idea wozów bojowych mogła rozprzestrzenić się na pozostałe tereny Bliskiego Wschodu w drodze migracji, podboju, czy kontaktów handlowych. Pomysł wykorzystania wozów bojowych rozprzestrzeniła się także poza tereny Azji, wzdłuż wybrzeży Morza Egejskiego do Grecji. Wozy bojowe znane były także plemiona celtyckim. Tam tradycja walki w wozach bojowych przetrwała przynajmniej do I wieku n.e. Wozy bojowe brały udział w walkach jakie prowadził z plemionami celtyckimi Gnejusz Juliusz Agrykola, który w latach 77-84 n.e. piastował funkcję namiestnika Brytanii.

Na Bliskim Wschodzie znano dwa typy rydwanów. Początkowo w wozach wykorzystywane koła pełne. Natomiast najstarsze, niepodważalne dowody na wykorzystywanie kół szprychowych pochodzą z przełomu XX/XIX w. p.n.e. z Azji Mniejszej. Rydwany lekkie stosowane na przykład przez Egipcjan były ciągnięte przez dwa konie. Jego załogę stanowiła dwaj wojownicy –woźnica i łucznik. W walce wozy te stosowały najprawdopodobniej typowa dla konnice taktyki pozorowanej ucieczki lub stanowiły ruchome platformy strzelnicze, z których rażono pociskami piechotę nieprzyjaciela. Egipskie oddziały rydwanów posiadały własna strukturę organizacyjną. Do każdego oddziału armii egipskiej przydzielony był mały oddział rydwanów, dowodzony przez Dowódcę Batalionu Rydwanów. Oficerowie ci podlegali najwyższemu rangą oficerowi, który nazywany był Mistrzem Koni. Miał on do pomocy oficera zwanego Mistrzem Stajni odpowiedzialnego za trening i remonty stada.

Rydwan Egipski

Rydwany były także trzonem armii Imperium Hetyckiego. Wczesne rydwany hetyckie przypominały rydwany egipskie, jednak w czasie bitwy pod Kadesz załogi rydwanów hetyckich liczyły już trzy osoby. Nowym członkiem załogi był wółucznik. Drugi ciężki typ rydwanu był wykorzystywany przez Asyryjczyków. Do jego ciągnięcia wykorzystywano aż cztery konie, a załogę rydwanu tego typu stanowiło czterech wojowników: woźnica, łucznik, włócznik i miecznik. Wozy te były zapewne wykorzystywane do bezpośredniego starcia pomiędzy sobą. Ograniczenia w tego typu technice walki leżały jednak w typie uprzęży jaki stosowano do zaprzęgania koni. Przede wszystkim woźnica prowadzący zaprzęg czterech koni zmuszony był trzymać w rękach lejce, gdyż system stosowany do dzisiaj do dzisiaj kierowania parą koni jednymi lejcami pojawił się dopiero w XVII wieku. Następnym ograniczeniem był fakt, że para koni zaprzężona do wozu uprzężą stosowaną w starożytności nie był w stanie uciągnąć ciężaru większego niż 500 kilogramów. Uprząż taka składała się z pasa miękkiej skóry otaczającego i uciskającego szyje konia , co zmuszało konia do wynikania szyi do tyłu w czasie wysiłku i podnoszenia głowy, aby ułatwić oddychanie. Z powodu takiej konstrukcji uprzęży mniej więcej do XI wieku do prac polowych powszechnie wykorzystywany był wół. Najsłynniejsza bitwą, w której przeciwnicy wykorzystali rydwany była bitwa pod Kadesz pomiędzy siłami egipskimi dowodzonymi przez Ramzesa II, a wojskami Imperium Hetyckiego na czele których stał król Muwatallis II. Egipski faraon zaatakowany przez siły hetyckie w momencie przekraczania rzeki Orontes. Sytuacja była na tyle niebezpieczna, że siły egipskie były rozciągnięte . Dywizja Amona przez samego Ramzesa znajdowała się już na drugim brzegu rzeki, podczas gdy dywizja Ra, maszerująca jako druga w kolumnie została nagle zaatakowana i rozbita przez nagłe uderzenie ze skrzydła wykonane przez ciężkie rydwany hetyckie. Uciekinierzy podążyli w stronę pośpiesznie przygotowanego przez dywizję Amona obozu. Siły hetyckie ruszyły w pościg za uciekającymi. Przybycie do obozu uciekinierów z rozbitej dywizji spowodowało panikę wśród żołnierzy dywizji Amona, którzy uciekli zostawiając faraona i oddział rydwanów otoczony przez oddziały wroga. Sytuację uratował Ramzes II osobiście przyłączając się do bitwy i prowadząc kilka ataków na siły hetyckie. Jednocześnie w tym samym czasie, na miejsce bitwy przybyły pomocnicze oddziały Nearinów z Amurru, które miały połączyć się z główną armią egipską. Zaatakowały one armię Hetytów od tyłu. Mimo wysłania hetyckie rydwany zostały zepchnięte do Oronteesu. Jednak mimo utraty wozów bojowych hetycka piechota nie wzięła udziału w bitwie. Faraon, mimo że część jego armii w dalszym ciągu była zdolna do walki postanowił zgodzić się na rozejm. Bitwa ta została przedstawiona we wnętrz wniesionej przez Ramzesa świątyni Abu Simbel.

Wraz z pojawieniem się konia, w kulturze pojawiają się także teksty opisujące sposoby treningu koni. Autorem jednego z najbardziej znanych dzieł starożytnych poruszających tą tematykę jest Ksenofont. Książka ta nosi tytuł „Sztuka jeździecka”. Jednak pierwszym zachowanym do dzisiaj tekstem, który omawia trening koni zaprzęgowych został odkryty wśród zabytków hetyckich. Sam tekst pochodzi z XV w. p.n.e. Jednak jego najlepiej zachowana kopia pochodzi z XIII w. p.n.e.

Rydwany mimo upadku pierwszych cywilizacji, które ich używały, wykorzystywane były one jeszcze długo. Tradycja walki z wozów bojowych przetrwała najdłużej, jak to zostało już wspomniane na Wyspach Brytyjskich. Natomiast na Bliskim Wschodzie wykorzystanie rydwanów zanotowane jeszcze w czasie kampania prowadzonych przez Aleksandra Wielkiego przeciwko Persji . Rydwany te stanowiły część sił uderzeniowych w bitwie pod Gaugamelą w 331 r. p.n.e.. Być może ostatnim dowódcą, który użył rydwanów na polu walki był Antioch III z dynastii Seleukidów, który wystawił je w bitwie pod Magnezją przeciwko legionom rzymskim . W późniejszym okresie wozy bojowe zostały zastąpione jednak przez jeźdźców walczących z grzbietu konia

Bibliografia