Matura 14. Narodziny państwa polskiego

2017-09-27 | Autor: Dariusz Kołodziejczyk

Wstępny opis

W tym temacie zapamiętujesz wspólne cechy Słowian, ich pierwsze państwa z panującymi dynastiami, rozmieszczenie plemion słowiańskich na ziemiach polskich, kolejnych Piastów, rozwój terytorialny państwa Mieszka I, przyczyny i skutki przyjęcia przez niego chrztu. Temat wymaga też orientacji na mapie.

Opis wymaganych pojęć

Początki państwa piastów

Poznajesz pradzieje ziem polskich - zwróć uwagę na kulturę łużycką¹ , gospodarkę żarową² oraz gród w Biskupinie³ ; następnie w czasach rzymskich na szlak bursztynowy⁴ nad Bałtyk przez ziemie Wenedów. W II w. n.e. pojawiają się na ziemiach polskich Słowianie⁵ . Pomimo ich podziału w VI wieku na zachodnich, południowych i wschodnich - zapamiętaj ich wspólne cechy⁶ - system wierzeń w siły natury i żywioły (bóstwa Perun, Swarożyc) oraz system rodowy (ród > opole > plemię). Zapamiętaj pierwsze państwa słowiańskie⁷ (Młodsza Europa) - państwa Samona, serbskie, bułgarskie (twórca chan Asparuch w 679 roku, chrzest prawosławny w 865 roku za cara Borysa I), wielkomorawskie(chrzest prawosławny w 865 r.-rola Metodego i Cyryla, powstanie głagolicy⁸ ), czeskie (929r. - chrzest katolicki, dynastia Przemyślidów⁹ ) oraz Ruś Kijowska (dynastia Rurykowiczów¹⁰ , chrzest prawosławny w 988 r. za Włodzimierza I Wielkiego). Pomiędzy nimi pojawili się niesłowiańscy Węgrzy (dynastia Arpadów¹¹ , chrzest katolicki, pierwszy król - Stefan I Święty).W X wieku na ziemiach polskich istniało kilka wczesnopaństwowych organizacji terytorialnych, spośród których największe znaczenie osiągnęli Wiślanie wokół Krakowa i Polanie wokół Gniezna. Ekspansja Polan doprowadziła do zjednoczenia w X w. większości plemion zamieszkujących te ziemie i stworzenia państwa pod dziedziczną władzą Piastów¹² (wg tradycji kolejno Siemowit, Lestko, Siemomysł). Pierwszym jej historycznym księciem był Mieszko I ¹³ ., który objąwszy władzę zapewne na początku lat sześćdziesiątych , przyjął z Czech w 966 r. chrzest /żona Dobrawa/ i uzyskał w 968 r. utworzenie biskupstwa misyjnego w Poznaniu /biskup Jordan/, przez co Polska weszła w krąg kultury zachodniej, a chrześcijaństwo zachodnie (katolicyzm) zaczęło odgrywać istotną rolę w jej dziejach (katolicki Kościół); następnie Mieszko opanował środkowe Pomorze, podporządkował sobie Pomorze Zachodnie, obronił się przed ekspansją niemiecką (zwycięstwo pod Cedynią w 972 r, odparcie wyprawy cesarza Ottona II 979 r.), ok. 990 r. przyłączył do swego państwa Śląsk i Małopolskę z Krakowem, tworząc względnie scentralizowane państwo Słowian lechickich (od legendarnego Lecha). Pod koniec panowania Mieszko I oddał państwo pod zwierzchnictwo i opiekę papieża w celu zabezpieczenia niezależności politycznej i kościelnej Polski od Niemiec > dokument Dagome iudex¹⁴ . Politykę konsolidacji państwa i dalszej ekspansji terytorialnej kontynuował Bolesław I Chrobry. Zapamiętaj przyczyny i skutki przyjęcia chrztu.

Wymagane daty

624- powstaje państwo Samona

679-powstaje państwo bułgarskie

864- chrzest Bułgarii i państwa wielkomorawskiego

929-chrzest Wacława I Świętego, Czechy pod zwierzchnością Niemiec

ok.960-początek panowania Mieszka I

966-chrzest Mieszka I

972-bitwa pod Cedynią

992-śmierć Mieszka I

Przypisy

1. Kultura Łużycka - Jest to jedna z kultur archeologicznych trwająca od średniej epoki brązu do wczesnej epoki żelaza. Nazwa, pochodzi od odkrytych na terenie Łużyc cmentarzysk popielnicowych. Kulturę łużycką charakteryzowało rozwinięcie obróbki materiałami takimi jak glina, kości czy drewno, osiadły tryb życia, zbieractwo, uprawa roli, hodowla zwierząt. A także ukształtowanie się formy wiary w życie pozagrobowe, chowanie zmarłych na cmentarzyskach, w formie ciałopalnej popielnicowej. W tej kulturze zaczęły również powstawać grody obronne, czego najsłynniejszym w Polsce przykładem jest gród w Biskupinie, a także w Jankowie i Izdebnie.

2. Gospodarka żarowa - Rodzaj prymitywnej uprawy roli, stosowany we wczesnośredniowiecznej Europie. Polegało to na wypalaniu lasów, dzięki czemu powstała pod uprawę ziemia miała być użyźniona. Jednak po kilku latach takich praktyk, ziemia stawała się jałowa, co powodowało przeniesienia się ludności w inne miejsca.

3. Gród w Biskupinie - Gród powstały ok. VIII wieku p.n.e. Do jego odkrycia doszło przypadkiem, w latach czterdziestych XX wieku, kiedy to na jeziorze biskupińskim trwały prace melioracyjne w wyniku czego znacznie obniżył się poziom wody, spod której zaczęły wystawać fragmenty starożytnego zabudowania. Gród biskupiński jest związany z kulturą łużycką. Był to gród obronny, zamieszkały przez ludność liczącą ok. 1000 osób. Budynki zostały wybudowane regularnie, według określonego schematu. Do dzisiaj znajdują się tam liczne stanowiska archeologiczne oraz muzeum.

4. Szlak bursztynowy - Szlak handlowy biegnący od Adriatyku po Morze Bałtyckie. Początki istnienia szlaku sięgają ok. I wieku n.e Bursztyn był wówczas niezwykle cenny kruszcem, mającym wiele zastosowań. Na terenie dzisiejszej Polski, szlak bursztynowy przechodził przez Wrocław, Konin, Bydgoszcz, i Pruszcz Gdański. Szlak bursztynowy, powstał m.in. po to aby pokazać jak daleko mogą sięgać wpływy rzymskie, a także łączył tereny basenu Morza Śródziemnego z krainami bałtyckimi.

5. Słowianie - Grupa etniczna wywodząca się z ludów indoeuropejskich. Zajmowali wschodnią, środkową i południowo - wschodnią część Europy. Stąd zostali podzieleni na Słowian wschodnich, zachodnich i południowych. Kraje, których początki mogą wywodzić się od Słowian, to Polska, Czechy, Słowacja, Białoruś, Ukraina, Słowenia, Bułgaria, Macedonia czy Chorwacja. Wzmianka o plemionach słowiańskich pojawia się już w VI w. w dziele Bizantyjczyka Prokopiusza z Cezarei. Mimo tego, iż Słowianie stanowili ogromną grupę, tak naprawdę do dzisiaj nie wiadomo skąd przybyli na tereny europejskie. Słowianie niekiedy są identyfikowani z plemionami Wenedów, zamieszkującymi tereny nadbałtyckie w okresie od I do III/IV wieku n.e.

6. Wierzenia i system rodowy Słowian - Pomimo tego, iż Słowianie dzielili się na trzy grupy zamieszkujące wielkie terytoria, ich system rodowy oraz wierzenia były w zasadzie bardzo podobne. Podział społeczeństwa wyglądał następująco: Na czele stał książę, któremu asystowała starszyzna plemienna. Resztę społeczeństwa stanowili wolni ludzie tacy jak rzemieślnicy, rolnicy i wojowie. Na końcu piramidy społecznej byli niewolnicy. Jeśli chodzi o religię Słowian, niewiele o niej wiemy. Na pewno miała charakter politeistyczny. Najwyższym bogiem Słowian był Świętowit lub Perun, pan ognia. Do ważniejszych bogów zaliczano również Swaroga, Welesa i Mokosza.

7. Pierwsze państwa słowiańskie - Za pierwsze struktury państwowe Słowian uznaje się państwo Samona istniejące w VII wieku n.e. Jego wodzem był kupiec Samon, który wzniecił bunt przeciwko ludowi Awarów. Po tym społecznym awansie władał kilkunastoma plemionami na terenach dzisiejszych Czech. Jednak po jego śmierci, państwo się rozpadło. Podobne losy spotkały państwa Slawonii, Błateńskie i Wielkomorawskie. Jednak takie kraje jak Bułgaria, Czechy, Ruś czy Chorwacja, również powstałe z połączenia kilku plemion przez jednego władcę istnieją po dziś dzień, jednak ze zmienionymi granicami.

8. Głagolica - Uznawana za najstarszy rodzaj pisma słowiańskiego, powstały ok. IX w. za jej twórcę uznaje się Cyryla. Składa się z czterdziestu liter. Najsłynniejsze zabytki napisane głagolicą to mszał kijowski, modlitewnik synajski, kodeks zografski.

9. Przemyślidzi - Czeska dynastia panująca od IX do początku XIV wieku. Jej nazwa wywodzi się od legendarnego założyciela Przemysła, męża Libuszy, według podań założycielki Pragi. Dynastia Przemyślidów wprowadziła chrześcijaństwo do Czech w 871 roku, kiedy to władcą był Borzywoj I, pierwszy historyczny władca Czech. W historię państwa polskiego, Przemyślidzi wkraczają poprzez małżeństwo Mieszka I i Dobrawy. Przez krótki okres czasu, Polską rządzi Wacław II z tejże dynastii. Jego syn, Wacław III jest ostatnim władcą zasiadającym na czeskim tronie. Dynastią jaka nadeszła po Przemyślidach byli Luksemburgowie.

10. Rurykowicze - Ruska dynastia panująca od X do XVI wieku. Jej nazwa wywodzi się od legendarnego założyciela Ruryka, który według legend był wodzem wikingów ze Skandynawii - Waregów. Pierwszym władcą z tej dynastii, którego istnienie potwierdzają źródła historyczne był książę Igor. Ostatnim carem z dynastii Rurykowiczów był Fiodor, syn słynnego Iwana IV Groźnego. Dynastią jaka nadeszła po Rurykowiczach byli Romanowowie, panujący do początku XX wieku.

11. Arpadowie - Węgierska dynastia panująca od IX do XIV wieku. Jej nazwa wywodzi się od legendarnego założyciela Arpada. Pierwszym władcą historycznym z tej dynastii był Geza, który w 974 roku, przyjął chrzest. Jego syn Wajk, który na chrzcie otrzymał imię Stefan, zadbał aby nowa religia rozprzestrzeniła się bezwzględnie na teren całego państwa, co zaowocowało uznaniem go przez Kościół za świętego. Ostatnim z Arpadów był Andrzej III. Dynastią jaka nadeszła po Arpadach byli Andegawenowie.

12. Dynastia Piastów - Pierwsza dynastia rządząca na ziemiach polskich. Według tradycji zapoczątkował ją legendarny Piast Kołodziej, przodek pierwszego historycznego władcy Polski Mieszka I. Za początek panowania Piastów uznaje się datę chrztu Polski w 966 roku, kiedy to Mieszko przyjmuje wiarę chrześcijańską i poślubia córkę władcy Czech Bolesława I Srogiego - Dobrawę. Dynastia Piastów na ziemiach polskich wygasa w 1370 roku w chwili śmierci Kazimierza III Wielkiego. Piastowie władali Polską przez 404 lata, nie licząc krótkiego okresu panowania Wacława II z dynastii Przemyślidów w latach 1300 - 1305. Przez te wszystkie lata, z tejże dynastii wywodziło się łącznie 21 władców. Ród piastowski, dzielił się na Piastów śląskich, kujawskich, małopolskich, wielkopolskich oraz mazowieckich. Ostatni z Piastów zmarł w XVII w.

13. Mieszko I - Pierwszy władca Polski, wywodzący się z dynastii Piastów, którego istnienie potwierdzają źródła historyczne m.in. kronika Galla Anonima i Ibrahima Ibn Jakuba. Nie jest wiadoma dokładna data jego urodzenia, zmarł ok. 992 roku. Najprawdopodobniej jego ojciec miał na imię Siemomysł a brat Czcibor To za jego panowania Polska, stała się krajem chrześcijańskim, mającym znaczenie w ówczesnej Europie. Poszerzył terytorium państwa poprzez podboje oraz zawieranie sojuszów politycznych. Poprzez przyjecie Chrztu, Mieszko poślubił Dobrawę, księżniczkę czeską z dynastii Przemyślidów. Mieli dwoje dzieci - syna Bolesława, późniejszego pierwszego króla państwa Polskiego, koronowanego w 1025 roku, oraz Świetosławę znaną w Skandynawii jako Sygryda , którą oddano na żonę królowi Erykowi Zwycięskiemu królowi Szwecji, po jego śmierci powtórnie wyszła za mąż za króla Danii Swena Widłobrodego. Jeden z jej synów Kanut Wielki został królem Anglii, Norwegii i Danii. Po śmierci Dobrawy, Mieszko poślubił niemiecką księżniczkę Odę z którą miał trzech synów - Świętopełka, Mieszka i Lamberta. Po jego śmierci, Bolesław I Chrobry wypędził macochę i trzech przyrodnich braci i samodzielnie objął rządy.

14. Dagome Iudex - Dokument wystawiony przez Mieszka I. Treścią dokumentu, jest ofiarowanie przez Mieszka państwa polskiego w opiekę Papieżowi. Miało to na celu zaznaczenia niezależności Kościoła w Polsce od zagranicznych metropolitów oraz podniesienie rangi królestwa. Ponadto schedę po Mieszku według Dagome Iudex mieli objąć jego synowie z drugiego małżeństwa. Nie ma tam wzmianki o Bolesławie. Najprawdopodobniej miał mieć niewielki udział w rządach. Sam dokument przetrwał tylko w streszczeniu. Nazwę Dagome Iudex można tłumaczyć oddzielnie. Dagome być może jest skrótem od imienia Dagobert, czyli imienia jakie dostał na chrzcie Mieszko. Iudex zaś, to książę.

Etykiety:

matura kultura Łużycka Piastowie Rurykowicze wierzenia Słowian

Podziel się!

Przeczytaj również...