Rzymskie imiona, nazwiska i przydomki

Lista rzymskich nomina

Praktycznie niemożliwe jest przedstawienie spisu wszystkich istniejących w starożytnym Rzymie nazwisk. Lista, którą tu przedstawiam, zawiera największą liczbę nomina, jaką udało mi się zgromadzić, korzystając z różnych źródeł (m.in. listy ze strony „Nova Roma” oraz spisu konsulów republiki według Warrona). Starałem się zawrzeć tu przede wszystkim nazwiska najbardziej znanych rodów, pozostałe w drugiej kolejności.


Acilius, Aebutius, Aelius, Aemilius Aetius, Agrippa, Albius, Amatius, Ambrosius, Annaeus, Annius, Antistius, Antonius, Apollonius, Aquilius, Arminius, Arrius, Artorius, Asinius, Atilius, Aurelius, Autronius, Caecilius, Caedicius, Caelius, Calidius, Calpurnius, Capenius, Cassius, Claudius, Cominius, Cordius, Cornelius, Coruncanius, Curiatius, Curius, Curtius, Decius, Didius, Domitius, Duilius, Durmius, Equitius, Fabius, Fabricius, Fannius, Fidelius, Flaminius, Flavius, Fulvius, Fundanius, Furius, Gabinius, Galerius, Geganius, Gellius, Geminius, Geminus, Genucius, Gratius, Herennius, Herminius, Hirtius, Horatius, Hortensius, Iriminius, Iulius, Iunius, Iuventius, Labienus, Laelius, Larcius, Licinius, Livius, Lucilius, Lucius, Lucretius, Lutatius, Mallius, Manlius, Marcius, Marius, Memmius, Menenius, Meridius, Minicius, Minius, Minucius, Modius, Moravius, Mucius, Naevius, Nautius, Numerius, Numicius, Octavius, Ogulnius, Otacilius, Ovidius, Papirius, Papius, Pellius, Petronius, Pinarius, Plautius, Poetelius, Pompeius, Pompilius, Pomponius, Pontius, Popillius, Porcius, Postumius, Quinctilius, Quinctius, Ritulius, Rubellius, Rufius, Rutilius, Sallustius, Salvius, Scribonius, Seius, Sempronius, Sentius, Sergius, Sertorius, Servilius, Servius, Sicinius, Silvius, Solanius, Spurius, Suetonius, Sulpicius, Tarpeius, Tarqiunius, Tarquitius, Terentius, Titinius, Titius, Titurius, Trebonius, Tuccius, Tullius, Ullerius, Ulpius, Ursius, Valerius, Vedius, Velleius, Vergilius, Verginius, Veturius, Vibius, Villius, Vipsanius, Vitellius, Vitruvius, Volumnius

Lista rzymskich cognomina

W przypadku przydomków sprawa jest jeszcze trudniejsza niż przy nazwiskach. Nikt nie wiedział, ile było rzymskich cognomina, a niemal ciągle powstawały nowe. Zdecydowałem się przedstawić wybrane, noszone przez znane osoby, oraz te o niezwykłym czy śmiesznym znaczeniu (jako ciekawostkę). Niestety, nie wszystkie słynne przydomki jak np. Catilina czy Lucullus da się przetłumaczyć. W poniższym spisie przedstawione są tłumaczenia cognomina i rody, które używały ich najczęściej (jeden cognomen mógł występować w różnych rodach).


