Matura WOS 14. Polityka i państwo

Opis wymaganych pojęć

Polityka jest zjawiskiem kontrowersyjnym, u niektórych ludzi budzi ogromne spory, emocje a innych nudzi i nie wywołuje zainteresowania. Słowo polityka¹ używane jest w różnych znaczeniach. Platon i Arystoteles uważali politykę za umiejętność panowania, Machiavelli głosił, że władca powinien kierować się skutecznością. Dziś dominuje teoria Maxa Webera, który twierdził, że polityka to dążenie do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy, czy to między państwami, czy też w obrębie państwa, między grupami ludzi, jakie to państwo tworzą. Polityka jest to całość regulacji powiązanych ze sprawowaniem władzy w państwie. Jest to pojęcie niezwykle szerokie. Obejmuje zarówno całokształt działań instytucji państwowych oraz sztukę zdobywania i utrzymania władzy. Niestety po obserwacji sceny politycznej często bliższa nam jest koncepcja polityki bez ideologi, która zakłada, że podstawowym celem polityki jest zwycięstwo wyborcze i zdobycie władzy. Polityka i państwo to pojęcia, które mocno są ze sobą powiązane i często występują wspólnie. Na ziemiach polskich słowa ,,państwo' było znane już w średniowieczu i oznaczało własność i władanie ziemią. Dzisiejsze znaczenie pojęcia państwo² jako suwerennej, terytorialnej i przymusowej organizacji społeczeństwa pojawiło się na przełomie XVIII i XIX wieku. Państwo musi obejmować terytorium, osiadłą ludność i wyspecjalizowany aparat władzy. Poznasz znaczenie suwerenności³ zewnętrznej i wewnętrznej. Dowiesz się co składa się na terytorium państwa. Przynależność do państwa ma charakter sformalizowany. Poznasz definicję obywatelstwa⁴ i wszystkie metody jego nabywania: pierwotne (prawo krwi np. w Polsce) i prawo ziemi oraz metody wtórne np. naturalizacja i repatriacja. Zwróć uwagę kim są apatrydzi⁵ . Poznasz regulacje prawne dotyczące polskiego obywatelstwa⁶ . Poznasz teorie powstania państwa⁷ - przy każdej zapamiętaj jej twórcę (np. podboju - Ludwik Gumplowicz) oraz funkcje państwa⁸ z przykładami. Możemy spotkać się z różnymi filozoficznymi określeniami władzy od bardziej wzniosłych- władza to niezbadana tajemnica obywatelskich powinności lub mniej optymistycznych - władza jako koncepcja oszukańczych nadziei. Dla naszych rozważań na defincję władzy składa się po prostu zdolność do wydawania i egzekwowania decyzji. Z pojęciem władzy wiąże się legitymizacja oraz trzy rodzaje władzy⁹ wg. Maxa Webera: tradycyjna, charyzmatyczna i legalna - naucz się je rozróżniać. Grupa polityków, ekspertów oraz posiadaczy wielkiego kapitału zajmująca najwyższe stanowiska w strukturze politycznej społeczeństwa to elita władzy¹⁰ . Przez formę państwa¹¹ zwykle należy rozumieć sposób sprawowania władzy oraz organizowania życia politycznego i społecznego. Na sposób rządzenia składają się natomiast: forma rządów, system polityczny i ustrój terytorialny państwa. Gdy za kryterium obierzemy formę rządów¹² - to wyróżnimy monarchie (dziś konstytucyjne i parlamentarne) oraz republiki. Drugi podział ze względu na środki sprawowania władzy czyli reżim polityczny¹³ wyróżnia państwa demokratyczne, autorytarne oraz totalitarne (dziś tylko Chińska Republika Ludowa, Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna i Kuba); oraz trzeci podział ze względu na strukturę terytorialną¹⁴ państwa - tu podział państw na unitarne (proste) i złożone (federacje i konfederacje). Zauważ, że w przypadku unitarnych, najpierw było państwo, a później były tworzone jego jednostki administracyjne. Natomiast w państwie federalnym pierwotnie były stany, landy bądź prowincje, a dopiero potem powołana została władza centralna (dlatego najczęściej mówimy, że np. Stany Zjednoczone składają się z 50 stanów, a nie że dzielą się na stany). Do wszystkich kryteriów podziałów musisz znać przykłady.

Pytania egzaminacyjne

Matura z maja 2010 roku - poziom podstawowy

Zadanie 10. (3 pkt)

Do podanych opisów funkcji współczesnego państwa dopisz ich nazwy. Odpowiedzi wybierz spośród: kulturalno-oświatowa, porządkowa, administracyjna, prawodawcza, socjalna.

Matura próbna Operonem - listopad 2010 rok - poziom podstawowy

Zadanie 4. (1 pkt)

Obywatelstwo to przynależność człowieka do

Matura z maja 2011 roku - poziom podstawowy

Zadanie 2. (2 pkt)

Na podstawie artykułu 34 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Matura z maja 2011 roku- poziom rozszerzonyy

Zadanie 4. (1 pkt)

Wymień nazwy trzech współczesnych monarchii europejskich, w których jednoosobowa głowa państwa nie nosi tytułu królewskiego.

Matura poprawkowa z sierpnia 2011 roku - poziom rozszerzony

Zadanie 3. (2 pkt)

Uzupełnij tabelę, wpisując w wyznaczone miejsca nazwy określające poszczególne rodzaje form państwa wskazanych poniżej krajów.

Matura poprawkowa z sierpnia 2011 roku - poziom podstawowy

Zadanie 2. (4 pkt)

Uzupełnij tabelę, dopisując do każdego twórcy i opisu koncepcji genezy państwa nazwę właściwej koncepcji.

Pokaż odpowiedzi

Zwróć uwagę na mniej znane nazwiska współtwórców teorii: Johna Locke i Fryderyka Engelsa.

Matura próbna z Nowinami - styczeń 2012 rok - poziom rozszerzony

Zadanie 1 (15 pkt)

Władza w Polsce zgodnie z koncepcją Maxa Webera ma charakter:

Przypisy

1. Polityka - Polityka to pojęcie pojawiało się już w rozważaniach starożytnych filozofów Platona i Arystotelesa. Filozofowie ci twierdzili, że celem polityki jest osiągnięcie dobra wspólnego, ale różnili się w koncepcjach jak je osiągnąć. Platon jako zwolennik państwa arystokratycznego uważał, że państwem powinni umiejętnie rządzić światli władcy, zaś Arystoteles zakładał funkcjonowanie państwa na zasadzie równości i wolności. W średniowieczu kontynuatorem koncepcji polityki jako dążenia do dobra wspólnego był Św. Tomasz z Akwinu, który cel polityki pojmował jako godzenie interesów grup w celu osiągnięcia dobra ogółu, a władzę jako pochodzącą od Boga. W oświeceniu zwracano uwagę, że w polityce ma znaczenie rozum i moralność. Konfliktową koncepcję polityki prezentowali marksiści, którzy wiązali politykę z walką klas. Koncepcja ta bardzo trafnie została zawarta w powiedzeniu pruskiego generała Karla von Clausewitza-wojna jest jedynie kontynuacją polityki innymi środkami, a pokój to zawieszenie broni pomiędzy dwoma wojnami. Możemy mówić też o koncepcji polityki bez użycia siły (non-violence), o której wspominaliśmy już poprzednio mówiąc o obywatelskim nieposłuszeństwie. Współczesna definicja polityki należy do Maxa Webera przez którego polityka była rozumiana jako dążenie do sprawowania władzy w zakresie stosunków wewnątrzpaństwowych i międzynarodowych oraz całość regulacji powiązanych ze sprawowaniem władzy w państwie.

2. Państwo - Państwo to suwerenna, terytorialna i przymusowa organizacja społeczeństwa. Ta klasyczna trójelementowa definicja pochodzi od Georga Jellinka (filozofa niemieckiego żyjącego w latach 1851-1911). Definicji państwa od starożytności aż do dziś stworzono bardzo wiele. O państwie jako naturalnej formie życia społeczeństwa pisał już Arystoteles. Św. Tomasz z Akwinu przedstawiał państwo jako samowystarczalną, niezależną, samorządną społeczność, uznającą porządek prawny i podlegającej władzy. Zrzeszenie ludzi pod rządami prawa - to definicja państwa według filozofa niemieckiego Immanuela Kanta. Marksiści (Karol Marks i Włodzimierz Lenin) pojmowali państwo jako instrument przemocy, machinę do utrzymania panowania jednej klasy nad drugą, a Fryderyk Engels powstanie państwa wiązał z powstaniem własności prywatnej w celu zabezpieczenia interesów klasy posiadającej. Państwo jest organizacją: - polityczną (bo władza państwowa jest podmiotem, który organizuje i koordynuje współpracę grup społecznych i utrzymuje ład społeczny), - suwerenną (w sensie zewnętrznym-niezależną od innych państw i wewnętrznym gdyż władza państwowa jest władzą zwierzchnią), - przymusową, gdyż przynależność do niej ma charakter sformalizowany, - terytorialną, jako że obejmuje ludzi związanych ze ściśle określonym terytoriom (terytorium państwa to więcej niż sam obszar lądowy, to też wody terytorialne obejmujące do 12 mil morskich od brzegu, przestrzeń pod powierzchnią ziemi i przestrzeń powietrzna nad swoim terytorium morskim i lądowym - bez przestrzeni kosmicznej oraz uwaga przyjmuje się że na pokładzie statków morskich i powietrznych obowiązuje prawo tego państwa do którego należy statek, to samo dotyczy placówek dyplomatycznych - tzw. eksterytorialność).

3. Suwerenność - Suwerenność państwa to zdolność do samodzielnego, niezależnego sprawowania władzy nad określoną zbiorowością na danym terytorium. Suwerenność zewnętrzna oznacza, że państwo jest organizacją niezależną w podejmowaniu decyzji od innych państw, jest podmiotem prawa międzynarodowego i może dobrowolnie nawiązywać równorzędne stosunki polityczne i gospodarcze. Przystąpienie do określonej wspólnoty czy organizacji międzynarodowej jest rezygnacją z części suwerennych praw, ale nie stanowi zagrożenia dla suwerenności państwa, bo może ono z tej wspólnoty wystąpić. Suwerenność wewnętrzna oznacza, że władza państwowa jest władzą najwyższą na danym obszarze i sama decyduje o swoim zakresie działania.

4. Obywatelstwo - Obywatelstwo to formalny związek między państwem a jednostką. Inaczej jest to przynależność jednostki do danego państwa. Obywatelstwo można nabyć poprzez urodzenie i jest to pierwotne nabycie obywatelstwa. Przy tym sposobie nabycia możliwe są dwie zasady: - zasada prawa ziemi polegająca na nabyciu obywatelstwa w wyniku urodzenia na terytorium danego państwa, tak jest np. w USA - zasada prawa krwi, która polega na tym że obywatelstwo nabywa się przez urodzenie z rodziców będącego obywatelami danego kraju np. tak nabywa się obywatelstwo polskie.Każde państwo posiada własne rozporządzenia dotyczące nadawania obywatelstwa. Przykładowo, gdy dziecko polskich rodziców urodzi się na terenie USA nabywa ono też (zgodnie z obowiązującym tam prawem ziemi) - obywatelstwo amerykańskie, ale gdy parze obywateli USA nieposiadającej polskiego obywatelstwa urodzi się dziecko na terenie naszego kraju zyskuje ono status apatrydy czyli bezpaństwowca, bo w Polsce obowiązuje zasada prawa krwi. Kwestie dotyczące nadawania statusu bezpaństwowca reguluje konwencja ONZ z 1954 roku, która zaleca aby państwa nadawały takim osobom status zbliżony do statusu własnych obywateli. Bezpaństwowcom mogą być wydawane specjalne paszporty, które są uznawane na całym świecie i noszą nazwę paszportów nansenowskich (od nazwiska inicjatora norweskiego działacza F. Nansena).Wtórnym sposobem nabycia obywatelstwa jest tzw. neutralizacja - nadanie obywatelstwa cudzoziemcowi na jego wniosek przez kompetentne organy danego kraju (ten sposób nabycia obywatelstwa możliwy jest w Polsce jak i np. w USA). Repatriacja oznacza natomiast powrót do kraju ojczystego osób, które w wyniku różnych zdarzeń znalazły się poza jego granicami. Zasady nabycia obywatelstwa polskiego w drodze repatriacji określają przepisy.

5. Obywatelstwo - Obywatelstwo to formalny związek między państwem a jednostką. Inaczej jest to przynależność jednostki do danego państwa. Obywatelstwo można nabyć poprzez urodzenie i jest to pierwotne nabycie obywatelstwa. Przy tym sposobie nabycia możliwe są dwie zasady: - zasada prawa ziemi polegająca na nabyciu obywatelstwa w wyniku urodzenia na terytorium danego państwa, tak jest np. w USA - zasada prawa krwi, która polega na tym że obywatelstwo nabywa się przez urodzenie z rodziców będącego obywatelami danego kraju np. tak nabywa się obywatelstwo polskie.Każde państwo posiada własne rozporządzenia dotyczące nadawania obywatelstwa. Przykładowo, gdy dziecko polskich rodziców urodzi się na terenie USA nabywa ono też (zgodnie z obowiązującym tam prawem ziemi) - obywatelstwo amerykańskie, ale gdy parze obywateli USA nieposiadającej polskiego obywatelstwa urodzi się dziecko na terenie naszego kraju zyskuje ono status apatrydy czyli bezpaństwowca, bo w Polsce obowiązuje zasada prawa krwi. Kwestie dotyczące nadawania statusu bezpaństwowca reguluje konwencja ONZ z 1954 roku, która zaleca aby państwa nadawały takim osobom status zbliżony do statusu własnych obywateli. Bezpaństwowcom mogą być wydawane specjalne paszporty, które są uznawane na całym świecie i noszą nazwę paszportów nansenowskich (od nazwiska inicjatora norweskiego działacza F. Nansena).Wtórnym sposobem nabycia obywatelstwa jest tzw. neutralizacja - nadanie obywatelstwa cudzoziemcowi na jego wniosek przez kompetentne organy danego kraju (ten sposób nabycia obywatelstwa możliwy jest w Polsce jak i np. w USA). Repatriacja oznacza natomiast powrót do kraju ojczystego osób, które w wyniku różnych zdarzeń znalazły się poza jego granicami. Zasady nabycia obywatelstwa polskiego w drodze repatriacji określają przepisy.

6. Obywatelstwo polskie - Regulacje prawne dotyczącego obywatelstwa polskiego są zawarte w Konstytucji RP oraz Ustawie o obywatelstwie polskim z 1962 roku. Stosownie do zasad tam zawartych obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi (zasada prawa krwi). Istnieje również możliwość nabycia obywatelstwa drogą naturalizacji cudzoziemcowi, który przebywa na terytorium Polski co najmniej przez 5 lat oraz repatriantowi, osobie polskiego pochodzenia, która posiadała w przeszłości obywatelstwo polskie lub co najmniej jedno z jej rodziców, dziadków czy pradziadków było narodowości polskiej. W świetle prawa obowiązuje zasada ciągłości obywatelstwa polskiego. Oznacza ona, że osoby, które uzyskały obywatelstwo polskie zachowują je nawet wtedy, gdy zmienią się przepisy. Wreszcie bardzo często źle interpretowana zasada wyłączności obywatelstwa polskiego. W ustawie o obywatelstwie zasada ta jest sformułowana następująco: ,,obywatel polski w myśl prawa polskiego nie może być uznawany równocześnie za obywatela innego państwa' . Nie oznacza to, że Polak nie może przyjąć drugiego czy nawet kolejnego obywatelstwa innego państwa. Zasada ta utrudnia jedynie posługiwanie się obydwoma obywatelstwami jednocześnie np. Polak posiadający również obywatelstwo brytyjskie gdy popełni w Polsce wykroczenie odpowiada za swój czyn według prawa polskiego, czyli według prawa kraju w którym aktualnie przebywa. W zasadzie tej chodzi o to by uprawnienia takiego rodaka nie były większe w stosunku do Polaków z jednym obywatelstwem. W Polsce aktualnie jedyną możliwością utraty obywatelstwa jest zrzeczenie się. Państwo nie może odebrać go w żadnych okolicznościach. Obywatel polski traci obywatelstwo na swój wniosek. Wyłączne prawo nadawania i przyjmowania zrzeczenia się obywatelstwa polskiego ma Prezydent RP.

7. Teorie powstania państwa - Teorie powstania państwa to: - teoria teistyczna, kojarzona z postacią Św. Tomasza z Akwinu, która zakłada że władza pochodzi od Boga, a państwo powstało z jego pomocą w wyniku aktywności ludzi, - teoria patriarchalna przedstawia naród jako rodzinę, a monarchę jako ojca rodziny i mówi, że początki władzy państwowej to wynik rozszerzania władzy naczelnika rodu (Robert Filmer jest uważany za twórcę tej koncepcji), - teoria umowy społecznej związana z okresem oświecenia i postaciami Thomasa Hoobbesa i Jeana Jacquesa Rousseau oraz Johana Locka zakłada, że państwo wywodzi się z dobrowolnej zgody narodu, który władzę powierza wybranym jednostkom mającym pełnić wobec niego funkcje usługowe, - teoria podboju i przemocy dzieli państwo na rządzonych i rządzących i jest kojarzona z postacią Ludwika Gumplowicza, - teoria klasowa (marksistowska) wiążąca państwo z podziałem na klasy: wyzyskiwaną i wyzyskującą zakłada, że państwo istnieje dopóki jest wyzysk, a jej twórcami są marksiści Karol Marks i Fryderyk Engels, -możemy też mówić o teorii funkcjonalnej która głosi, że państwa powstały gdyż zaspokajają ludzkie potrzeby (teorii tej nie przypisuje się konkretnym postaciom), - oraz o teorii naturalnej (Arystoteles postrzegający człowieka jako istotę społeczną), - a nawet o teorii psychologicznej przypisywanej polskiemu prawnikowi Leonowi Petrażyckiemu (państwo jako wynik zaspokojenia potrzeb psychicznych).

8. Funkcje państwa - Funkcje państwa rozumiane są jako działalność państwa w określonym obszarze życia społeczeństwa. Państwo spełnia funkcje zewnętrzną polegającą na prowadzeniu działalności w zakresie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi. Funkcja wewnętrzna państwa polega natomiast na działaniach związanych z utrzymaniem porządku i bezpieczeństwa państwa. W jej ramach wyróżniamy funkcje: - funkcję prawodawczą - to jedna z głównych funkcji polegająca na tworzeniu norm i systemu prawnego np. wydawaniu ustaw, - porządkową to działania mające na celu zapewnienie porządku i bezpieczeństwa, ochrona obywateli zarówno przed zagrożeniami z zewnątrz jak i wewnątrz (ta funkcja jest realizowana przez organy zapewniające przestrzeganie prawa: policję, prokuraturę czy sądy), - funkcję administracyjną, która polega na zarządzaniu różnymi dziedzinami życia publicznego np. finansami, oświatą, ochroną zdrowia przez określone organy państwowe np. organy administracyjne czy samorządowe, które są upoważnione do wydawania określonych decyzji np. zezwolenia na budowę czy rejestracja pojazdów, - funkcję gospodarczo-organizatorskiej czyli organizowanie gospodarki i oddziaływanie na nią, co w państwie liberalnym sprowadza się do zabezpieczenia norm prawnych niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki np. wprowadzenie jednolitego systemu miar i wag czy zwalczanie nieuczciwej konkurencji (w przeciwieństwie do państw o ustroju socjalistycznym gdzie był interwencjonizm państwowy - centralne planowanie i centralna dystrybucja dochodu narodowego), - funkcja socjalna polegająca na podejmowaniu działań zmierzających do zapewniania obywatelom minimum egzystencji, tworzeniu miejsc pracy, BHP lub ochrona środowiska naturalnego np. bezpłatny dostęp do opieki zdrowotnej i oświaty, zasiłki dla bezrobotnych (gdy system opieki jest rozbudowany mówimy o państwie opiekuńczym, a gdy funkcja socjalna jest ograniczona - państwie minimalistycznym), - funkcja kulturowo-oświatowa to np. działania dotyczące systemu oświaty, wspieranie badań naukowych, promowanie kultury np. ochrona zabytków, przyznawanie stypendiów czy budowa świetlic i bibliotek, -możemy mówić jeszcze o funkcji wychowawczej państwa, która dziś nie jest rozumiana jako wpajanie określonego światopoglądu tylko uczenie patriotyzmu i szacunku dla własnego narodu i państwa, oraz przestrzegania zasad demokracji np. centralne obchody rocznic ważnych wydarzeń narodowych.

9. Rodzaje legitymizacji - Każda władza dąży do legitymizacji czyli uprawomocnienia. Max Weber wyróżnił trzy jej rodzaje: a) tradycyjną, która występowała już we wczesnym średniowieczu, a jej uzasadnieniem jest tradycja, z której wynika np. dziedziczenie tronu z pokolenia na pokolenie czyli trwałość i ciągłość władzy, współczesnym przykładem jest legitymizacja władzy królowej Wielkiej Brytanii Elżbiety II, b) charyzmatyczna legitymacja władzy opiera się na osobistej zdolności jednostki do podporządkowania sobie ludzi, taki przywódca ma dar oddziaływania na ludzi, wzbudza ich zaufanie dzięki czemu uznają jego przywództwo, np. taką charyzmatyczną postacią był Mahatma Gandhi w Indiach c) władza legalna (prawna, demokratyczna) - do jej sprawowania uprawniony jest każdy, kto działa w ramach przyznanych mu kompetencji, określonych przez obowiązujący porządek normatywny np. Sejm RP.

10. Elita władzy - Elita władzy to termin używany do określenia uprzywilejowanej grupy ludzi posiadających autorytet, najbardziej wpływowych z najwyższymi kwalifikacjami i możliwością ich wykorzystania. Osoby takie zajmują stanowiska, które umożliwiają im wzniesienie się ponad środowisko zwykłych ludzi, podejmują decyzje, które mogą pociągać za sobą znaczne konsekwencje. Osoby takie rozporządzają ośrodkami władzy są to np. politycy, najwyżsi urzędnicy państwowi, wysocy rangą wojskowi czyli elity decyzji oraz główni akcjonariusze i zarządy dużych korporacji są to elity wpływu.

11. Formy państwa - Forma państwa dotyczy sposobu sprawowania władzy oraz organizowania życia społecznego i politycznego. Do historycznych form państwa należą: - monarchia despotyczna (rządzący skupiał w swoim ręku całą władzę np. w starożytnych Chinach), - monarchia patrymonialna to typ wczesnofeudalny występujący w średniowiecznej Europie, gdy król był właścicielem całej ziemi, ale rozdawał ją w użytkowanie dostojnikom w zamian za służbę, - monarchia stanowa, gdy monarcha w podejmowaniu decyzji formalnie był ograniczony przez reprezentację stanów (np. taka forma władzy najwcześniej bo pod koniec XIII wieku zaczęła powstawać w Anglii, - monarcha absolutna gdy monarcha ma władzę całkowitą i niepodzielną (np. w XVII wiecznej Francji).

12. Formy rządów - Współcześnie ze względu na formę rządów państwowych wyróżniamy:a) Monarchie, to forma rządów gdzie głową państwa jest monarcha (cesarz, sułtan, król , książę), który uzyskuje władzę przez dziedziczenie (tak jest np. w Danii, Holandii, Szwecji, Wielkiej Brytanii) albo z wyboru (to władcy Kambodży, Malezji czy Watykanu). Monarchie mogą być: nieograniczone czyli władza niepodzielne należy do monarchy (przykładem są historyczne formy monarchii despotycznej w starożytnym Egipcie, monarchii absolutnej we Francji w XVII i XVIII wieku lub współcześnie w Arabii Saudyjskiej) . Gdy natomiast pozycja monarchy jest określona w konstytucji i ogranicza się do funkcji reprezentacyjnych to mówimy o monarchii ograniczonej np. monarchia konstytucyjna w Monako lub parlamentarna w Belgii, Norwegii czy Hiszpanii. b) Republiki to formy rządów gdy najwyższe organy władzy państwowej wybierane są na czas określony w wyborach bezpośrednich (jak w Polsce czy Francji) lub pośrednich (jak RFN czy Włochy). Historyczną formą jest też republika autorytatywna gdzie prawo wyborcze miały małe uprzywilejowane grupy np. w XIV - XVI wiecznej Wenecji czy w tzw. Rzeczpospolitej Krakowskiej w latach 1815-1848).

13. Reżim polityczny - Ze względu na reżim polityczny możemy wydzielić państwa: - demokratyczne, które oparte są na konstytucyjnych zasadach: suwerenności narodu, trójpodziału władzy i pluralizmu politycznego (współcześnie istnieją dwa modele państwa demokratycznego: model liberalny (interwencje państwa w gospodarkę rynkową ograniczone są do minimum) i model socjalny, w którym jest duża aktywność państwa w proces gospodarczy i kształtowanie polityki socjalnej. W państwach demokratycznych występują zróżnicowane modele ustrojowe: system prezydencki (np. w USA), system superprezydencki (np. w Rosji), system semiprezydencki (mieszany, półprezydencki) - klasyczny przykład tego systemu to Francja i system parlamentarny (gabinetowo-parlamentarny, kanclerski), który wywodzi się z tradycji brytyjskiej. Systemy te szczegółowo omówimy w temacie o partiach politycznych. Państwa autorytarne to państwa, w których nie działają społeczeństwa demokratyczne i idea samorządności oraz jest ograniczony pluralizm polityczny, gdyż władza najczęściej należy do wąskiej grupy osób i nie podlega kontroli społecznej (takimi państwami były np. Argentyna w latach 1946-1955 i 1973-1974 pod rządami Joana Peróna czy Białoruś rządzona przez Aleksandra Łukaszenkę).Totalitarne państwo charakteryzuje silnie skoncentrowany ośrodek władzy, władze uznają jedną ideologię, która jest podstawą funkcjonowania państwa, a aktywność obywateli jest pod kontrolą partii rządzącej lub organizacji (w przeszłości takim państwem były np. hitlerowskie Niemcy, a współcześnie Chińska Republika Ludowa. Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna i Kuba).

14. Podział państw ze względu na strukturę terytorialną - Państwo unitarne jest jednolite wewnętrznie, czyli na jego obszarze występuje jeden porządek prawny i społeczny, jedno obywatelstwo oraz występuje podporządkowanie organów terytorialnych organom władzy centralnej. W państwie unitarnym mogą istnieć obszary autonomiczne o większej samodzielności. Obszarem autonomicznym dla Danii jest np. Grenlandia, Kraj Basków i Katalonia dla Hiszpanii czy w okresie międzywojennym województwo śląskie w Polsce). Państwo złożone to takie, które częściom składowym daje samodzielność polegającą na możliwości posiadania własnego systemu prawodawczego, wykonawczego i sądowniczego. Państwa takie w przeszłości były wynikiem połączenia w następstwie unii np. unie polsko-litewskie. Współcześnie są to federacje i konfederacje. Federacja to państwo związkowe składające się z części składowych (stanów, republik, krajów czy prowincji). Poszczególne części składowe federacji mają pewien zakres samodzielności politycznej i prawnej, ale nie mają prawa wystąpienia z federacji (secesji) ani prawa utrzymywania stosunków międzynarodowych. Państwa federacyjne to np. Stany Zjednoczone, Austria, Rosja, Kanada, Brazylia, Indie, Szwajcaria czy Belgia. Konfederacja zaś jest związkiem państw połączonych ze sobą w celu realizacji określonych celów politycznych. Państwa zachowują suwerenność a tylko niektóre funkcje np. obronne czy gospodarcze wykonują wspólnie. Jako przykład można wymienić Akt Konfederacji Szwajcarskiej - sojusz obronny podpisany w 1291 roku przez trzy kantony leśne, który stał się podstawą państwa szwajcarskiego.

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz