Matura WOS 11. Naród jako zbiorowość

Opis wymaganych pojęć

Jest kilka koncepcji narodu, a każda prowadzi do innej definicji narodu. Zazwyczaj naród łączy wspólny język, ale nie musi tak być np. Szwajcarzy posługują się czterema językami urzędowymi, Anglicy i Amerykanie mają wspólny język, ale osobne narody. Dla definicji narodu nie ma też znaczenia posiadanie własnego terytorium, bo np. Cyganie (Romowie) to odrębny naród chociaż nie mają własnego terytorium. Wyznacznikiem narodu nie jest również wspólne pochodzenie np. Amerykanie są narodem, ale pochodzą z Europy, z Afryki lub Azji, mają też różne pochodzenie rasowe, a mimo to w drugim, trzecim pokoleniu czują się Amerykanami. Znając takie przykłady łatwiej nam przejść do pojęcia narodu¹ . Łatwo je zapamiętasz gdy skojarzysz cztery słowa: tradycja, kultura, historia, tożsamość. Gdy już znasz cechy narodu, umiesz wymienić główne czynniki narodowotwórcze² , ale pamiętaj że żaden z tych czynników nie jest konieczny, bo naród jest grupą niesformalizowaną i każdy sam czuje do jakiego narodu należy. Znasz z pewnością, ale przypomnimy, nasze symbole narodowe³ . Pamiętaj też, że pojęcie społeczeństwa jest inne niż narodu. Społeczeństwo jest bowiem formą organizacji życia zbiorowego na danym terytorium, a naród jest wartością samą w sobie. Z narodem wiąże się świadomość narodowa⁴ i tożsamość narodowa⁵ . W dalszej kolejności omówimy stosunek do spraw narodu i tutaj musimy rozróżniać różne postawy wobec narodu: patriotyzm⁶ , nacjonalizm⁷ czy megalomania narodowa⁸ . Często spotykamy się również niestety z postawami szowinizmu⁹ , ksenofobii¹⁰ , antysemityzmu¹¹ czy rasizmu¹² oraz z zasadą rozdziału ras - apartheid¹³ . Gdy człowiek nie czuje się związany z miejscem swojego zamieszkania czy pochodzenia nazywamy go kosmopolitą¹⁴ , a pogląd zakładający współpracę i przyjaźń między narodami to internacjonalizm¹⁵ . Najczęściej mylone postawy to nacjonalizm z szowinizmem, rasizm z apartheidem i internacjonalizm z kosmopolityzmem. Możemy teraz przejść do pojęcia mniejszości narodowych¹⁶ i mniejszości etnicznych¹⁷ . W okresie międzywojennym mniejszości narodowe stanowiły 32% mieszkańców Polski, a obecnie tylko 3%. Jakie warunki muszą spełnić grupy obywateli, by zostały uznane w Polsce za mniejszość narodową lub etniczną? Poznasz 6 kryteriów jakie stawia Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych by zostały uznane za takie mniejszości-zauważ różnicę polegającą na tym, że mniejszość etniczna w przeciwieństwie do narodowej, nie utożsamiają się z narodem zorganizowanym we własnym państwie. Podamy oczywiście jakie grupy i mniejszości w Polsce¹⁸ są najliczniejsze i gdzie są rozmieszczone. Zapamiętaj dobrze ,które są mniejszościami etnicznymi, a które narodowymi gdyż często są mylone.

Kontynuując temat mniejszości poznajesz modele relacji¹⁹ między większością a mniejszościami narodowymi - integracyjny, asymilacyjny i konfliktowy. Mniejszości można podzielić na zwarte, duże skupiska ludności, zamieszkujące od wielu pokoleń jeden obszar oraz rozproszone - zamieszkujące miejsca od siebie oddalone - grupę rozproszoną nazywamy diasporą²⁰ . Na świecie mamy do czynienia z separatyzmami narodowościowymi²¹ - przykłady to Abchazowie, Baskowie, Bretończycy, Czeczeni , Flamandowie, Katalończycy, Kurdowie, Palestyńczycy, Szkoci, Tamilowie, Tybetańczycy i Walijczycy. Wyróżniamy też charakter narodowy - są to cechy występujące u znacznej części członków narodu. Są to najczęściej wzory kulturowe, system wartości i hierarchia potrzeb, które mają wpływ na postępowanie jednostek..

Pojęcie stereotypu²² wprowadził amerykański publicysta Walter Lippman. Postawy wynikające z więzi narodowej często odwołują się do stereotypów narodowych (negatywnych, neutralnych lub pozytywnych), ale możemy też mówić o autostereotypie²³ , czyli wyobrażeniu o sobie lub własnym narodzie. Na koniec trochę humorystycznych powiedzonek zawierających takie stereotypy narodowe; ?Raj jest tam, gdzie policja jest brytyjska, kucharze - włoscy, kochankowie - francuscy; mechanicy to Niemcy, a zarządzają wszystkim Szwajcarzy. Piekło natomiast tam, gdzie kucharze to Brytyjczycy, mechanicy to Francuzi, kochankowie - Szwajcarzy, porządku pilnuje niemiecka policja a wszystko organizowane jest przez Włochów".

Pytania egzaminacyjne

Matura próbna z Operonem - listopad 2010 rok - poziom rozszerzony

Zadanie 2 (1 pkt)

Najliczniejszą mniejszością etniczną w Polsce są:

Pokaż odpowiedzi

Niemcy są najliczniejszą, ale mniejszością narodową a nie etniczną.

Matura próbna a Operonem - listopad 2011 rok - poziom rozszerzony

Zadanie 10. (1 pkt)

W zadaniu 10 rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli Prawda (zdanie prawdziwe) lub Fałsz (zdanie fałszywe).