Agricola (Rolnik) – gens Calpurnia, gens Iulia
Agrippa (Urodzony stopami do przodu) – gens Menenia, gens Vipsania
Ahala (Pacha) – gens Servilia
Ahenobarbus (Rudobrody) – gens Domitia
Albinus (Biały) – gens Postumia
Arvina (Sadło) – gens Cornelia
Barbatus (Brodaty) – gens Cornelia, gens Horatia, gens Quinctia
Bestia (Zwierzę) – gens Calpurnia
Bibulus (Pijak) – gens Calpurnia
Blaesus (Mamroczący) – gens Sempronia
Brutus (Głupek) – gens Iunia
Caecus (Ślepy) – gens Claudia
Caesar (Długowłosy) – gens Iulia
Carbo (Węgiel) – gens Papiria
Cato (Bystry) – gens Porcia
Celsus (Wysoki) – gens Papia
Cicero (Groch) – gens Tullia
Cincinnatus (Kędzierzawy) – gens Quinctia
Cornutus (Rogaty) – gens Caecilia, gens Sulpicia
Corvus (Kruk) – gens Valeria
Crassus (Gruby) – gens Claudia, gens Licinia, gens Veturia
Dentatus (Zębaty) – gens Curia
Dolabella (Siekierka) – gens Cornelia
Flaccus (Ospały) – gens Fulvia, gens Valeria
Flavus (Blondyn) – gens Decimia
Gemellus (Bliźniak) – gens Servilia
Lentulus (Powolny) – gens Cornelia
Lepidus (Wdzięczny) – gens Aemilia
Lupus (Wilk) – gens Rutilia
Macer (Chudy) – gens Licinia
Merula (Kos) – gens Cornelia
Mus (Mysz) – gens Decia
Musca (Mucha) – gens Sempronia
Naso (O dużym nosie) – gens Ovidia
Nepos (Wnuk) – gens Caecilia
Pansa (O płaskich stopach) – gens Vibia
Pictor (Malarz) – gens Fabia
Pulcher (Piękny) – gens Claudia
Rufus (Rudy) – gens Sulpicia, gens Rutilia
Scaevola (Leworęczny) – gens Mucia
Scipio (Laska) – gens Cornelia
Strabo (Zezowaty) – gens Titia
Varus (O krzywych nogach) – gens Licinia, gens Quinctilia
Vetus (Stary) – gens Antistia

Lista rzymskich trybusów

Wspomniałem o tym, że czasem podawano przy imieniu nazwę trybusu, do którego się należało. Poniżej zamieszczam listę wszystkich 35 rzymskich trybusów wraz ze skrótami ich nazw.


Aemilia (Aem.), Aniensis (Ani.), Arnensis (Arn.), Camilia (Cam.), Claudia (Cla.), Clustumina (Clu.) ,Collina (Col.) ,Cornelia (Cor.), Esquilina (Esq.), Fabia (Fab.), Falerna (Fal.), Galeria (Gal.), Horatia (Hor.), Lemonia (Lem.), Maecia (Mae.), Menenia (Men.), Oufentina (Ouf.), Palatina (Pal.), Papiria (Pap.), Poblilia (Pob.), Pollia (Pol.), Pomptina (Pom.), Pupinia (Pup.), Quirina (Qui.), Romilia (Rom.), Sabatina (Sab.), Scaptia (Sca.), Sergia (Ser.), Stellatina (Ste.), Suburana (Sub.), Teretina (Ter.), Tromentina (Tro.), Velina (Vel.), Voltinia (Vol.), Voturia (Vot.)

Rzymskie imiona dzisiaj

Co z rzymskiej tradycji nadawania imion przetrwało do naszych czasów? Tak naprawdę spośród klasycznych praenomina jedynie jedno – Marek – jest dziś powszechnie spotykane, pozostałe należą do rzadkości. Co ciekawe jednak, kilka nomina, traktowanych w Rzymie jako nazwiska, jest używana obecnie jako imiona, np. Mariusz czy Juliusz. Podobnie jest w przypadku kobiecych imiona Emilia, Klaudia, Julia, Kornelia – wywodzą się one od rzymskich nomina w formie żeńskiej.

