Matura WOS 9. Kultura w życiu społecznym

Opis wymaganych pojęć

Na początku dowiadujesz się co zawierają definicje kultury i cywilizacji¹ - nie pomyl ich. Poznajesz pojęcia kulturozawstwa² i relatywizmu kulturowego oraz kategorie kultury³ i typy kultury symbolicznej⁴ i umiesz nieco powiedzieć na temat folkloru⁵ . Następnie poznajesz terminy⁶ , które są powiązane z tym zagadnieniem, a mianowicie; etnografia, etnocentryzm, monokulturowość, wielokulturowość oraz pluralizm kultur. A teraz coś o czym często słyszymy - tolerancja⁷ (pozytywna i negatywna) i akceptacja⁸ . Gdyby tak każdemu z nas zadano pytanie ,,czy jesteś tolerancyjny/tolerancyja? Zapewne większość z nas odpowiedziałaby ,,tak", ale czy naprawdę? Czy w każdej sytuacji potrafimy zachować szacunek wobec inności? Te rozważania znajdziesz również w tym temacie. I już na koniec powiązana z tematyką kultury kwestia ochrony dziedzictwa narodowego i prestiżowa Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO⁹ . Podajemy również jakie obiekty z Polski znajdują się na tej liście, nie tylko dla konieczności zapamiętania choćby kilku z nich, ale również celem odwiedzenia tych miejsc w czasie wycieczek.

Pytania egzaminacyjne

Matura próbna z Nowinami - styczeń 2012 rok-poziom rozszerzony.

Zadanie 4. (1 pkt)

Ocenianie innych kultur z punktu widzenia wartości i norm własnej kultury postrzeganej jako wyjątkowa to postawa:

Matura z maja 2011 roku - poziom podstawowy

Zadanie 20. (1 pkt)

Podkreśl nazwę zjawiska społecznego, którego przykładem jest postawa zaprezentowana w poniższym tekście.

Matura próbna - listopad 2006 rok - poziom rozszerzony

Zadanie 17. (1 pkt)

Wymień podane przez autorkę trzy przykłady zachowań człowieka hołdującego zasadzie tolerancji negatywnej.

Zadanie 22. (20 pkt)

Autorka tekstu z zadania 17., profesor etyki - I. Lazari-Pawłowska, wprowadza rozróżnienie pojęcia tolerancji na pozytywną i negatywną. Odwołując się do tekstów zamieszczonych w arkuszu II oraz do wiedzy własnej, rozważ społeczne skutki obu rodzajów tolerancji. Omów je, podając po trzy pozytywne i negatywne przykłady zachowań. Uwzględnij przy tym wartości (postawy), które sprzyjają budowaniu tolerancyjnego społeczeństwa.

Pokaż odpowiedzi

Temat sprawił dużą trudność w wymienieniu przykładów tolerancji pozytywnej i negatywnej-dlatego warto je sobie powtórzyć.

Przypisy

1. Kultura a cywilizacja - Kultura jest to pojęcie bardzo pojemne, obejmujące całokształt wytwórczości materialnej i niematerialnej. Możemy zatem powiedzieć, że kultura to materialny, duchowy i społeczny dorobek ludzkości przekazywany przez pokolenia w procesie dziejowym. Nie wszystkie elementy kultury są przekazywane z pokolenia na pokolenie. Niektóre z nich odchodzą, ale część tych elementów jest przekazywana i zapewnia to ciągłość kulturze. Cywilizacja natomiast to stan rozwoju społeczeństwa danej epoki historycznej ze szczególnym uwzględnieniem poziomu kultury materialnej (zwłaszcza wiedzy ścisłej i techniki), będącej wskaźnikiem opanowania przez ludzi środowiska naturalnego i wykorzystania jej bogactw.

2. Kulturoznawstwo i relatywizm kulturowy - Kulturoznawstwo oznacza filozoficzną refleksję nad kulturą jako osobną całością oraz kierunek studiów humanistycznych. Relatywizm kulturowy to pogląd odrzucający możliwość wartościowania obcej kultury przez pryzmat własnych wartości, co dzięki temu prowadzi do większego obiektywizmu w postrzeganiu ,,swojej' i ,,obcej' kultury. Dzięki takiemu stosunkowi do świata możliwe jest harmonijne współżycie z innymi, szacunek i traktowanie odmienności jako wartości.

