Zarys historyczny

Imperium Rzymskie, rozwijające się od III w. p.n.e. do V w. n.e. było jednym z niewielu w dziejach starożytnych, które objęło swym panowaniem tak ogromny obszar. Jest też czasem z tego powodu nazywane państwem światowym. Rzymianie władali w I i II w. n.e. ogromnymi obszarami położonymi wokół Morza Śródziemnego. To olbrzymie państwo da się porównać tylko z państwem chińskim za czasów dynastii Han (202 p.n.e.- 220 n.e.) i wcześniejszym państwem cesarza Szy-Huang-Ti. Archeolodzy i historycy prowadzący badania nad Cesarstwem Rzymskim doszli do wielu ciekawych wniosków na temat jego rozwoju, organizacji, gospodarki, zagadnień społecznych i aspektów życia codziennego w tym wielkim państwie starożytności. Z wyników ich prac wyłania się intrygujący obraz cywilizacji, który chcę tu przedstawić. Ważne jest również rozważenie roli Rzymu w kontekście istniejących w dobie jego największego rozwoju kultur i cywilizacji na całym globie.

Krótkie wprowadzenie - rozwój Imperium Romanum

Ekspansja Etrusków w VIII-VI w. p.n.e.

Rzym, będący na początku swych dziejów małą osadą rolniczą Latynów, położoną w dolinie Tybru. W toku historycznego rozwoju mieszkańcy Rzymu przeszli od ustroju monarchii do republiki arystokratycznej (509 p.n.e.). Już w okresie monarchii Rzymianie uzyskali dominującą pozycję w Związku Latyńskim. Rzymianie po zrzuceni władzy królów pokonali Etrusków pod Aricją w 504 r. p.n.e. W 496 p.n.e. zwyciężyli siły Związku Latyńskiego i zdobyli dominację w tej organizacji. Ważnym wydarzeniem we wczesnej historii Rzymu był najazd plemion celtyckich na Italię w 386 r. p.n.e. Rzym został zdobyty przez celtyckiego wodza Brennusa, a Rzymianie musieli zapłacić najeźdźcom haracz. Wydarzenie to przyczyniło się jednak do wewnętrznej konsolidacji Rzymu. W 338 r. p.n.e. Rzymianie pokonali powtórnie Latynów i włączyli ich ziemie do swego państwa. W czasie trzech ciężkich wojen samnickich (343 p.n.e.- 291 p.n.e.) rzymskie wojska pokonały Samnitów oraz ich sprzymierzeńców: Etrusków, Umbrów, Sabinów i Celtów włączając ich ziemie w skład swego władztwa. Stopniowo kolonie greckie na wybrzeżach południowej Italii dostały się pod panowanie Rzymu. W 272 r. p.n.e. podbito Tarent, a w 26 p. n.e. etruskie miasto Volsinii, co zakończyło podbój Italii przez Rzym.

W toku zmagań z państwem kartagińskim w czasie I (264-246 p.n.e.) i II (218- 201 p.n.e.) wojny punickiej Republika Rzymska stała się pierwszym mocarstwem w basenie Morza Śródziemnego. W skład Rzymu weszły jako prowincje: Sycylia, Sardynia, Korsyka, Baleary, większość Półwyspu Iberyjskiego. Po III wojnie punickiej (149- 146 p.n.e.) Rzymianie zajęli dawne terytorium Kartaginy w Afryce. W II w. p.n.e. Rzymianie podbili Galię Przedalpejską, Macedonię, Grecję (zamienione na jedną prowincję), zachodnią Azję Mniejszą (prowincja Azja), wybrzeże Iliryjskie, Galię Narbońską i Cylicję (południowo- wschodnie wybrzeże Azji Mniejszej). Przemiany wewnętrzne w Rzymie doprowadziły do upadku ustroju republikańskiego i ustanowienia pryncypatu w 27 roku p.n.e. Do tego czasu ambitni rzymscy wodzowie (Pompejusz, Sulla, Cezar, Oktawian) zdołali pobić wiele terytoriów i zamienić je na prowincję. Do 14 r. n.e. Rzym zajął w ten sposób: Numidię, Cyrenajkę, Pont, Galację, Ilirię, Mezję, Panonię, Alpy, Galię Celtycką, resztę Półwyspu Iberyjskiego, Egipt, Syrię i Palestynę, Cypr i Kretę.

W okresie Cesarstwa legiony dodały nieco nowych prowincji, a państwo zostało zunifikowane. Do 117 roku n.e. zdołano podbić: Brytanię, obszar Agri Decumates (między górnym Renem i Dunajem), Mauretanię, Trację, Dację, Licję i Pamfilię, Kapadocję, Arabię i część północnej Mezopotamii. W tych granicach Imperium utrzymało się do swego upadku w V w. n.e.

Organizacja Imperium- państwo, administracja, władza, biurokracja, system dróg

"Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu"; zdjęcie jednej z rzymskich dróg

Aby sprawnie zarządzać podbitymi terenami Rzymianie wprowadzili w całym Imperium scentralizowany system biurokratycznej administracji. Miał on za zadanie sprawne ściąganie należności podatkowych, organizowanie robót i inwestycji, zarządzanie gospodarką i kontrolowanie społeczeństwa Imperium. Pragmatyczni rzymianie doprowadzili ów system do doskonałości. Obszar państwa podzielony był na okręgi administracyjne- prowincje (provincia), których mieszkańcy zobowiązani byli płacić corocznie podatek państwu rzymskiemu. Spadał też na nich w dużej mierze obowiązek utrzymywania garnizonów i stacjonujących na terenie danej prowincji wojsk. Prowincją zarządzał namiestnik zwany prokuratorem. Prokurator nadzorował wszelkie prace i inwestycje w swej prowincji, koordynował zbieranie podatków, pełnił funkcje sądownicze, interesował się gospodarka i finansami terenu, którym przyszło mu zarządzać i dbał o porządek. Namiestnik zajmował pałac w stolicy prowincji, siedzibę i widomy symbol rzymskiej władzy nad danym obszarem. Miał do dyspozycji kancelarię, sekretarzy i rzeszę urzędników. Na całym obszarze Imperium znakami panowania Rzymu były budowane przez prokuratorów na zlecenie Cesarzy budowle: akwedukty, świątynie, amfiteatry, teatry, łuki triumfalne, kolumnady, bazyliki, fora, łaźnie.

Oto lista prowincji rzymskich wraz ze stolicami w okresie rozkwitu Imperium (I-II w. n.e.):

1. Brytania- Londinium
2. Germania Superior- Colonia Claudia Ara 3. Agrippensis
4. Germania Inferior- Mogontiacum
5. Galia Belgica- Durocortorum
6. Galia Aquitania- Burdigala
7. Galia Lugdunensis- Lugdunum
8. Galia Narbonensis- Narbo
9. Hispania Tarraconensis- Tarraco
10. Hispania Baetica- Corduba
11. Lusitania- Emerita Augusta
12. Korsyka- Aleria
13. Sardynia- Karalis
14. Sycylia- Syrakuzy
15. Alpes Martimae, Alpes Graiae et Poeniae
16. Alpes Cottiae- Cemenelum
17. Recja- Augusta Vindelicum
18. Norikum- Virunum
19. Panonia Superior- Carnuntum
20. Panonia Inferior- Aquincum
21. Dalmacja-Salona
22. Mezja Superior, Inferior- Viminacium
23. Dacja- Sarmizegetusa
24. Mauretania Tingitana- Tingis
25. Mauretania Caesarensis- Cezarea (Iol)
26. Numidia- Thamugadi
27. Afryka Proconsularis- Kartagina
28. Tracja- Perynt
29. Macedonia- Tesalonika
30. Achaja i Epir- Korynt
31. Kreta- Gortyna
32. Cypr- Pafos
33. Azja- Efez Bitynia i Pont- Nikomedia
34. Galacja- Ancyra
35. Licja i Pamfilia- Myra
36. Kapadocja- Cezarea
37. Cylicja- Tars
38. Syria- Antiochia
39. Egipt- Aleksandria ad Egyptum
40. Arabia Petrea- Nova Traiana Bostra
41. Palestyna- Cezarea
42. Mezopotamia- Dura Europos, Nisibis

Wszystkie te prowincje były częścią dobrze zorganizowanego organizmu państwowego. Ten sprawnie działający system zapewniał porządek i egzekwowanie prawa na całym obszarze Imperium. Przyczyniał się też do rozwoju cywilizacyjne i wzrostu dobrobytu społeczeństwa oraz do znacznego ujednolicenia kultury na wielu obszarach.

Miasta w Imperium Romanum posiadały dość rozwinięty samorząd. We wschodniej części Imperium zamieszkanej w dużej części przez Greków Rzymianie pozostawili tradycyjne helleńskie instytucje: areopag- jako radę miejską i archontów jako urzędników. Na zachodzie miasta wzorowały się na Rzymie, posiadały na wzór rzymskiego senatu kolegia dekurionów, czyli rady miast. Każde miasto w Imperium było zarządzane przez prefekta, będącego urzędnikiem władzy centralnej i podlegającego namiestnikowi. O porządek dbały kohorty miejskie. Ta autonomia, choć przyczyniała się do rozwoju społeczeństwa, nie rozbijała spoistości Imperium. Zarówno w czasach republiki, jak i później Rzymianie zakładali kolonie na terenach prowincjonalnych. Osiedlali się tam obywatele rzymscy, najczęściej zdemobilizowani weterani legionów. Kolonie te były czynnikiem umacniania władzy Rzymu na podbitych terenach i romanizacji. Można z nich było bowiem kontrolować okoliczne obszary, ich mieszkańcy byli lojalni i szerzyli wokół rzymską kulturę, a w razie potrzeby można było z nich utworzyć oddziały wojskowe. Najważniejsze z owych kolonii to: Nowa Kartagina w Hiszpanii, Lugdunum w Galii, Tingis w Mauretanii, Alba Iulia w Dacji, Korynt w Achai, Apamea w Azji, Berytos w Syrii, Leptis Magna w Afryce.

Oznaką silnej i sprawnej administracji była oplatająca całe Imperium sieć dróg brukowanych, ułatwiająca zarządzanie Cesarstwem. Nawet gdyby nie zachowały się żadne źródła pisane z czasów Cesarstwa, to sieć dróg odkryta przez archeologów wskazywałaby na istnienie silnej administracji w obszarze basenu Morza Śródziemnego w I-V w. n.e. Posiadanie tego systemu było dla państwa bardzo istotne. Drogi łączyły centrum- Rzym ze stolicami prowincji i pomniejszymi miastami. Umożliwiały szybkie przemieszczanie wojsk w obrębie Imperium i usprawniały handel. Namiestników i kancelarię Cesarską łączył system kurierów konnych wożących listy z prowincji do Rzymu. Przy głównych trasach znajdowały się zajazdy, gospody i miejsca postoju, gdzie można było zmienić konie. Oprócz tych służb i urzędników cesarz miał do dyspozycji szpiegów i donosicieli tworzących coś w rodzaju tajnej policji- frumentarii.

Budowle publiczne w miastach, z których korzystali mieszkańcy korzystali, garnizony pilnujące porządku, kolonie zakładane przez obywateli rzymskich we wszystkich zakątkach państwa, sprawna administracja, drogi i system komunikacyjny- wszystkie te aspekty panowania Rzymian przyczyniały się do konsolidacji Imperium. Najwyższą władzą w Imperium był Cesarz, oficjalnie nazywany princepsem- pierwszym obywatelem. Był naczelnym dowódcą armii (imperatorem- tytuł jaki wojska nadawały swemu zwycięskiemu wodzowi), cenzorem (sporządzał listy senatorów), trybunem ludowym, miał pieczę nad dostawami zboża do Rzymu (anonnae), miał władzę wydawania dekretów, dożywotnią władzę nad prowincjami i legionami (imperium prokonsularne), wyznaczał ludzi na wszystkie urzędy w państwie, często objeżdżał prowincje, by samemu przekonać się o stanie ich rozwoju. W rządzeniu ogromnym państwem pomagały mu urzędy cesarskie: kancelaria, prefekci, legaci, skarb państwowy, wyzwoleńcy będący urzędnikami, urzędy dworu cesarskiego. Senat, będący w czasach republiki najwyższą władzą, otoczoną czcią i powagą (postetas), był teraz tylko organem doradczym i stawał się z wolna radą miasta Rzymu. Widomym znakiem władzy cesarza były pałace cesarskie w rejonie wzgórza Palatyn w Rzymie. Szczątki tego kompleksu zostały odkryte przez archeologów w Rzymie. W swych pałacach cesarze żyli w niebywałym zbytku i przepychu, otoczeni urzędnikami dworskimi, służbą, niewolnikami i wyzwoleńcami. Wydaje się, że najważniejszymi aspektami władzy Cezara były: kontrola nad wojskiem i ceremonialno- religijna rola cesarza, który pełnił funkcję najwyższego kapłana Rzymu (pontifex maximus), sprawując nadzór nad kultem religijnym. Widomym znakiem wojskowej władzy i roli cesarza była przydzielona mu dla ochrony gwardia pretoriańska licząca 10 kohort (ok.. 5 tys. ludzi), wywodząca się z oddziałów ochronnych wodzów rzymskich- extraordinarii. Stacjonowała w Rzymie, w Castra Praetoria pełniąc funkcję straży przybocznej. Z czasem pretorianie uzyskali wielki wpływ na wybór nowego cesarza. Z powyższych danych wyciągnąć można wniosek, że Rzym był państwem wysoce scentralizowanym i sprawnie rządzonym przez biurokratyczną administrację.

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz

Gość	Adrian Maximus
	Dodano: 2006-12-04 Dobry tekst ale opisal bym jeszcze bardziej szczegolowo armie i jednostki ktore mogly byc tez pozyskiwane z koczowniczych plemion samnitow zamieszkujacych italie, werbowane jako najemnicy, np: lekkozbrojna piechota. Edytuj

Redaktor	Piotr Radziejewski
	Dodano: 2006-12-04 Jak wskazuje sam tytuł tekst ma na celu przedstawienie w skrócie historii Rzymu. Jest to tak obszerny temat, że po prostu nie można opisywać wszystkiego tak szczegółowo. Rzymska armia to temat na osbny artykuł (czy raczej artykuły). A Samnici nie byli koczownikami :) Edytuj

Gość	Adrian Maximus
	Dodano: 2006-12-04 Sorry za tych koczownikow, masz racje w końcu nie mozna napisac wszystkiego, ogolnie to nie ma sie do czego przyczepic:) Edytuj

Strona nie została odnaleziona!

Niestety szukana przez Ciebie strona nie została odnaleziona, czyli wystąpił znienawidzony przez wszystkich błąd 404. Istnieją dwa wytłumaczenia; możliwe, iż szukana strona została usunięta lub przesunięta, albo po prostu źle wpisałeś/aś adres URL. Ale niestety istnieje też ryzyko, iż to my coś 'sknociliśmy' (oby nie!) w kodzie strony i zakradł się tzw. "bug", czyli po polsku robal. Koniecznie daj nam o tym znać; skopiuj link z paska przeglądarki i wyślij go na adres: naczelny[malpa]histurion.pl    Wspólnie oczyśćmy histuriona ze wszelkich błędów/robaków!