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz

Użytkownik	nikka
	Dodano: 2008-06-18 Bardzo kompetentny autor. Gratulacje! Edytuj

Użytkownik

Miłosz Korczyk

Dodano: 2009-01-25 Jeden z najbardziej kompletnych artykułów w tym temacie, świadczy o pełnej profesjonalności autora i wiedzy. Do tego ładnie podane co zachęca do czytania. Od siebie dodam małą ciekawostkę dającą do myślenia na temat społecznego odbioru imion: Plutarch pisze, że trzeciego imienia Gajusza Mariusza nie znamy, wyjaśniając jednocześnie, że nie jest to czymś wyjątkowym, a samo imię na pewno nie było niezbędne, bo „W ten sposób bowiem ludzie posiadający tylko dwa imiona byliby bezimienni” Edytuj

Gość

Lars Porsenna

Dodano: 2010-01-02 Jeden z pierwszych dobrych artykułów na ten temat. Dodać wypada, że praenomen (czyli imię właściwe) typu: Quintus (czyli dosłownie "Piąty") nie oznaczało "Piętaszka" (czyli urodzonego w piątek) ale: piąte kolejne według urodzenia się dziecko w rodzinie. Stąd: Sextus, Tercjusz, Ocktavius (Octavian - "ósmy"), id. Zaiste - mała pomysłowość, ale pozornie: oznaczała porządek np. dziedziczenia synów. Edytuj

Gość

Lars Porsenna

Dodano: 2010-01-02 Poprzedni mój wpis odnosił się do poprzedniej strony artykułu - gdzie nue było nic o imionach męskich utworzonych z liczebników - tutaj jest to wyjaśnione w ramach akapitu o żeńskich imionach. Można jeszcze dodać, że: - Lucius - wywodził się z etruskiego Lucumo ("król"), stąd Lucius filius mogło być też przez wtajemniczonych rozumiane jako: "królewski syn", albo "z królewskiego rodu"; - Aule - to imię etruskie, podobnie jak np. nazwisko Metellius (na poprzedniej stronie); nota bene: Brutus też był Etruskiem (zarówno ten starszy - jeden z dwóch pierwszych konsulów, którzy wypędzili ostatniego etruskiego króla Tarkwiniusza Pysznego, jak i jego potomek - zabójca Cezara; - Caesar (wym. Kaisar) brało się od etruskiego aiser (liczba mnoga od "ais" - Bóg); stąd Caesar był "jak Bogowie", czyli Nieśmiertelny (w przeciwieństwie do innych śmiertelników). Dlatego następni dominaci a potem imperatorzy również przybierali ten przydomek (nie tylko adoptowany przez Juliusza Octavian zwany Augustem), choć nie byli spokrewnieni w żaden sposób z Gajuszem Juliuszem "Caesarem" ("...Morituri Te Salutant ! "). Edytuj

Gość	Paweł
	Dodano: 2011-07-15 A jak autor tego tekstu bądź inni czytelnicy rozwikłali to to rzymskie imię?: Gnaeus Minicius Faustinus Sextus Iulius Severus Edytuj

Gość

Ursyniensis

Dodano: 2011-07-25 Spróbuję: Julius Severus w zapiskach nazywał się: Gnaeus Minicius Faustinus Sextus Julius,... filus, Sergia, Severus. A zatem dziwnie i ... niepełnie (imię ojca zaginęło?). Był, prawdopodobnie, potomkiem pana o imieniu Sextus Julius Silvanus. A pierwszą część imienia mógł nabyć w wyniku adopcji przez pana Cn. Minicius Faustinus. Sergia to jego trybus. Tak to się da wytłumaczyć. por. The Roman government of Britain Anthony Richard Birley Edytuj

Gość	bart
	Dodano: 2012-07-13 Kiedy nazwiska takie jak Horacy Juliusz czy Kasjusz zaczeły funkcjonować jako imiona? Edytuj

Gość	Emmix
	Dodano: 2012-09-05 Bardzo ciekawy artykuł. Imiona w ogóle są fascynujące. Te łacińskie mają w sobie jakąś taką siłę. http://www.imiona.info/imiona_łacińskie.html Edytuj

Użytkownik	Amica
	Dodano: 2013-03-19 Salve! Artykuł zaiste godny pochwały. Brakuje mi tu jednak bibliografii. Można wiedzieć z czego korzystałeś, bardzo mnie to ciekawi :) Edytuj