Rzymskie imiona, nazwiska i przydomki
Zmiana imienia po adopcji
W przypadku adoptowania kogoś przez członka innego rodu zachodziły pewne zmiany w jego imieniu. Osoba taka przejmowała praenomen, nomen i (jeśli był) cognomen przybranego ojca, zaś z jej wcześniejszego nazwiska rodowego formowano nowy cognomen (stąd adoptowany człowiek często miał dwa przydomki). Powstawał on przez zamianę końcówki –us z wcześniejszego nazwiska na końcówkę –anus. Tak więc Lucius Aemilius Paulus, którego adoptował Publius Cornelius Scipio nazywał się od tamtej chwili Publius Cornelius Scipio Aemilianus. Oktawian przed adoptowaniem przez Cezara nazywał się Gaius Octavius, a po nim Gaius Iulius Caesar Octavianus.
Imiona wyzwoleńców
Wyzwoleni niewolnicy przyjmowali praenomen i nomen swojego dawnego pana, a ich dotychczasowe imię stosowane było jako cognomen. Przykładem tego jest komediopisarz Terencjusz. Pochodził on prawdopodobnie z Libii i nazywał się Afer. Należał do Rzymianina o imieniu Publius Terentius, więc gdy otrzymał wolność, został nazwany Publius Terentius Afer.
Imiona kobiece
Osobno trzeba omówić imiona noszone przez rzymskie kobiety. Sposób ich nadawania był zupełnie inny. Generalnie Rzymianka miała tylko nomen, który był tworzony od nazwiska rodowego przez zastąpienie męskiej końcówki –us żeńską –a. Przykładowo jeśli ojciec nosił nomen Aemilius, to jego córka nazywała się Aemilia. Na tej zasadzie nadawano imiona kobietom we wszystkich rodach: Valerius - Valeria, Fabius – Fabia, Cassius – Cassia itp. Jeśli ktoś miał kilka córek to rozróżniano je dodając pewien rodzaj przydomku – Minor („Młodsza”) dla drugiej córki, a dla kolejnych liczebniki. Jeśli więc mężczyzna o nazwisku Claudius miał cztery córki to nazywały się one: Claudia, Claudia Minor, Claudia Tertia („Trzecia”) i Claudia Quarta („Czwarta”). „Numerowanie” we wcześniejszych czasach stosowano też w przypadku synów, czego pozostałością są takie imiona jak Quintus czy Sextus. Innym rodzajem rozróżnienia w przypadku kobiet było dodanie przydomku ojca lub męża w dopełniaczu. Tak więc córkę Cycerona określano mianem Tullia Ciceronis (czyli dosłownie „Tullia Cycerona”). Jeśli kobieta była zamężna, to cognomen ojca zastępowano przeważnie należącym do męża. W takim razie po ślubie z człowiekiem o imieniu Gaius Calpurnius Piso, Tullię nazywano zapewne Tullia Pisonis. W okresie późnej republiki przyjął się zwyczaj nadawania kobietom przydomków rodowych w żeńskiej formie (niektóre pozostawały niezmienione). Oto parę przykładów zestawiających nomen i cognomen ojca z imieniem córki: Valerius Messala – Valeria Messalina, Porcius Cato – Porcia Cato, Livius Drusus – Livia Drusilla, Fabius Pictor – Fabia Pictrix, Claudius Nero – Claudia Nero, Aemilius Lepidus – Aemilia Lepida.
Listy rzymskich praenomina
Oto spis nadawanych w Rzymie imion. W nawiasach podane są ich skróty (w przypadku części z nich, zwłaszcza tych mniej popularnych, skróty nie są znane). Nie mogę oczywiście zagwarantować, że zawarłem tu wszystkie rzymskie imiona, ale na pewno sporą ich część, w tym zdecydowaną większość najczęściej spotykanych.
Najbardziej popularne praenomina:
Aulus (A.)
Decimus (D.)
Gaius (C.) *
Gnaeus (Cn.) **
Lucius (L.)
Manius (M’.) ***
Marcus (M.)
Publius (P.)
Quintus (Q.)
Septimus (Sept.)
Servius (Ser.)
Sextus (Sex.)
Tiberius (Ti.)
Titus (T.)