Matura próbna z Nowinami - styczeń 2012 rok - poziom podstawowy

Zadanie 2. (1 pkt)

Ideologia segregacji rasowej to:

Pokaż odpowiedzi

Liczne osoby mylą apartheid z rasizmem

Zadanie 7. (3 pkt)

W zadaniu 7 rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli Prawda (zdanie prawdziwe) lub Fałsz (zdanie fałszywe).

Matura próbna z Nowinami - styczeń 2013 rok - poziom rozszerzony

Zadanie 3. (1 pkt)

W zadaniu 3 rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli Prawda (zdanie prawdziwe) lub Fałsz (zdanie fałszywe).

Matura - maj 2010 rok - poziom podstawowy

Zadanie 3. (1 pkt)

Podaj trzy grupy społeczne, które zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem mają status mniejszości narodowych, i dwie grupy społeczne, które mają status mniejszości etnicznych. Odpowiedzi wybierz spośród: Kaszubi, Łemkowie, Ormianie, Słowacy, Tatarzy, Ukraińcy, Karaimi, Rosjanie.

Matura z maja 2011 roku - poziom podstawowy

Zadanie 21. (3 pkt)

Do podanych nazw mniejszości narodowych lub etnicznych dopisz numery, którymi na mapie zaznaczono obszary ich zwartego zamieszkiwania.

Matura z maja 2012 roku - poziom podstawowy

Zadanie 30. (2 pkt)

Zaznacz dwa zdania prawdziwe, wpisując w tabeli obok każdego z nich znak ?X".

Matura z maja 2013 roku - poziom podstawowy

Zadanie 25. (3 pkt)

Na podstawie mapy i własnej wiedzy uzupełnij tabelę dotyczącą mniejszości narodowych w Polsce. Do każdego opisu dopisz nazwę właściwej mniejszości narodowej oraz numer, którym oznaczono na mapie obszar jej zwartego zamieszkiwania.

Matura z maja 2012 roku - poziom rozszerzony

Zadanie 1. (2 pkt)

Na podstawie tabeli oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Matura z maja 2014 roku-poziom rozszerzony

Zadanie 3. (1 pkt)

Podkreśl poprawne dokończenie zdania.

NOWOŚĆ! Informator nowa matura 2014/2015

Zadanie 3. (1 pkt)

Źródło do zadania 1.

Przypisy

1. Naród - Naród to duża niesformalizowana grupa społeczna, którą łączy tradycja, kultura, historia i która sama siebie widzi jako naród. Naród jest grupą niesformalizowaną, bo nie ma jednoznacznych kryteriów czy instytucji, która ma stwierdzić, czy ktoś do danego narodu należy czy nie. Każdy rozstrzyga o tym sam i może się zdarzyć że ktoś mieszkając w różnych miejscach będzie czuł się w różnych okresach życia członkiem różnych narodów. Naród jest zbiorowością wytworzoną w procesie dziejowym jako wspólnota społeczna i kulturowa często również wspólnota gospodarcza, polityczna i społeczna.. Ale najważniejsze jest w tej zbiorowości poczucie odrębności wobec innych narodów (tożsamość), która wyraża się w uznawaniu określonych wartości i symboli oraz świadomość narodowa czyli poczucie przynależności do danego narodu i więzi kulturowo-etnicznej z określoną zbiorowością czy też poczucie związku z danym terytorium. Ciekawostka-pojęcie narodu jako ważnej idei-pojawiło się dopiero w XVIII w. za sprawą niemieckiego filozofa i poety Johanna Herdera.

2. Czynniki narodowotwórcze - Do czasów Wielkiej Rewolucji Francuskiej w 1789 roku termin naród odnosił się do wąskich warstw społecznych. Rewolucja francuska, której hasłem była powszechna równość spowodowała, że pojęcie narodu zaczęło dotyczyć wszystkich członków zbiorowości. Dotychczas tak nie było , bo np. w Polsce za naród uważała się tylko szlachta z wyłączeniem innych warstw. Gdy ludzie czują się jednym narodem, chętnie by się zjednoczyli w jedno państwo, ale też może się zdarzyć odwrotna kolejność ,,od państwa do narodu' czyli ludzie żyją w jednym państwie i z czasem zaczynają czuć się narodem. Warunkiem jest oczywiście świadomość narodowa, bo gdy jej brakuje nie jest możliwe stanie się narodem (np. w 1961 roku Nikita Chruszczow użył określenia nowy naród radziecki w stosunku do obywateli ZSRR, ale brak tożsamości narodowej spowodował, że w latach 1988-1991 rozpoczął się proces ujawniania aspiracji niepodległościowych i odłączania republik). Tak, więc do czynników narodowotwórczych należą czynniki: a) obiektywne - wspólne terytorium, pochodzenie etniczne, integracja kulturalna, gospodarcza i społeczna oraz organizacja polityczna, b) subiektywne - świadomość narodowa.

3. Symbole narodowe - Polskie symbole narodowe wymienia Ustawa z 31 stycznia 1980 roku O godle, barwach i hymnie RP oraz o pieczęciach państwowych. Zgodnie z nią symbolami Rzeczpospolitej Polskiej jest orzeł biały, biało-czerwone barwy i ,,Mazurek Dąbrowskiego'. Ustawa nakłada obowiązek czci i szacunku dla tych symboli. Przypominamy, że hymn państwowy powstał w 1797 roku we Włoszech, a autorem słów jest Józef Wybicki.

4. Świadomość narodowa - Świadomość narodowa to poczucie przynależności do danego narodu, które przejawia się w poczuciu, że jesteśmy jednakowi, mamy wspólne korzenie, historię i tradycją. Dla kształtowania świadomości narodowej decydujące znaczenie ma tożsamość narodowa, czyli poczucie odrębności w stosunku do innych narodów. Siłę tożsamości nadaje kultura objawiająca się w pamięci, języku, obyczaju, religii czy historii. Poczucie tożsamości narodowej oraz odrębności wobec innych narodów może być kształtowanie również przez więzi w obrębie zbiorowości narodowej, które mają wpływ na psychikę człowieka.