3. Kategorie kultury - Możemy mówić o kulturze materialnej (zwanej kulturą bytu lub cywilizacji), która obejmuje wszystkie wytworzone przez człowieka przedmioty i obiekty wraz z wiedzą na temat ich wytwarzania np. budowa obiektu i procedura tej budowy, wyrób z miedzi wraz z procesem wydobycia tego surowca i obróbką metalu. Kulturą niematerialną (zwaną też duchową lub symboliczną) są natomiast wytwory człowieka takie jak; język, religia, twórczość literacka , muzyczna, malarska czy osiągnięcia nauki. Możemy mówić też o kulturze społecznej do której należą normy i wzory postępowania w życiu społecznym, reguły sprawowania władzy czy instytucje społeczne (szkoły, urzędy). Kultura symboliczna nie jest nigdy jednolita. Na jej zróżnicowanie wpływają czynniki społeczne i ekonomiczne, podziały klasowe społeczeństwa, tradycje regionalne, zróżnicowanie narodowościowe i.t.p. W społeczeństwach współistnieją zwłaszcza trzy charakterystyczne typy kultury symbolicznej; ludowa, elitarna (wyższa) i popularna. Kultura ludowa ma kilka charakterystycznych cech. Jest anonimowa, ma charakter amatorski i jest ściśle związana z codziennym życiem i pracą. Kultura elitarna jest skierowana do przygotowanych odbiorców i jej zasięg jest niewielki np. słuchacze opery czy muzyki poważnej, ale nie przez radio tylko w operze czy filharmonii. Kultura popularna (kultura masowa) to taka, której treści zasługują na szerszą aprobatę m.in. dzięki łatwości odbioru. Kultura masowa oznacza ogół treści przekazywanych przez środki masowego komunikowania o najszerszym obiegu i ma głównie charakter rozrywkowy. Kultura popularna to ta jej część, która rzeczywiście zyskuje popularność, jest łatwa w odbiorze i zyskuje uznanie.

4. Kategorie kultury - Możemy mówić o kulturze materialnej (zwanej kulturą bytu lub cywilizacji), która obejmuje wszystkie wytworzone przez człowieka przedmioty i obiekty wraz z wiedzą na temat ich wytwarzania np. budowa obiektu i procedura tej budowy, wyrób z miedzi wraz z procesem wydobycia tego surowca i obróbką metalu. Kulturą niematerialną (zwaną też duchową lub symboliczną) są natomiast wytwory człowieka takie jak; język, religia, twórczość literacka , muzyczna, malarska czy osiągnięcia nauki. Możemy mówić też o kulturze społecznej do której należą normy i wzory postępowania w życiu społecznym, reguły sprawowania władzy czy instytucje społeczne (szkoły, urzędy). Kultura symboliczna nie jest nigdy jednolita. Na jej zróżnicowanie wpływają czynniki społeczne i ekonomiczne, podziały klasowe społeczeństwa, tradycje regionalne, zróżnicowanie narodowościowe i.t.p. W społeczeństwach współistnieją zwłaszcza trzy charakterystyczne typy kultury symbolicznej; ludowa, elitarna (wyższa) i popularna. Kultura ludowa ma kilka charakterystycznych cech. Jest anonimowa, ma charakter amatorski i jest ściśle związana z codziennym życiem i pracą. Kultura elitarna jest skierowana do przygotowanych odbiorców i jej zasięg jest niewielki np. słuchacze opery czy muzyki poważnej, ale nie przez radio tylko w operze czy filharmonii. Kultura popularna (kultura masowa) to taka, której treści zasługują na szerszą aprobatę m.in. dzięki łatwości odbioru. Kultura masowa oznacza ogół treści przekazywanych przez środki masowego komunikowania o najszerszym obiegu i ma głównie charakter rozrywkowy. Kultura popularna to ta jej część, która rzeczywiście zyskuje popularność, jest łatwa w odbiorze i zyskuje uznanie.

5. Folklor - Folklor to symboliczno-artystyczna dziedzina kultury ludowej. Pojęcie to do ang. Folk-lore (wiedza ludu) wprowadził brytyjski pisarz William Thomas w 1846 roku określając nim najstarsze składniki kultury ludowej takie jak zwyczaje, obrzędy, ballady czy przysłowia. Termin ten upowszechnił się na całym świecie. Rozróżnia się trzy rodzaje współcześnie istniejącego folkloru: -zanikający folklor tradycyjny, który obejmuje gatunki literatury ustnej oraz obrzędy wokalno-muzyczne czy choreograficzne, -folklor współczesny jest wyrazem aktywności twórczej poszczególnych subkultur, przekaz treści przez środki masowego przekazu w formie anegdot, legend czy przysłów, - folklor rekonstruowany to zjawisko wtórne obejmujące teksty i obrzędy wyuczone np. kapele grające na tradycyjnych instrumentach czy zespoły taneczne.