* - Gaius często zapisywano jako Caius, stąd skrót
** - jak wyżej, Gnaeus mogło być zapisane jako Cnaeus
*** - skrót tego imienia bardzo często mylono ze skrótem imienia Marcus, od którego różnił się tylko apostrofem
Praenomina nadawane przeważnie w konkretnych rodach:
Appius (App.) – nadawane wyłącznie w gens Claudia
Camillus – nadawane wyłącznie w gens Furia (bardzo rzadko), stanowiło cognomen tego rodu
Drusus – nadawane wyłącznie w gens Claudia, spotykane jako cognomen
Herius – nadawane wyłącznie w gens Asinia (bardzo rzadko)
Kaeso (K.) – nadawane głównie w gen Fabia
Mamercus (Mam.) – nadawane głównie w gens Aemilia
Numerius (N.) – nadawane głównie w gens Fabia
Opiter – nadawane głównie w gens Verginia (bardzo rzadko)
Vopiscus – nadawane głównie w gens Claudia (bardzo rzadko)
Rzadkie praenomina:
Amulius
Agrippa *
Arruns **
Canus
Cossus
Faustus
Gallus
Hostus
Lars **
Marcellus *
Nero
Nonus
Oppius
Paulus *
Postumius *
Potitus
Primus
Proculus
Servilius
Sisenna **
Spurius
Tullus
Vel **
Vibius *
* - bardzo rzadko spotykane jako praenomina, bardziej znane jako cognomina (Agrippa, Vibius i Postumius jako nomina)
** - archaiczne, pochodzenia etruskiego, prawdopodobnie jedne z najstarszych używanych w Rzymie imion
| 9 celnych komentarzy | Dodaj komentarz |
 Użytkownik | |
Dodano: 2008-06-18 Bardzo kompetentny autor. Gratulacje! |
Użytkownik | |
Dodano: 2009-01-25 Jeden z najbardziej kompletnych artykułów w tym temacie, świadczy o pełnej profesjonalności autora i wiedzy. Do tego ładnie podane co zachęca do czytania. Od siebie dodam małą ciekawostkę dającą do myślenia na temat społecznego odbioru imion: Plutarch pisze, że trzeciego imienia Gajusza Mariusza nie znamy, wyjaśniając jednocześnie, że nie jest to czymś wyjątkowym, a samo imię na pewno nie było niezbędne, bo „W ten sposób bowiem ludzie posiadający tylko dwa imiona byliby bezimienni” |
 Gość | |
Dodano: 2010-01-02 Jeden z pierwszych dobrych artykułów na ten temat. Dodać wypada, że praenomen (czyli imię właściwe) typu: Quintus (czyli dosłownie "Piąty") nie oznaczało "Piętaszka" (czyli urodzonego w piątek) ale: piąte kolejne według urodzenia się dziecko w rodzinie. Stąd: Sextus, Tercjusz, Ocktavius (Octavian - "ósmy"), id. Zaiste - mała pomysłowość, ale pozornie: oznaczała porządek np. dziedziczenia synów. |
Gość | |
Dodano: 2010-01-02 Poprzedni mój wpis odnosił się do poprzedniej strony artykułu - gdzie nue było nic o imionach męskich utworzonych z liczebników - tutaj jest to wyjaśnione w ramach akapitu o żeńskich imionach. Można jeszcze dodać, że: - Lucius - wywodził się z etruskiego Lucumo ("król"), stąd Lucius filius mogło być też przez wtajemniczonych rozumiane jako: "królewski syn", albo "z królewskiego rodu"; - Aule - to imię etruskie, podobnie jak np. nazwisko Metellius (na poprzedniej stronie); nota bene: Brutus też był Etruskiem (zarówno ten starszy - jeden z dwóch pierwszych konsulów, którzy wypędzili ostatniego etruskiego króla Tarkwiniusza Pysznego, jak i jego potomek - zabójca Cezara; - Caesar (wym. Kaisar) brało się od etruskiego aiser (liczba mnoga od "ais" - Bóg); stąd Caesar był "jak Bogowie", czyli Nieśmiertelny (w przeciwieństwie do innych śmiertelników). Dlatego następni dominaci a potem imperatorzy również przybierali ten przydomek (nie tylko adoptowany przez Juliusza Octavian zwany Augustem), choć nie byli spokrewnieni w żaden sposób z Gajuszem Juliuszem "Caesarem" ("...Morituri Te Salutant ! "). |
Gość | |
Dodano: 2011-07-15 A jak autor tego tekstu bądź inni czytelnicy rozwikłali to to rzymskie imię?: Gnaeus Minicius Faustinus Sextus Iulius Severus |
Gość | |
Dodano: 2011-07-25 Spróbuję: Julius Severus w zapiskach nazywał się: Gnaeus Minicius Faustinus Sextus Julius,... filus, Sergia, Severus. A zatem dziwnie i ... niepełnie (imię ojca zaginęło?). Był, prawdopodobnie, potomkiem pana o imieniu Sextus Julius Silvanus. A pierwszą część imienia mógł nabyć w wyniku adopcji przez pana Cn. Minicius Faustinus. Sergia to jego trybus. Tak to się da wytłumaczyć. por. The Roman government of Britain Anthony Richard Birley |
Gość | |
Dodano: 2012-07-13 Kiedy nazwiska takie jak Horacy Juliusz czy Kasjusz zaczeły funkcjonować jako imiona? |
Gość | |
Dodano: 2012-09-05 Bardzo ciekawy artykuł. Imiona w ogóle są fascynujące. Te łacińskie mają w sobie jakąś taką siłę. http://www.imiona.info/imiona_łacińskie.html |
|
Użytkownik | |
Dodano: 2013-03-19 Salve! Artykuł zaiste godny pochwały. Brakuje mi tu jednak bibliografii. Można wiedzieć z czego korzystałeś, bardzo mnie to ciekawi :) |
Nasz facebook
Ciekawostka
Postać historyczna
Podpowiedź: Twórca świetności Aten, jeden z najważniejszych polityków greckich
Czytaj biografię
Losowe zdjęcie