5. Świadomość narodowa - Świadomość narodowa to poczucie przynależności do danego narodu, które przejawia się w poczuciu, że jesteśmy jednakowi, mamy wspólne korzenie, historię i tradycją. Dla kształtowania świadomości narodowej decydujące znaczenie ma tożsamość narodowa, czyli poczucie odrębności w stosunku do innych narodów. Siłę tożsamości nadaje kultura objawiająca się w pamięci, języku, obyczaju, religii czy historii. Poczucie tożsamości narodowej oraz odrębności wobec innych narodów może być kształtowanie również przez więzi w obrębie zbiorowości narodowej, które mają wpływ na psychikę człowieka.

6. Patriotyzm - Do najbardziej pozytywnej postawy należy patriotyzm definiowany jako: szacunek i umiłowanie ojczyzny, gotowość do poświęcenia się dla niej i dla narodu, stawianie dobra własnego kraju ponad interesy partykularne bądź osobiste. Poczucie silnej więzi emocjonalnej i społecznej z narodem, jego kulturą i tradycją. Patriotyzm to postawa wyrażająca się w wypełnianiu podstawowych konstytucyjnych obowiązków obywatelskich, takich jak służba wojskowa i obrona ojczyzny, wierność dla kraju, troska o wspólne dobro i dbałość o stan środowiska naturalnego, przestrzeganie prawa, gotowość do ponoszenia wszelkich ciężarów i świadczeń, w tym też płacenia podatków. Patriotyzm łączy się z szacunkiem dla innych narodów. Rozróżnia się patriotyzm lokalny - miłość do stron rodzinnych, do miejsca urodzenia i wychowania, miejsca zamieszkania, oraz patriotyzm regionalny -przywiązanie do krainy, dzielnicy, części kraju. Społeczeństwo wyraża swój patriotyzm w różnych formach i wzorach zachowań np. przez walkę z zaborcą o wolność ojczyzny czy przez pracę dla dobra narodu. Patriotyzm różni się od nacjonalizmu tym, iż stanowi tylko takie przywiązanie do ojczyzny i narodu, które nie jest wrogie innym narodom i nie dąży do ich poniżenia.

7. Nacjonalizm - Nacjonalizm może być pojmowany jako ideologia i ruch polityczny, a także postawa społeczno-polityczna, której wartością jest naród. W zależności od sytuacji politycznej i historycznej może być wykorzystywany do osiągnięcia różnych celów - i dobrych i złych. Nacjonalizm sprzyja kształtowaniu się poczucia tożsamości narodowej, jednoczy w dążeniu do niepodległości lub obrony suwerenności kraju. Ruchy nacjonalistyczne mogą jednak również zmierzać do podporządkowania interesów innych narodów interesom własnego. Według tej ideologii wszelkie działania polityczne podejmowane są w celu podniesienia siły własnego narodu, a także oceniane przez pryzmat jego dobra i interesów. W historii najtrafniejszym przykładem takiego nacjonalizmu były Niemcy po dojściu do władzy Hitlera w latach 30, które prowadziły politykę podporządkowana celem stworzenia potęgi niemieckiego państwa i szerzenia teorii o wyższości rasy aryjskiej i narodu niemieckiego nad innymi narodami.

8. Megalomania narodowa - Megalomania narodowa to postawa, której cechą jest bezkrytyczny stosunek do własnego narodu, niedostrzeganie wad i ciemnych kart w jego w historii. Wtedy dostrzega się i wyolbrzymia wyłącznie zalety własnego narodu.

9. Postawy narodowe - Skrajną postawą nacjonalizmu jest szowinizm pojmowany jako bezkrytyczne umiłowanie, własnego narodu połączone z nienawiścią i pogardą dla innych. Towarzyszy mu pogarda i nienawiść wobec innych narodów. Kolejną postawą negatywną jest ksenofobia, która wyraża strach przed tym, co obce. Cechuje się wrogością i niechęcią wobec ludzi obcych rasowo i kulturowo, często wynika z niezrozumienia odrębności innych kultur i poczucia wyższości własnego narodu oraz z braku tolerancji. Antysemityzm to uprzedzenie lub wrogość wobec Żydów. Antysemityzm stał się częścią ideologii i polityki Niemiec hitlerowskich. Na podstawie ustawy norymberskiej z 1935 roku Żydów można było pozbawić obywatelstwa oraz majątku, a w 1942 roku podjęto decyzję o ,,ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej', co rozpoczęło masową zagładę tej ludności w obozach koncentracyjnych tzw. Holokaust (łac. - całospalenie). Przejawy antysemityzmu występowały też w Polsce. W okresie międzywojennym, w czasie okupacji, a nawet po wojnie kilkakrotnie dochodziło do pogromów ludności Żydowskiej np. w 1918 roku we Lwowie, w 1941 roku w Jedwabnem czy w Kielcach w 1946 roku. W 1968 roku w wyniku działania władz komunistycznych wielu Żydów zmuszono do opuszczenia kraju Do najbardziej negatywnych postaw należy również rasizm - doktryna głosząca, że wartość człowieka zależy od tego do jakiej rasy należy. Podstawą współczesnego rasizmu stały się poglądy filozofa Jasepha Arthura de Gobineau w XVIII wieku, który uważał, że rasa biała jest dominująca pod względem inteligencji i moralności. W historii wielokrotnie zdarzały się działania rasistowskie np. unicestwianie Żydów, Cyganów w czasie ostatniej wojny, czy działalność organizacji rasistowskich takich jak Ku-Klux-Klan walczących o utrzymanie supremacji białych w USA i dążący do ograniczenia praw Afroamerykanów.Apartheid oznacza zasadę odrębnego rozwoju ras. Można go kojarzyć z realizacją zasad rasizmu, której przykład miał miejsce w Republice Południowej Afryki w latach 1991-1994 gdy krajem rządziła biała mniejszość. Wprowadziła ona odrębne szkoły, szpitale, lokale oraz zakaz mieszanych małżeństw co miało służyć rozwojowi każdej z ras. W praktyce jednak najlepsze stanowiska zajmowali biali, którzy co ciekawe byli w tym kraju mniejszością, a murzyni stanowili uciskaną większość. Można tutaj wspomnieć o postaci Nelsona Mandeli późniejszego prezydenta RPA, który doprowadził do likwidacji systemu apartheidu za co otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.

10. Postawy narodowe - Skrajną postawą nacjonalizmu jest szowinizm pojmowany jako bezkrytyczne umiłowanie, własnego narodu połączone z nienawiścią i pogardą dla innych. Towarzyszy mu pogarda i nienawiść wobec innych narodów. Kolejną postawą negatywną jest ksenofobia, która wyraża strach przed tym, co obce. Cechuje się wrogością i niechęcią wobec ludzi obcych rasowo i kulturowo, często wynika z niezrozumienia odrębności innych kultur i poczucia wyższości własnego narodu oraz z braku tolerancji. Antysemityzm to uprzedzenie lub wrogość wobec Żydów. Antysemityzm stał się częścią ideologii i polityki Niemiec hitlerowskich. Na podstawie ustawy norymberskiej z 1935 roku Żydów można było pozbawić obywatelstwa oraz majątku, a w 1942 roku podjęto decyzję o ,,ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej', co rozpoczęło masową zagładę tej ludności w obozach koncentracyjnych tzw. Holokaust (łac. - całospalenie). Przejawy antysemityzmu występowały też w Polsce. W okresie międzywojennym, w czasie okupacji, a nawet po wojnie kilkakrotnie dochodziło do pogromów ludności Żydowskiej np. w 1918 roku we Lwowie, w 1941 roku w Jedwabnem czy w Kielcach w 1946 roku. W 1968 roku w wyniku działania władz komunistycznych wielu Żydów zmuszono do opuszczenia kraju Do najbardziej negatywnych postaw należy również rasizm - doktryna głosząca, że wartość człowieka zależy od tego do jakiej rasy należy. Podstawą współczesnego rasizmu stały się poglądy filozofa Jasepha Arthura de Gobineau w XVIII wieku, który uważał, że rasa biała jest dominująca pod względem inteligencji i moralności. W historii wielokrotnie zdarzały się działania rasistowskie np. unicestwianie Żydów, Cyganów w czasie ostatniej wojny, czy działalność organizacji rasistowskich takich jak Ku-Klux-Klan walczących o utrzymanie supremacji białych w USA i dążący do ograniczenia praw Afroamerykanów.Apartheid oznacza zasadę odrębnego rozwoju ras. Można go kojarzyć z realizacją zasad rasizmu, której przykład miał miejsce w Republice Południowej Afryki w latach 1991-1994 gdy krajem rządziła biała mniejszość. Wprowadziła ona odrębne szkoły, szpitale, lokale oraz zakaz mieszanych małżeństw co miało służyć rozwojowi każdej z ras. W praktyce jednak najlepsze stanowiska zajmowali biali, którzy co ciekawe byli w tym kraju mniejszością, a murzyni stanowili uciskaną większość. Można tutaj wspomnieć o postaci Nelsona Mandeli późniejszego prezydenta RPA, który doprowadził do likwidacji systemu apartheidu za co otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.

11. Postawy narodowe - Skrajną postawą nacjonalizmu jest szowinizm pojmowany jako bezkrytyczne umiłowanie, własnego narodu połączone z nienawiścią i pogardą dla innych. Towarzyszy mu pogarda i nienawiść wobec innych narodów. Kolejną postawą negatywną jest ksenofobia, która wyraża strach przed tym, co obce. Cechuje się wrogością i niechęcią wobec ludzi obcych rasowo i kulturowo, często wynika z niezrozumienia odrębności innych kultur i poczucia wyższości własnego narodu oraz z braku tolerancji. Antysemityzm to uprzedzenie lub wrogość wobec Żydów. Antysemityzm stał się częścią ideologii i polityki Niemiec hitlerowskich. Na podstawie ustawy norymberskiej z 1935 roku Żydów można było pozbawić obywatelstwa oraz majątku, a w 1942 roku podjęto decyzję o ,,ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej', co rozpoczęło masową zagładę tej ludności w obozach koncentracyjnych tzw. Holokaust (łac. - całospalenie). Przejawy antysemityzmu występowały też w Polsce. W okresie międzywojennym, w czasie okupacji, a nawet po wojnie kilkakrotnie dochodziło do pogromów ludności Żydowskiej np. w 1918 roku we Lwowie, w 1941 roku w Jedwabnem czy w Kielcach w 1946 roku. W 1968 roku w wyniku działania władz komunistycznych wielu Żydów zmuszono do opuszczenia kraju Do najbardziej negatywnych postaw należy również rasizm - doktryna głosząca, że wartość człowieka zależy od tego do jakiej rasy należy. Podstawą współczesnego rasizmu stały się poglądy filozofa Jasepha Arthura de Gobineau w XVIII wieku, który uważał, że rasa biała jest dominująca pod względem inteligencji i moralności. W historii wielokrotnie zdarzały się działania rasistowskie np. unicestwianie Żydów, Cyganów w czasie ostatniej wojny, czy działalność organizacji rasistowskich takich jak Ku-Klux-Klan walczących o utrzymanie supremacji białych w USA i dążący do ograniczenia praw Afroamerykanów.Apartheid oznacza zasadę odrębnego rozwoju ras. Można go kojarzyć z realizacją zasad rasizmu, której przykład miał miejsce w Republice Południowej Afryki w latach 1991-1994 gdy krajem rządziła biała mniejszość. Wprowadziła ona odrębne szkoły, szpitale, lokale oraz zakaz mieszanych małżeństw co miało służyć rozwojowi każdej z ras. W praktyce jednak najlepsze stanowiska zajmowali biali, którzy co ciekawe byli w tym kraju mniejszością, a murzyni stanowili uciskaną większość. Można tutaj wspomnieć o postaci Nelsona Mandeli późniejszego prezydenta RPA, który doprowadził do likwidacji systemu apartheidu za co otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.

12. Postawy narodowe - Skrajną postawą nacjonalizmu jest szowinizm pojmowany jako bezkrytyczne umiłowanie, własnego narodu połączone z nienawiścią i pogardą dla innych. Towarzyszy mu pogarda i nienawiść wobec innych narodów. Kolejną postawą negatywną jest ksenofobia, która wyraża strach przed tym, co obce. Cechuje się wrogością i niechęcią wobec ludzi obcych rasowo i kulturowo, często wynika z niezrozumienia odrębności innych kultur i poczucia wyższości własnego narodu oraz z braku tolerancji. Antysemityzm to uprzedzenie lub wrogość wobec Żydów. Antysemityzm stał się częścią ideologii i polityki Niemiec hitlerowskich. Na podstawie ustawy norymberskiej z 1935 roku Żydów można było pozbawić obywatelstwa oraz majątku, a w 1942 roku podjęto decyzję o ,,ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej', co rozpoczęło masową zagładę tej ludności w obozach koncentracyjnych tzw. Holokaust (łac. - całospalenie). Przejawy antysemityzmu występowały też w Polsce. W okresie międzywojennym, w czasie okupacji, a nawet po wojnie kilkakrotnie dochodziło do pogromów ludności Żydowskiej np. w 1918 roku we Lwowie, w 1941 roku w Jedwabnem czy w Kielcach w 1946 roku. W 1968 roku w wyniku działania władz komunistycznych wielu Żydów zmuszono do opuszczenia kraju Do najbardziej negatywnych postaw należy również rasizm - doktryna głosząca, że wartość człowieka zależy od tego do jakiej rasy należy. Podstawą współczesnego rasizmu stały się poglądy filozofa Jasepha Arthura de Gobineau w XVIII wieku, który uważał, że rasa biała jest dominująca pod względem inteligencji i moralności. W historii wielokrotnie zdarzały się działania rasistowskie np. unicestwianie Żydów, Cyganów w czasie ostatniej wojny, czy działalność organizacji rasistowskich takich jak Ku-Klux-Klan walczących o utrzymanie supremacji białych w USA i dążący do ograniczenia praw Afroamerykanów.Apartheid oznacza zasadę odrębnego rozwoju ras. Można go kojarzyć z realizacją zasad rasizmu, której przykład miał miejsce w Republice Południowej Afryki w latach 1991-1994 gdy krajem rządziła biała mniejszość. Wprowadziła ona odrębne szkoły, szpitale, lokale oraz zakaz mieszanych małżeństw co miało służyć rozwojowi każdej z ras. W praktyce jednak najlepsze stanowiska zajmowali biali, którzy co ciekawe byli w tym kraju mniejszością, a murzyni stanowili uciskaną większość. Można tutaj wspomnieć o postaci Nelsona Mandeli późniejszego prezydenta RPA, który doprowadził do likwidacji systemu apartheidu za co otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.

13. Postawy narodowe - Skrajną postawą nacjonalizmu jest szowinizm pojmowany jako bezkrytyczne umiłowanie, własnego narodu połączone z nienawiścią i pogardą dla innych. Towarzyszy mu pogarda i nienawiść wobec innych narodów. Kolejną postawą negatywną jest ksenofobia, która wyraża strach przed tym, co obce. Cechuje się wrogością i niechęcią wobec ludzi obcych rasowo i kulturowo, często wynika z niezrozumienia odrębności innych kultur i poczucia wyższości własnego narodu oraz z braku tolerancji. Antysemityzm to uprzedzenie lub wrogość wobec Żydów. Antysemityzm stał się częścią ideologii i polityki Niemiec hitlerowskich. Na podstawie ustawy norymberskiej z 1935 roku Żydów można było pozbawić obywatelstwa oraz majątku, a w 1942 roku podjęto decyzję o ,,ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej', co rozpoczęło masową zagładę tej ludności w obozach koncentracyjnych tzw. Holokaust (łac. - całospalenie). Przejawy antysemityzmu występowały też w Polsce. W okresie międzywojennym, w czasie okupacji, a nawet po wojnie kilkakrotnie dochodziło do pogromów ludności Żydowskiej np. w 1918 roku we Lwowie, w 1941 roku w Jedwabnem czy w Kielcach w 1946 roku. W 1968 roku w wyniku działania władz komunistycznych wielu Żydów zmuszono do opuszczenia kraju Do najbardziej negatywnych postaw należy również rasizm - doktryna głosząca, że wartość człowieka zależy od tego do jakiej rasy należy. Podstawą współczesnego rasizmu stały się poglądy filozofa Jasepha Arthura de Gobineau w XVIII wieku, który uważał, że rasa biała jest dominująca pod względem inteligencji i moralności. W historii wielokrotnie zdarzały się działania rasistowskie np. unicestwianie Żydów, Cyganów w czasie ostatniej wojny, czy działalność organizacji rasistowskich takich jak Ku-Klux-Klan walczących o utrzymanie supremacji białych w USA i dążący do ograniczenia praw Afroamerykanów.Apartheid oznacza zasadę odrębnego rozwoju ras. Można go kojarzyć z realizacją zasad rasizmu, której przykład miał miejsce w Republice Południowej Afryki w latach 1991-1994 gdy krajem rządziła biała mniejszość. Wprowadziła ona odrębne szkoły, szpitale, lokale oraz zakaz mieszanych małżeństw co miało służyć rozwojowi każdej z ras. W praktyce jednak najlepsze stanowiska zajmowali biali, którzy co ciekawe byli w tym kraju mniejszością, a murzyni stanowili uciskaną większość. Można tutaj wspomnieć o postaci Nelsona Mandeli późniejszego prezydenta RPA, który doprowadził do likwidacji systemu apartheidu za co otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.

14. Kosmopolityzm i internacjonalizm - Kosmopolityzm jest to postawa braku przywiązania do miejsca pochodzenia i kultury własnego narodu. Kosmopolityzm jest przeciwieństwem nacjonalizmu i cechuje się postawą ludzi, których ojczyzną jest cały świat, nie istnieją państwa ani granice, więzi narodowe i historia nie mają znaczenia. Kultury narodowe traktuje się równoprawnie. Stanowisko także może mieć aspekt negatywny i prowadzić do zaniku świadomości narodowej i własnej kultury np. gdy przejmujemy obyczaje, zwyczaje i święta zupełnie obce nam kulturowo. Postawa taka, szczególnie u ludzi młodych może prowadzić do tego, że utożsamiają się z innymi krajami, zwłaszcza bogatszymi i ignorują losy własnego kraju. Internacjonalizm jest natomiast poglądem, który zakłada współpracę wszystkich narodów, ich przyjaźń i równouprawnienie. Przykładem jest hasło głoszone przez komunistów - proletariusze wszystkich krajów łączcie się, które miało pomagać w integracji ruchów robotniczych w każdym państwie. Państwa komunistyczne zakładały, że narody mają zostać wymieszane, a klasa proletariatu panować. Internacjonalizm w demokracji ma wzmacniać poczucie tolerancji między narodami oraz funkcjonowanie rynków przez rozszerzenie zakresu ich działania.

15. Kosmopolityzm i internacjonalizm - Kosmopolityzm jest to postawa braku przywiązania do miejsca pochodzenia i kultury własnego narodu. Kosmopolityzm jest przeciwieństwem nacjonalizmu i cechuje się postawą ludzi, których ojczyzną jest cały świat, nie istnieją państwa ani granice, więzi narodowe i historia nie mają znaczenia. Kultury narodowe traktuje się równoprawnie. Stanowisko także może mieć aspekt negatywny i prowadzić do zaniku świadomości narodowej i własnej kultury np. gdy przejmujemy obyczaje, zwyczaje i święta zupełnie obce nam kulturowo. Postawa taka, szczególnie u ludzi młodych może prowadzić do tego, że utożsamiają się z innymi krajami, zwłaszcza bogatszymi i ignorują losy własnego kraju. Internacjonalizm jest natomiast poglądem, który zakłada współpracę wszystkich narodów, ich przyjaźń i równouprawnienie. Przykładem jest hasło głoszone przez komunistów - proletariusze wszystkich krajów łączcie się, które miało pomagać w integracji ruchów robotniczych w każdym państwie. Państwa komunistyczne zakładały, że narody mają zostać wymieszane, a klasa proletariatu panować. Internacjonalizm w demokracji ma wzmacniać poczucie tolerancji między narodami oraz funkcjonowanie rynków przez rozszerzenie zakresu ich działania.

16. Mniejszość narodowa a etniczna - Za mniejszość narodową w Polsce uznaje się grupę polskich obywateli, która łącznie spełnia następujące warunki: a) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności RP, b) w istotny sposób odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją, c) dąży do zachowania tego języka i kultury, d) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę, e) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP od co najmniej 100 lat f) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie. Natomiast mniejszość etniczna to grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie wszystkie powyższe warunki dotyczące mniejszości narodowej, ale poza ostatnim. Cechą różniącą mniejszość etniczną od narodowej jest bowiem to, że nie utożsamia się ona z narodem zorganizowanym we własnym państwie. Najważniejszym aktem prawnym w Polsce określającym prawa mniejszości jest uchwalona w 2005 roku Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym, która precyzuje pojęcie tych mniejszości i je wymienia.

17. Mniejszość narodowa a etniczna - Za mniejszość narodową w Polsce uznaje się grupę polskich obywateli, która łącznie spełnia następujące warunki: a) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności RP, b) w istotny sposób odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją, c) dąży do zachowania tego języka i kultury, d) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę, e) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP od co najmniej 100 lat f) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie. Natomiast mniejszość etniczna to grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie wszystkie powyższe warunki dotyczące mniejszości narodowej, ale poza ostatnim. Cechą różniącą mniejszość etniczną od narodowej jest bowiem to, że nie utożsamia się ona z narodem zorganizowanym we własnym państwie. Najważniejszym aktem prawnym w Polsce określającym prawa mniejszości jest uchwalona w 2005 roku Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym, która precyzuje pojęcie tych mniejszości i je wymienia.

18. Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce - Mniejszości narodowe uznane w Polsce to: a)białoruska (mieszkają głównie na Podlasiu na wschód od Białegostoku) b) czeska (w rejonach przygranicznych zwłaszcza Kotlinie Kłodzkiej, jak też w województwie łódzkim) c) litewska (na Suwalszczyźnie w okolicach Puńska) d) niemiecka (w większości mieszkają na Śląsku Opolskim) e) ormiańska (przed wojną mieszkali na Kresach we Lwowie obecnie głównie w województwie mazowieckim ale też wielkopolskim, śląskim, małopolskim i lubuskim) f) rosyjska (mieszkają w większych miastach oraz na Mazurach i Suwalszczyźnie) g) słowacka (na Spiszu i Orawie) h) ukraińska (do 1947 roku zajmowali obszar w południowo-wschodniej Polsce, ale w wyniku wysiedleń w ramach tzw. akcji Wisła dziś najwięcej żyje ich na ziemiach zachodnich i północnych) i) żydowska ( większość mieszka obecnie w miastach). W powszechnym spisie ludności w 2011 roku swoją narodowość jako jedyną zadeklarowało: 45 tys. Niemców, 30 tys. Białorusinów, 28 tys. Ukraińców, Litwinie i Rosjanie po 5 tys., Słowacy, Ormianie i Żydzi po 2 tys. i Czesi 1 tys. Najliczniejsze zatem mniejszości narodowe w naszym kraju to: niemiecka, białoruska i ukraińska.W Polsce uznane zostały urzędowo następujące mniejszości etniczne: a) Karaimi (religia karaimska wywodzi się z judaizmu, ale mniejszość podkreśla swoją odrębność od Żydów, w spisie powszechnym z 2011 roku nikt nie zadeklarował takiej narodowości) b) Łemkowie (wcześniej zamieszkiwali w okolicach Beskidu Niskiego, a teraz na zachodzie i północy w spisie powszechnym 6 tys. osób deklarowało taką narodowość) c) Romowie (Cyganie) (mieszkają głównie w miastach, a część też na wsiach południowo-wschodniej Polski, a spis powszechny ujawnił, że 10 tys. osób ma poczucie tej narodowości jako jedynej) d) Tatarzy (kilka tysięcy na Białostocczyźnie) Poza mniejszościami narodowymi i etnicznymi możemy też wymienić grupy etniczne, to: - Ślązacy (ludność urodzona i mieszkająca na Śląsku, według spisu ludności z 2011 roku narodowość wyłącznie śląską wykazało 362 tys. osób) - Kaszubi (woj. Pomorskie, według spisu powszechnego z 2011 roku 16 tys. obywateli polskich zadeklarowało narodowość kaszubską), językowi kaszubskiemu prawo polskie jako jedynemu przyznało status języka regionalnego, co oznacza, że np. młodzież zdająca maturę może posługiwać się tym językiem podczas egzaminu

19. Modele relacji między większością a mniejszością - Możemy mówić o trzech modelach: - integracyjnym (gdy jest współpraca i brak uprzedzeń) - asymilacyjny (gdy istnieje nacisk większości na asymilację i mniejszość dąży do asymilacji) - konfliktowy (w przypadku sprzeczności interesów, wrogości i izolacji). Naród lub grupa mogą być skupione na jakimś obszarze ale też mogą zamieszkiwać miejsca od siebie oddalone. Rozproszenie jakieś grupy lub narodu nazywamy diasporą np. rozproszenie Żydów jako efekt działań wojennych i prześladowań. Relacje między większością a mniejszością zależą m.in. od podobieństwa ich kultur, historii, intensywności kontaktów ekonomicznych, organizacji życia społeczno-politycznego czy charakteru państw z którymi identyfikują się obie grupy. Konflikty etniczno-narodowe wiążą się często z roszczeniami narodów do posiadania własnego państwa lub poszerzenia autonomii. Mówimy wówczas o separatyzmie czyli dążeniu do wyodrębnienia się jakieś grupy z całości. Najbardziej typowym jest separatyzm narodowościowy - dążenie do odrębności pod względem politycznym, etnicznym czy religijnym. Dążenie to może dotyczyć wyodrębnienia mniejszości narodowych, oderwania od określonego terytorium państwa i utworzenia odrębnej struktury państwowej lub przyłączenia się do terytorium sąsiedniego państwa . Przykładem może być mniejszość tamilska, która żądała utworzenia państwa tamilskiego w części Sri Lanki. Dochodziło do krwawych starć pomiędzy organizacją tamilską o nazwie Tamilskie Tygrysy a rządzącą krajem większością senegalską które zakończyły się rozbiciem organizacji w 2009 roku. Działania natomiast separatystów rosyjskich spowodowały, że po zamieszkach zbrojnych zwołano referendum w wyniku którego nastąpiło podpisanie 18.03.2014 roku przez W. Putina ustawy o przyłączeniu Krymu i Sewastopola do Rosji.

20. Modele relacji między większością a mniejszością - Możemy mówić o trzech modelach: - integracyjnym (gdy jest współpraca i brak uprzedzeń) - asymilacyjny (gdy istnieje nacisk większości na asymilację i mniejszość dąży do asymilacji) - konfliktowy (w przypadku sprzeczności interesów, wrogości i izolacji). Naród lub grupa mogą być skupione na jakimś obszarze ale też mogą zamieszkiwać miejsca od siebie oddalone. Rozproszenie jakieś grupy lub narodu nazywamy diasporą np. rozproszenie Żydów jako efekt działań wojennych i prześladowań. Relacje między większością a mniejszością zależą m.in. od podobieństwa ich kultur, historii, intensywności kontaktów ekonomicznych, organizacji życia społeczno-politycznego czy charakteru państw z którymi identyfikują się obie grupy. Konflikty etniczno-narodowe wiążą się często z roszczeniami narodów do posiadania własnego państwa lub poszerzenia autonomii. Mówimy wówczas o separatyzmie czyli dążeniu do wyodrębnienia się jakieś grupy z całości. Najbardziej typowym jest separatyzm narodowościowy - dążenie do odrębności pod względem politycznym, etnicznym czy religijnym. Dążenie to może dotyczyć wyodrębnienia mniejszości narodowych, oderwania od określonego terytorium państwa i utworzenia odrębnej struktury państwowej lub przyłączenia się do terytorium sąsiedniego państwa . Przykładem może być mniejszość tamilska, która żądała utworzenia państwa tamilskiego w części Sri Lanki. Dochodziło do krwawych starć pomiędzy organizacją tamilską o nazwie Tamilskie Tygrysy a rządzącą krajem większością senegalską które zakończyły się rozbiciem organizacji w 2009 roku. Działania natomiast separatystów rosyjskich spowodowały, że po zamieszkach zbrojnych zwołano referendum w wyniku którego nastąpiło podpisanie 18.03.2014 roku przez W. Putina ustawy o przyłączeniu Krymu i Sewastopola do Rosji.