6. Terminy związane z kulturą - Etnografia to dyscyplina nauki zajmującej się badaniem powstawania, rozwojem, opisem i analizą kultur ludowych różnych społeczności i grup społecznych. Etnocentryzm to postawa afirmująca własną kulturę, przy równoczesnym negatywnym stosunku do obcych kultur. Wielokulturowość ( czy inaczej multikulturalizm) to zjawisko, które występuje najczęściej w krajach gdzie obok siebie żyją grupy o różnej narodowości lub spore mniejszości etniczne. Grupy te mają bowiem różną kulturę, własne zwyczaje, które pielęgnują. Multikulturalizm to również pogląd zakładający równość kultur i ich poszanowanie, brak faworyzowania jednych kosztem drugich. Jego przejawem może być także jednak niechęć rządzących do zezwalania na manifestowanie swoich odrębności kulturowych np. wprowadzony we Francji zakaz noszenia przez muzułmanki chust do szkół, który wywołał protesty. Obecnie głównym ośrodkiem multikulturalizmu są Kanada i Stany Zjednoczone, a w krajach Europy Zachodniej: Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Holandia. Przyjęły one ogromną falę emigracji z krajów arabskich, Turcji jak również Europy Wschodniej. Monokulturowość to zjawisko charakterystyczne dla zbiorowości, w której żyją ludzie tej samej narodowości, w których nie ma silnych mniejszości etnicznych i tym samym brak różnic kulturowych. Pluralizm kulturowy to taka sytuacja społeczna, w której grupy mniejszościowe uczestniczą w pełni w dominującym społeczeństwie, ale zachowując swoje różnice kulturowe, swoją tożsamość i odrębność od innych grup. Społeczeństwa, w których dominuje pluralizm uważają różnorodność kulturową za swoje bogactwo.

7. Tolerancja a akceptacja - Tolerancja to postawa społeczna i osobista odznaczająca się poszanowaniem poglądów , zachowań i cech innych ludzi, a także ich samych. Tolerancja niszczy bariery, zbliża do siebie ludzi nawet, jeśli są skrajnie różni od siebie. Tolerancja jest bowiem świadomą zgodą na wyznawanie i głoszenie przez innych ludzi poglądów, z którymi się nie zgadzamy oraz na wybór sposobu życia uważanego przez nich za właściwy, chociaż my go nie aprobujemy. O potrzebie tolerancji mówi się bardzo często. Niemal codziennie słyszymy o konfliktach, u których podstaw tkwi nietolerancja religijna, społeczna, kulturowa czy rasowa. Niestety również większość naszego społeczeństwa uważa w ankietach, że Polska nie jest narodem tolerancyjnym. Naturalnie są rzeczy, których nie powinno się tolerować ponieważ np. narażają na krzywdę drugiego człowieka. Wtedy przestaje to być bowiem tolerancją, a staje się znieczulicą np. brak reakcji na przemoc czy na sprzedaż alkoholu nieletniemu. Zakres tolerancji jest historycznie zmienny, ale możemy mówić o dwóch jej formach: a) Tolerancja negatywna (inaczej bierna), która była charakterystyczna dla założeń klasycznego nurtu filozofii reprezentowanego przez np. filozofów Woltera czy Locka. Polega na uznaniu, mimo wewnętrznego sprzeciwu, że inne poglądy, postawy i działania są uprawnione, chociaż nie powinny takimi być, ponieważ nie wyrażają tradycyjnych wartości (np. prawdy, piękna czy dobra), do których należy dążyć. Tolerancja negatywna polega zatem na znoszeniu odmienności, a charakterystyczne dla niej jest: obojętność, patrzenie z góry i niechęć do narażania własnych interesów oraz poczucie wyższości własnych poglądów. b) Tolerancja pozytywna jest charakterystyczna dla współczesnej filozofii i polega na dopuszczeniu wszystkich innych postaw, działań i poglądów jako równouprawnionych gdyż zakłada, że nie istnieje prawda obiektywna za pomocą której można ocenić jakiekolwiek poglądy. Jest to zatem postawa polegająca na akceptacji lub popieraniu. Akceptacja jest bowiem postawą aprobującą coś, oznaczającą pogodzenie się z czymś, czego nie można zmienić lub uznanie czyichś cech postępowania za zgodne z oczekiwaniami. Ktoś, kto akceptuje cudze poglądy nie stara się ich zmienić i nie uważa ich za gorsze.

8. Tolerancja a akceptacja - Tolerancja to postawa społeczna i osobista odznaczająca się poszanowaniem poglądów , zachowań i cech innych ludzi, a także ich samych. Tolerancja niszczy bariery, zbliża do siebie ludzi nawet, jeśli są skrajnie różni od siebie. Tolerancja jest bowiem świadomą zgodą na wyznawanie i głoszenie przez innych ludzi poglądów, z którymi się nie zgadzamy oraz na wybór sposobu życia uważanego przez nich za właściwy, chociaż my go nie aprobujemy. O potrzebie tolerancji mówi się bardzo często. Niemal codziennie słyszymy o konfliktach, u których podstaw tkwi nietolerancja religijna, społeczna, kulturowa czy rasowa. Niestety również większość naszego społeczeństwa uważa w ankietach, że Polska nie jest narodem tolerancyjnym. Naturalnie są rzeczy, których nie powinno się tolerować ponieważ np. narażają na krzywdę drugiego człowieka. Wtedy przestaje to być bowiem tolerancją, a staje się znieczulicą np. brak reakcji na przemoc czy na sprzedaż alkoholu nieletniemu. Zakres tolerancji jest historycznie zmienny, ale możemy mówić o dwóch jej formach: a) Tolerancja negatywna (inaczej bierna), która była charakterystyczna dla założeń klasycznego nurtu filozofii reprezentowanego przez np. filozofów Woltera czy Locka. Polega na uznaniu, mimo wewnętrznego sprzeciwu, że inne poglądy, postawy i działania są uprawnione, chociaż nie powinny takimi być, ponieważ nie wyrażają tradycyjnych wartości (np. prawdy, piękna czy dobra), do których należy dążyć. Tolerancja negatywna polega zatem na znoszeniu odmienności, a charakterystyczne dla niej jest: obojętność, patrzenie z góry i niechęć do narażania własnych interesów oraz poczucie wyższości własnych poglądów. b) Tolerancja pozytywna jest charakterystyczna dla współczesnej filozofii i polega na dopuszczeniu wszystkich innych postaw, działań i poglądów jako równouprawnionych gdyż zakłada, że nie istnieje prawda obiektywna za pomocą której można ocenić jakiekolwiek poglądy. Jest to zatem postawa polegająca na akceptacji lub popieraniu. Akceptacja jest bowiem postawą aprobującą coś, oznaczającą pogodzenie się z czymś, czego nie można zmienić lub uznanie czyichś cech postępowania za zgodne z oczekiwaniami. Ktoś, kto akceptuje cudze poglądy nie stara się ich zmienić i nie uważa ich za gorsze.

9. UNESCO - Lista Światowego dziedzictwa UNESCO to lista na którą Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO wpisuje cenne dobra kultury i obiekty naturalne. UNESCO jest wyspecjalizowaną organizacją ONZ powstałą na mocy Konwencji z 1945 roku w sprawie ochrony Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego. Komitet Światowego Dziedzictwa podejmuje począwszy od 1977 roku decyzje o wpisie na corocznej sesji na podstawie rekomendacji organów doradczych. W przypadku dóbr kultury jest to Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków, a w przypadku obiektów naturalnych-Światowa Unia Ochrony Przyrody. Na obradach mających miejsce w dniach 15-25 czerwca 2014 roku objęto ochroną całą Puszczę Białowieską. Białowieski Park Narodowy został wpisany na listę w 1979 roku, a białoruska część puszczy -w 1992 roku. Obecnie natomiast wpisano na listę transgraniczne dobro o nazwie Białowieża Forest obejmujące wraz ze strefą buforową 308 tys ha po obu stronach granicy. Wcześniej na liście znalazły się takie obiekty jak: Auschwitz Birkenau, drewniane cerkwie w rejonie Karpat, Hala Stulecia we Wrocławiu, historyczne centrum Krakowa i Warszawy, Kalwaria Zabrzydowska, kościoły drewniane w południowej Małopolsce, kopalnie soli w Wieliczce i Bochni, miasto średniowieczne w Toruniu, Park Mużakowski, stare miasto w Zamościu czy zamek w Malborku. A na koniec ciekawostka. Czy wiesz, że UNESCO może wykreślić obiekt z Listy Światowego Dziedzictwa. Stało się tak np. w 2009 roku kiedy to wykreślono Dolinę Laby w Dreźnie w reakcji na budowę 600 mertowego mostu ze stali i betonu. Zdaniem ONZ-owskiej komisji, budowa mostu przekreśliła bowiem ,,wybitne uniwersalne wartości' krajobrazu tego miejsca.

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz