Propaganda na monetach cz. I

Wstęp

Porównując monety z różnych okresów – od czasów antycznych do współczesności – dochodzi się do nieodpartego wniosku, że najciekawsza i najbardziej nośna propaganda na monetach występowała w antycznym Rzymie. I nic w tym dziwnego: monety były wtedy praktycznie jednym środkiem, który szybko mógł dotrzeć do dużej ilości ludzi. Każde więc ważniejsze wydarzenie w czasach Republiki, a zwłaszcza w czasach Cesarstwa, miało swoje odzwierciedlenie w mennictwie. Zmiany polityczne w kraju (np. zmiana władcy, wprowadzenie triumwiratu), budowa nowego akweduktu, świątyni czy łuku triumfalnego, przyłączenie nowej prowincji, igrzyska z okazji 1000-lecia Rzymu, otwarcie nowego portu naprzeciw Ostii, itd., itd..... Można by tak długo wyliczać. Jest tego naprawdę dużo i nie miejsce tu na przedstawienie wszystkich takich przykładów. Prześledźmy więc tylko niektóre, najciekawsze oraz najbardziej charakterystyczne, oczywiście prezentując również konteksty ich powstania.

Część I – Cesarz i wojsko

Kaligula urodził się w Ancjum w pobliżu Rzymu 31 sierpnia 12 r. jako Gaius Iulius Caesar , zmarł 24 stycznia 41 r. Panował od 18 marca 37 r. jako Gaius Iulius Caesar Augustus Germanicus.
Ojciec Gajusza Germanik był wnukiem Liwii zaś matka, Agrypina Starsza, pochodziła z rodu Augusta. We wczesnym dzieciństwie rodzina przeniosła się nad Ren gdzie Germanik dowodził miejscową armią. W 17 roku rodzina przeniosła się na wschód do syryjskiej Antiochii gdzie dwa lata później Germanik zmarł, przypuszczalnie otruty przez namiestnika Syrii Pizona na rozkaz Tyberiusza. Osierocony Gajusz mieszkał z matką i pięciorgiem rodzeństwa w Rzymie, gdzie był świadkiem kolejnych ciosów, jakie spadły na jego rodzinę. W 29 roku wskutek knowań Sejana matkę Gajusza Agrypinę zesłano na wyspę Pandateria, gdzie w 33 roku umarła z głodu i udręki. Najstarszy brat Gajusza, Neron, został uwięziony na wyspie Pontia, gdzie zginął w 31 roku. Średni brat, przetrzymywany na samym Palatynie od 30 roku, zmarł z głodu w trzy lata później. Gajusz uratował się tylko dzięki temu, że uważano go za niemal dziecko.

Osieroconym Gajuszem zaopiekowała się w 29 roku prababka Liwia zaś po jej śmierci babka Antonia - wdowa po Druzusie, bracie Tyberiusza. Była ona przez wszystkich szanowana, nawet przez podejrzliwego cesarza Tyberiusza, który od kilku lat mieszkał na stałe na wyspie Kaprea w Zatoce Neapolitańskiej.
Tyberiusz rychło spostrzegł, że pozostało mu już tylko dwóch następców tronu: wnuk Tyberiusz Gemellus, chłopiec dwunastoletni, i Gajusz, dziewiętnastoletni młodzieniec. Chciał więc mieć ich obu przy sobie i w 31 roku sprowadził Gajusza na wyspę. Obaj chłopcy byli tu praktycznie więźniami, stale otoczeni przez donosicieli. Gajusz wybrał więc jedyną w tych warunkach skuteczną taktykę: udawał, że polityka go nie interesuje, nie obchodzi go nawet los matki i braci. Milczał uporczywie kiedy usiłowano wydobyć z niego co myśli o tragedii swych najbliższych. Bawił się, tańczył, śpiewał i obserwował torturowanie skazańców, co w tym otoczeniu było mile widziane. W takich warunkach Gajusz przebywał na Kaprei sześć lat.

W 33 roku (roku śmierci zagłodzonej matki) Gajusz nawiązał w tajne porozumienie z Makronem, prefektem pretorianów. Obaj spiskowcy mieli świadomość, że cesarz Tyberiusz nie będzie żył długo. Obaj więc wzajem się potrzebowali: Gajusz pragnął objąć władzę przy pomocy Makrona, ten zaś - utrzymać się na swym stanowisku u boku nowego cesarza. Łącznikiem między spiskowcami oraz gwarancją porozumienia była żona Makrona, Ennia, która za wiedzą męża była kochanką Gajusza. 16 marca 37 roku Tyberiusz umarł w Misenum, prawdopodobnie przy znacznej pomocy obu spiskowców.
Po grozie ostatnich lat rządów Tyberiusza Rzym radośnie witał młodzieńca, syna tak lubianego Germanika i nieszczęsnej Agrypiny. Uważano powszechnie, że to bogowie wynagradzają rodzinę za straszną tragedię. Tyberiusz wprawdzie w swym testamencie polecił, aby Gajusz i Tyberiusz Gemellus panowali wspólnie, jednak senat 18 marca 37 roku a więc jeszcze przed wjazdem nowego cesarza do Rzymu, przekazał wszystkie godności Gajuszowi: tytuł imperatora, augusta i trybuna ludowego oraz urząd najwyższego kapłana.

Wiosna i lato 37 roku to okres wielkiej radości w Rzymie: Kaligula spełniał wszystkie oczekiwania, hojnie obdarował pretorianów, straże miejskie i legionistów, uczcił, jak to było w zwyczaju, poprzednika mową pochwalną. Zaraz potem pojechał na Pandaterię i Pontię, skąd przywiózł prochy Agrypiny i Nerona, aby złożyć je w mauzoleum cesarskim. Te uroczyste pogrzeby powszechnie uznano za chlubny przykład synowskiej i braterskiej miłości, podobnie jak zaszczyty, którymi obsypywał babkę Antonię oraz stryjecznego brata - Tyberiusza Gemellusa. Ogłosił powszechną amnestię: odwołał osoby zesłane z przyczyn politycznych i polecił umorzyć jeszcze trwające procesy.

Sesterc Kaliguli z lat 37-38. Mennica: Rzym. Awers: CCAESARAVGGERMANICVSPONMTRPOT – popiersie w wieńcu laurowym w lewo. Rewers: u góry ADLOCVT, na dole COH – Kaligula stojący na platformie na lewo z uniesioną prawą ręką przemawia do pięciu żołnierzy stojących z lewej i trzymających sztandary legionowe z orłami. RIC 32, BMC 33, BN 46.

Przesłanie propagandowe tej monety do ewentualnych przeciwników politycznych jest jasne: pilnujcie się, bo nowy cesarz ma pełne poparcie wojska.

Neron urodził się w Ancjum 15 grudnia 37 r. jako Lucius Domitius Ahenobarbus, zmarł 9 czerwca 68 r. Syn Gnejusza Domicjusza Ahenobarbusa i Agrypiny Młodszej - późniejszej żony cesarza Klaudiusza. Od 1 marca 50r. usynowiony przez Klaudiusza jako Nero Claudius Drusus Germanicus. Panował od 13 października 54 r. do śmierci jako Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus.

Mając 17 lat Neron objął władzę jako adoptowany syn Klaudiusza, właściwie przez przypadek. Gdy jego matka otruła swojego męża i przejęła władzę, w południe 13 października 54 r. Neron w towarzystwie prefekta pretorianów Burrusa wyszedł z pałacu i podszedł do kohorty trzymającej straż. Na zachętę prefekta przyjęto go wśród okrzyków pomyślności i wsadzono do lektyki. Niektórzy żołnierze co prawda wahali się zapytując gdzie jest Brytanik; wkrótce jednak przyłączyli się do pozostałych, ponieważ nikt nie dawał hasła do sprzeciwu. Neron wygłosił mowę informując o śmierci Klaudiusza, zapewnił, że będzie się starał godnie go naśladować, przyrzekł wypłacenie jednorazowego dodatku do żołdu. Potem cesarz zjawił się w senacie, gdzie po wygłoszeniu przezeń mowy rozpoczął się wyścig służalczości. Neron przez aklamację otrzymał tytuł Augusta oraz wszystkie godności i uprawnienia, jakie mieli władcy poprzedni. Brytanik zupełnie się nie liczył, miał przecież tylko 13 lat i nie miał przy sobie silnej i żądnej władzy matki – Agrypiny.

Od początku Neron rządził za pośrednictwem swych zaufanych doradców: Seneki (wychowawca i opiekun) i Burrusa. Szybko jednak Agrypina stała się poważnym problemem: była kobietą ambitną i do władzy rzeczywistej dążyła za wszelką cenę. Wydawała pośrednio wyroki na osoby jej niewygodne. Przez zaufanych miała nadzór nad finansami i kancelarią imperium. Między Seneką i Burrusem oraz Agrypiną toczyła się nieustanna podjazdowa walka, ale co do jednego obie strony się zgadzały: Neron jeszcze nie dorósł jeszcze do prowadzenia władzy i najlepiej niech nie przeszkadza swym opiekunom. Pozostawiono, więc młodemu cesarzowi obowiązki reprezentacyjne. Nawet teksty przemówień pisał mu Seneka. Neron był inteligentny i posiadał talent aktorski, toteż z tych obowiązków świetnie się wywiązywał.

Sesterc Nerona z ok. 60 r. z mennicy w Rzymie. Awers: NERO CLAVD CAESAR AVG GERM P M TR P IMP, popiersie w wieńcu laurowym w lewo. Rewers: litery S-C, Neron stojący na lewo na platformie wraz z prefektem pretorianów wygłasza mowę do trzech żołnierzy stojących przed nim i trzymających dwa sztandary, napis ADVLOCVT COH na dole. RIC 95

Agrypina w walce o władzę posunęła się do tego, że publicznie oświadczyła, iż skoro dała władze synowi, może równie dobrze mu ją odebrać rzecz prawego następcy, Brytanika. Tego było Neronowi za wiele. Brytanik został otruty podczas uczty, Agrypinę usunięto z pałacu i odtąd traktowano jako osobę prywatną. Po pewnym czasie Neron zlecił jej zabójstwo.

Po starannie zaplanowanym i wykonanym morderstwie Agrypiny w imperium zapanował spokój. Burrus i Seneka sprawnie rządzili państwem. Neron nie interesował się polityką. Z upodobaniem oddawał się swoim artystycznym pasjom: poezji, grze na lutni, śpiewom i powożeniu rydwanów. A ponieważ był otoczony rojem pochlebców, bardzo szybko stał się bezgranicznie próżny i zarozumiały. Seneka opisuje, że Neron „....żadnej szaty nie nałożył dwukrotnie. Grał w kości, licząc punkt po czterysta tysięcy sesterców. Łowił ryby złoconą siecią, sznury uplecione były ze szkarłatnej purpury. Nigdy ponoć nie ruszał w drogę inaczej, jak tysiąc karoc. Mulice podkuwano wówczas srebrem, mulników ubierano w wełnę kanuzyńską, a tłum Mozaków i gońców ustrojony był w bransolety i różne ozdoby".

Neron przez trzynaście lat swojego panowania był uważany za pana życia i śmierci. Stał się dla potomnych symbolem zła, okrucieństwa i licznych nieprawości. Przypisuje mu się zapoczątkowanie prześladowania chrześcijan. Ale jednocześnie przez wielu sobie współczesnych, zwłaszcza rzymskie pospólstwo i ludzi z krańców imperium, był uważany za dobrego władcę, dbającego o lud, zapewniającego mu i chleb i igrzyska.

Sesterc Nerona z mennicy w Lyonie z lat 66-68. Awers: IMP NERO CAESAR AVG PONT MAX TR POT P P, popiersie w koronie radialnej w prawo. Rewers: CONG I DAT POP S-C, Neron siedzący na prawo na krześle ustawionym na platformie, urzędnik siedzący przed cesarzem na zydlu podaje pieniądze obywatelowi z synem, w tle inny urzędnik z tabliczką do liczenia pieniędzy, głębiej w tle posąg Minerwy. RIC 503.

18 i 19 lipca 64 roku wybuchł wielki pożar Rzymu. Miasto bardzo poważnie ucierpiało. Neron wykorzystał fakt, że spora powierzchnia miasta się zwolniła i rozkazał wybudować olbrzymi pałac. To wywołało podejrzenia, że to on właśnie polecił miasto podpalić. Nie jest to chyba prawdą, gdyż wówczas Rzym płonął często.

Pod koniec 64 roku ukazała się na niebie ognista kometa. Sądzono, że zapowiada głód lub wojnę, zarazę lub śmierć władcy. Przerażony Neron radził się swego astrologa, ten zaś odrzekł, że cesarz może odwrócić zgubę od siebie, jeśli odda śmierci inne osoby. I w 65 roku odkryto rzeczywiście szeroko rozgałęziony spisek, któremu przewodził senator Kalpurnuisz Pizon. Dziesiątki, a może setki osób zapłaciły głową za prawdziwy lub domniemany udział w sprzysiężeniu. Seneka musiał popełnić samobójstwo przez otwarcie żył, podobnie jak jego bratanek - poeta Lukan. W miarę zaś jak rosła liczba trupów i osób wygnanych wzmagały się też przejawy radości i głośne dziękczynienia za ponowne, cudowne uratowanie cesarza. Szybko zbudowano wielki łuk triumfalny Nerona oraz wybito okolicznościowe monety. Notabene łuk ten został po śmierci Nerona szybko zburzony.

Sesterc Nerona z roku 65, bity w Lugdunum na polecenie senatu. Awers: NERO CLAVD CAESAR AVG GER P M TR P IMP P P, popiersie w wieńcu laurowym w prawo. Rewers: łuk triumfalny, na jego szczycie posąg cesarza w kwadrydze w otoczeniu Pax, Wiktorii i dwóch żołnierzy, w podcieniu łuku posąg nagiego Marsa w hełmie, na ścianach łuku fryzy ze scenami bitewnymi, po bokach duże litery S-C. RIC 393, Cohen 306.

W 66 roku wybuchło w Palestynie (wówczas rzymskiej kolonii) kolejne powstanie Żydów przeciwko Rzymianom, kolejny raz krwawo stłumione. Wcześniej zaś przeprowadzano podboje Brytanii i Armenii. Rozrzutność otoczenia Nerona, zwiększone wydatki wojenne, schlebianie przez otoczenie najniedorzeczniejszym jego pomysłom wywołały poważne pogorszenie się stanu gospodarki państwa. Wydatki z tym związane oraz koszty odbudowy Rzymu po pożarze i budowy swego pałacu Neron pokrył wprowadzając reformę monetarną. Przed reformą denar ważył ok. 3,5 g srebra o czystości 97-98% zaś po: ok. 3,0 g srebra 93-94%. Był to prawdopodobnie pierwszy na świecie odnotowany przypadek psucia pieniądza przez władze, dewaluacji wywołanej czynnikami ekonomicznymi.

Despotyzm Nerona wywoływał coraz większe niezadowolenie. Narastał więc terror wobec opozycji w senacie i w wojsku. W marcu 68 r. w Galii zbuntował się przeciwko niemu Windeks. Już na początku kwietnia wojska w Hiszpanii obwołały cesarzem Galbę. Opuszczony nawet przez gwardię pretoriańską Neron popełnił samobójstwo 9 czerwca 68 roku.

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz

Użytkownik	zaque
	Dodano: 2008-02-11 Artykuł bardzo fajny jedynie co to mógłbyś zmienić literki "V" na "U" kiedy podajesz drukiem treść zawartą na monecie. Pozdr. Edytuj

Użytkownik	dametriusz
	Dodano: 2011-07-18 nie musi to wysiłek filologa klasycznego , to w ich pracach znajdujesz translacje napisów na monetach. Edytuj