21. Modele relacji między większością a mniejszością - Możemy mówić o trzech modelach: - integracyjnym (gdy jest współpraca i brak uprzedzeń) - asymilacyjny (gdy istnieje nacisk większości na asymilację i mniejszość dąży do asymilacji) - konfliktowy (w przypadku sprzeczności interesów, wrogości i izolacji). Naród lub grupa mogą być skupione na jakimś obszarze ale też mogą zamieszkiwać miejsca od siebie oddalone. Rozproszenie jakieś grupy lub narodu nazywamy diasporą np. rozproszenie Żydów jako efekt działań wojennych i prześladowań. Relacje między większością a mniejszością zależą m.in. od podobieństwa ich kultur, historii, intensywności kontaktów ekonomicznych, organizacji życia społeczno-politycznego czy charakteru państw z którymi identyfikują się obie grupy. Konflikty etniczno-narodowe wiążą się często z roszczeniami narodów do posiadania własnego państwa lub poszerzenia autonomii. Mówimy wówczas o separatyzmie czyli dążeniu do wyodrębnienia się jakieś grupy z całości. Najbardziej typowym jest separatyzm narodowościowy - dążenie do odrębności pod względem politycznym, etnicznym czy religijnym. Dążenie to może dotyczyć wyodrębnienia mniejszości narodowych, oderwania od określonego terytorium państwa i utworzenia odrębnej struktury państwowej lub przyłączenia się do terytorium sąsiedniego państwa . Przykładem może być mniejszość tamilska, która żądała utworzenia państwa tamilskiego w części Sri Lanki. Dochodziło do krwawych starć pomiędzy organizacją tamilską o nazwie Tamilskie Tygrysy a rządzącą krajem większością senegalską które zakończyły się rozbiciem organizacji w 2009 roku. Działania natomiast separatystów rosyjskich spowodowały, że po zamieszkach zbrojnych zwołano referendum w wyniku którego nastąpiło podpisanie 18.03.2014 roku przez W. Putina ustawy o przyłączeniu Krymu i Sewastopola do Rosji.

22. Stereotyp - Stereotyp to funkcjonujący w świadomości społeczeństwa, uproszczony, skrótowy i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości odnoszący się do grup społecznych, osób, instytucji, sytuacji czy narodu, utrwalony wielokrotnym powtarzaniem. Stereotypy narodowe dotyczą funkcjonujących w świadomości cech danej grupy np. Polacy lubią wódkę, Niemcy piwo, a Włosi wino. Profesor UW Jan Baszkiewicz podzielił narody, które są w świadomości kojarzone z pewną cechą na: -dobrych gospodarzy- to są Niemcy, Austriacy, Szwedzi, Holendrzy -narody ludyczne (lubiące się bawić) to Włosi, Hiszpanie, Francuzi, Węgrzy, Czesi, Słowacy -narody tradycyjne to Żydzi i Anglicy (zamiłowanie do tradycji) -narody demiurgiczne (takie, które mają wpływ na bieg historii) to Amerykanie i Japończycy -narody zacofane to Rosjanie, Białorusini, Litwini, Chińczycy, Turcy i Ukraińcy Amerykański publicysta Walter Lippman, który wprowadził pojęcie stereotypu, uważał go za uproszczony umysłowy obraz rzeczywistości - bardzo niedokładny, oporny na zmiany i wytworzony bardziej z przekazu społecznego niż z autopsji. A jakie są nasze autostereotypy, czyli jaki mamy obraz własnego narodu? No cóż obok dobrego katolika i patrioty pojawia się obraz Polaka nadużywającego alkoholu i tak niestety postrzegają nas inni. Na szczęście ostatnio obraz Polaka za granicą się zmienia i coraz częściej jesteśmy postrzegani jako sumienni pracownicy.

23. Stereotyp - Stereotyp to funkcjonujący w świadomości społeczeństwa, uproszczony, skrótowy i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości odnoszący się do grup społecznych, osób, instytucji, sytuacji czy narodu, utrwalony wielokrotnym powtarzaniem. Stereotypy narodowe dotyczą funkcjonujących w świadomości cech danej grupy np. Polacy lubią wódkę, Niemcy piwo, a Włosi wino. Profesor UW Jan Baszkiewicz podzielił narody, które są w świadomości kojarzone z pewną cechą na: -dobrych gospodarzy- to są Niemcy, Austriacy, Szwedzi, Holendrzy -narody ludyczne (lubiące się bawić) to Włosi, Hiszpanie, Francuzi, Węgrzy, Czesi, Słowacy -narody tradycyjne to Żydzi i Anglicy (zamiłowanie do tradycji) -narody demiurgiczne (takie, które mają wpływ na bieg historii) to Amerykanie i Japończycy -narody zacofane to Rosjanie, Białorusini, Litwini, Chińczycy, Turcy i Ukraińcy Amerykański publicysta Walter Lippman, który wprowadził pojęcie stereotypu, uważał go za uproszczony umysłowy obraz rzeczywistości - bardzo niedokładny, oporny na zmiany i wytworzony bardziej z przekazu społecznego niż z autopsji. A jakie są nasze autostereotypy, czyli jaki mamy obraz własnego narodu? No cóż obok dobrego katolika i patrioty pojawia się obraz Polaka nadużywającego alkoholu i tak niestety postrzegają nas inni. Na szczęście ostatnio obraz Polaka za granicą się zmienia i coraz częściej jesteśmy postrzegani jako sumienni pracownicy.

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz