Najstarsze cywilizacje Ameryki
Nie tylko w Starym Świecie powstały wysokie cywilizacje. Również w Ameryce Południowej i Środkowej obserwujemy powstanie zorganizowanych form życia społecznego. Żyjący w II tys. p.n.e. w Mezoameryce rolnicy i łowcy zbieracze zaczęli grupować się w większe i bardziej rozwinięte społeczeństwa. Szczególnie zaawansowane były społeczeństwa zamieszkujące południowe wybrzeże Zatoki Meksykańskiej, obfitujące w zasoby żywności. Uprawiały one kopieniaczo-wypaleniskową gospodarkę rolniczą karczując lasy i polując na zwierzęta leśne. Około 1500 roku p.n.e. pojawił się wśród tych ludów kult boga-jaguara, którego liczne wyobrażenia zawiera zapis archeologiczny omawianego regionu. Tam powstały około 1300 roku p.n.e. pierwsze miasta-centra ceremonialne zagadkowego ludu Olmeków, zwanego „Sumerami Nowego Świata”. Lud ten był założycielem pierwszej amerykańskiej cywilizacji. Tymi ośrodkami były miasta: San Lorenzo, La Venta, Tres Zapotes. Były to ceremonialne ośrodki z ziemnymi platformami i piramidami. W rejonie tych budowli znajdowały się zazwyczaj mozaiki, stele, ołtarze i posągi. Wznoszono też mieszkalne budynki z barwionej gliny, a także konstrukcje z bazaltowych kolumn. Charakterystycznymi monumentami są wielkie kamienne głowy przedstawiające władców lub bogów. Olmekowie wyznawali religię politeistyczną, czcili m.in. boga-jaguara. Władzę sprawowali prawdopodobnie królowie-kapłani. Miasta planowano podporządkowując je sanktuariom, co świadczy o wielkiej roli religii w społeczeństwie. Ważny był rytuał gry w piłkę na poświęconych bogom boiskach. Wysoko stało olmeckie rzemiosło: garncarstwo, wytwarzanie narzędzi i ozdób. Olmekowie byli zdolnymi kupcami, handlowali skórami jaguarów i barwnymi piórami, w zamian za nie dostawali od mniej rozwiniętych ludów Mezoameryki jadeit, obsydian, czert i rudę żelaza do produkcji zwierciadeł. Handel przyczyniał się do przejmowania przez te ludy elementów zaawansowanej kultury Olmeków.
Jedna z licznych pozostałości po cywilizacji Olmeków
Osadnicy olmeccy pojawili się około 1000 roku p.n.e. w Dolinie Oxaca i w środkowym Meksyku. W San Jose Mogote wznieśli budowle ceremonialne i ośrodek kontrolujący sąsiednie wioski. W wielu miejscach w Mezoameryce spotyka się olmeckie reliefy, rzeźby i przedmioty, co świadczy, że ten przedsiębiorczy i ruchliwy lud penetrował omawiane tereny rozszerzając cywilizację. Kultura Olmeków rozwijała się do około 400 roku n.e. W pierwszym wieku przed naszą erą pojawiło się olmeckie pismo i kalendarz. Najstarsze zabytki tego pisma to stele z dokładnymi zapisami dat dziennych (najstarsza- 6 grudnia 35 r. p.n.e.). Ten system pisma i notacji dat przejęły późniejsze cywilizacje Ameryki Środkowej.
W okresie 200-700 n.e. cywilizacje Mezoameryki rozwijały się dynamicznie i rozszerzały swój zasięg. Jej ośrodki to Teotihuacan, Chollula i Monte Alban (stolica państwa Zapoteków). Zapotekowie byli wojowniczym społeczeństwem zgrupowanym wokół Monte Alban- ośrodka ceremonialnego i politycznego. Często składali ofiary z pokonanych wojowników innych ludów. Podbili duże obszary w rejonie Przesmyku Tehuantepec. Teotihuacan, jedno z największych miast ówczesnego świata, z okresu 300-600 n.e. miało bardzo rozbudowane centrum ceremonialne, wiele piramid, platform i świątyń. Jego układ podporządkowany był religijnej kosmologii. Zamieszkiwało je społeczeństwo zróżnicowane społecznie i ekonomicznie. Panowało nad wielkim obszarem środkowego Meksyku. Miasto Cholula sąsiadowało z Teotihuacan, posiadało też wielką piramidę w centrum ceremonialnym. Wszystkie te państwa rządzone były przez wojowniczych królów kapłanów i prowadziły liczne wojny.
Na Półwyspie Jukatan rozwijała się w okresie 250-1000 n.e. cywilizacja Majów. Zamieszkująca ten obszar ludność rolnicza prowadziła zaawansowaną rolniczą gospodarkę irygacyjną. Stopniowo wzrastało zróżnicowanie społeczne i liczba ludności. Powstały gęsto zaludnione miasta ze świątyniami rządzone przez królów- wojowników pełniących też funkcje kapłańskie. Majowie nie utworzyli jednego państwa, lecz szereg miast-państw prowadzących ze sobą wojny (El Mirador, Yaxchilan, Palenque, Tikal, Calakmul, Copan, Uxmal, Chichen Itza). Dominację na początku (około 400 n.e.) zdobyło Tikal, później Calakmul, którego wojska w 562 r. n.e. zdobyły Tikal a około 559 roku n.e. zaatakowały Palenque i spaliły to miasto. W VII w n.e. Palenque, pod rządami króla Pacala Wielkiego (Kin-ach-nab-Pacal) zdominowało scenę polityczną Majów. Władcy prowadzili krwawe wojny, których termin określały przepowiednie kapłanów-astrologów. Pokonanych wojowników składano w ofierze bogom politeistycznej religii Majów. Praktykowano kult bóstw przyrody i świata podziemnego oraz przodków. Istniała zorganizowana warstwa kapłańska. Podstawą gospodarki było irygacyjne rolnictwo (uprawa kukurydzy, dyni i fasoli) i rzemiosło. Do perfekcji opanowali Majowie obróbkę kamienia. Jako środka wymiany używano jadeitu i ziaren kakaowca. Istniało zróżnicowanie społeczne- wyróżniano kapłanów, arystokrację wojowników i zwykłych ludzi- chłopów i mieszkańców miast. Bardzo zaawansowany był system liczenia czasu, istniało pismo hieroglificzne. Architektura monumentalna Majów- ich miasta z pałacami i piramidalnymi świątyniami stanowi najbardziej rzucający się w oczy element tej cywilizacji. Około 800 roku n.e. nastąpił upadek tej cywilizacji, spowodowany nadmierną eksploatacją środowiska i zmianami klimatycznymi będącymi powodem klęski głodu. Spowodowało to wojnę domową i zniszczenie wielu ośrodków miejskich. Jako przyczyny upadku wskazuje się również rewoltę społeczną i epidemię. Z 910 roku n.e. znana jest ostatnia inskrypcja hieroglificzna Majów. W XII wieku n.e. Majowie zostali ostatecznie podbici przez Tolteków.
W okresie 700-1100 n.e. cywilizacja Mezoameryki uległa ujednoliceniu, wiele ośrodków miejskich zostało opuszczonych, zintensyfikowała się wymiana handlowa. W okresie 1300-1500 n.e. Aztekowie, plemię ze środkowej części Meksyku (z grupy Cziczimeków) osiedliło się w rejonie jeziora Texcoco i stopniowo opanowało tereny od gór Sierra Madre Wschodnich do regionu Chiapas. Zbudowali oni wielkie scentralizowane państwo ze wspaniałą i ogromną stolicą w Tenochtitlan. Kontynuowali tradycje poprzednich kultur masowo składając ofiary z ludzi, rozwijając rzemiosło i prowadząc liczne wojny. Społeczeństwo azteckie dzieliło się na rody i było zróżnicowane zarówno pod względem majątkowym jak i klasowym. Wszyscy byli poddani surowej dyscyplinie społecznej, szczegółowo określającej normy zachowań. Istniały warstwy kapłanów, wojowników i kupców oraz rzemieślników i rolników. Szczególnie ważna rolę pełnili wojownicy zgrupowani w stowarzyszenia-oddziały. Rzemieślnicy azteccy byli biegli w obróbce kamienia, miedzi, złota a nawet brązu. Garncarze azteccy uchodzą za najzdolniejszych w świecie starożytnym, a ich wyroby za najbardziej zaawansowane. Wydajne rolnictwo dostarczało żywności dla mieszkańców państwa. Miasto Tenochtitlan, aztecka stolica na wyspie na jeziorze Texcoco było największą metropolią prekolumbijskiej Ameryki, zamieszkiwało je 300 tys. ludzi. Doskonale rozplanowane miasto pełne było wielkich budowli kamiennych- świątyń i pałaców. W 1519 roku n.e. Aztekowie zostali podbici przez Hiszpanów pod wodzą Hernana Cortesa, co zakończyło żywot starożytnych cywilizacji Mezoameryki.
W rejonie andyjskim w okresie 2500-1800 p.n.e. społeczności rolnicze zaczęły się skupiać wokół ośrodków kultowych z budowlami z suszonej cegły. Budowano świątynie, dziedzińce i platformy kultowe. Stopniowo wzrastała rola irygacyjnego rolnictwa. Wzrastała liczba osad, zwłaszcza w dolinach rzek. Zaczęto wznosić budowle kultowe w kształcie litery U, świątynie zdobione reliefami i większe platformy. W Cerro Sechin wybudowano świątynię (1300 p.n.e.) ozdobioną płaskorzeźbami zabitych jeńców i wojowników, co świadczy o licznych konfliktach zbrojnych. Powstały ważne ośrodki nad Jeziorem Titicaca- Tihuanaco i Chiripa, a także sieć szlaków handlowych pokrywających obszar Andów.
| 7 celnych komentarzy | Dodaj komentarz |
 Redaktor | |
Dodano: 2006-11-13 Jeszcze nie doczytałam do końca, ale już mi się podoba :) Dziwne, że nikt jeszcze nie skomentował (czyt. pochwalił) tego artykułu. No i szkoda, że to jedyny artykuł o Ameryce. Kiedyś było tam naprawdę dużo ciekawiej niż dziś! Sajmon-pisz więcej, bo robisz to bardzo ciekawie. |
 Użytkownik | |
Dodano: 2007-01-30 Ja muszę pochwalić, bo kultury amerykańskie to to co tygryski takie jak ja lubią bardzo bardzo. ;) Najwięcej czytałam o czasach naszej ery w Ameryce, czyt. Aztekowie, podbój przez konkwistadorów itp itd. Więc dobrze poczytać też coś interesujacego o czasach wcześniejszych. |
 Gość | |
Dodano: 2009-11-23 No gratuluję zapału ale widać iż nigdy Pan w Andach ani ośrodkach o których Pan mówi nie był.Tihuanaco jeszcze w dobie współczesnej nie byli byśmy w stanie zbudować jak i wiele tego typów ośrodków miejskich to samo dotyczy np.wielkiej piramidy w Gizie czy platformy w Balbeku po prostu nie mamy urzadzeń technicznych,jaki dźwig podniesie Panu bloki ważące stokilkadziesiąt ton nie mówią o tysiącach ton(Balbek). Inkowie i ich wcześniejsi oraz późniejsi pobratymcy z ameryki łacińskiej,meksyku to tylko lokatorzy,budowniczych tych miast pewnie nie poznamy nigdy a ich historia siega w mroki dziejów. Pozdrawiam |
Gość | |
Dodano: 2010-02-28 Panie Marku, Myślę, że oni jednak byli budowniczymi. Może nie mieli ciężkiego sprzętu, ale mieli dużo sprytu. Może archeologia doświadczalna dostarczy tutaj ciekawych odpowiedzi? Tak samo było ze Stonehenge - nikt nie wiedział jak te prymitywy bez cięzkiej maszynerii wybudowały coś tak imponującego. Proszę obejrzeć sobie ten film http://www.youtube.com/watch?v=oK1Rzch89Dw To wszysto chyba sprowadza się do tego, że to jednak my mamy ograniczone umysły a nie starożytne ludy. |
Gość | |
Dodano: 2011-01-02 Hm Nigdy nie wiem, które źródła są wiarygodne. Z tego co oglądam na discovery wynikałoby, ze cywilizacja majów rozwinęła się wcześniej - mniej więcej w tym czasie, gdy piramidy powstawały w Egipcie. Chciałabym dowiedzieć się czegoś więcej o majach z wcześniejszego okresu (p.n.e) ale nigdzie nie mogę tego znaleźć. |
Gość | |
Dodano: 2012-01-09 Dobre, choć nie rewelacyjne. Ale pochwała dla autora się należy. Interesuję się bardzo starożytnymi cywilizacjami, lubię o nich czytać i tak nie do końca wiem jakie źródła są prawdziwe, bo w każdej książce, czy stronie internetowej jest niby to samo, a jednak za każdym razem coś innego. Pozdrawiam. |
Gość | |
Dodano: 2015-11-20 Witam, mam pytanie odnośnie datowania. W tekście jest informacja, że najstarsze dowody pisma klinowego są sprzed kilkudziesięciu lat p.n.e. i tak następne plemiona również datowały. Ale co było tym przełomem (wiek 0) ? Dla chrześcijan jest to narodzenie Jezusa, ale dla tych starożytnych cywilizacji, które wierzyły w poligamie, bogów jaguarów itp? A z kolei jezuici dotarli do tych obszarów dopiero w 16 wieku, to chyba nie byliby w stanie określić/narzucić/odtworzyć tego typu datowania? P.S. Nie jestem znawcom, historykiem, duchownym:) - po prostu taka refleksja mi się narzuciła po przeczytaniu tego tekstu. Czekam na odpowiedź, pozdrawiam |
Nasz facebook
Ciekawostka
Teodora - żona cesarza Justyniana
Była pierwszą, znaną historii feministką ?
Postać historyczna
Podpowiedź: jeden z przywódców rewolucji francuskiej podczas której sam został skazany na śmierć w 1794 roku.
Czytaj biografię
Losowe zdjęcie
