Indoeuropejczycy

Indoeuropejczycy na Bliskim Wschodzie i w Grecji; nowy sposób prowadzenia wojny

Pierwsze kontakty między ludami stepu a Bliskim Wschodem nastąpiły dość wcześnie, bo już w III tysiącleciu przed Chrystusem. Doszło wtedy do wzrostu kontaktów handlowych na terenie Eurazji i powstania nowych szlaków. Nowe mocarstwa Wschodu- państwo Sargona z Akadu, imperium III dynastii z Ur poszukiwały nowych źródeł surowców, zwłaszcza metali (miedzi, złota i cyny). Kultury stepowe już od dawna zajmowały się eksploatacją złóż metali i wytopem miedzi oraz brązu. Kupcy z Elamu i Mezopotamii zaczęli też kupować konie od koczowników ze stepu. Od ok. 2350 r. p. Chr. pojawiają się na mezopotamskich pieczęciach cylindrycznych wyobrażenia ludzi jeżdżących wierzchem na koniach, bądź zwierzętach do nich podobnych. Z okresu 2100-2000 p. Chr. znane są znaleziska szczątków kostnych koni z zachodniego Iranu (Godin Tepe), które na zębach i szczękach mają ślady użycia wędzidła. Konie określane jako „osły górskie” trafiły w tym czasie do Mezopotamii, ale przez Sumerów były uważane za zwierzęta rzadkie i egzotyczne. Istnieje teoria, że w armii elamickiej, która pokonała ostatniego władcę III dynastii z Ur, Ibbisina, byli Indoeuropejscy najemnicy ze stepów jeżdżący na rydwanach. Przedstawienia rydwanów pojawiają się w Azji Mniejszej ok. 1900 r. p. Chr.

Upowszechnienie się wynalazku rydwaniu (daty przed narodzeniem Chrystusa)

Indoeuropejscy najeźdźcy wkroczyli na tereny Bliskiego Wschodu zza Kaukazu ok. 1900 lat p. Chr. Jedna z grup weszła na obszar środkowej Azji Mniejszej w dorzeczu Kizilirmak (Halys), zamieszkany przez azjanicki lud Hatytów (Hatti). Miejscowa wysoka cywilizacja została zdominowana przez zdobywców, których języki (hetycki, luwijski i palajski) rychło zastąpiły miejscowe narzecza. Język hatycki pozostał w użyciu tylko jako język religii i liturgii. Indoeuropejczycy przejęli władzę nad tutejszymi miastami-państwami (Kussara, Nesa, Hattussa, Puruszanda, Zalpuwa). Ok. 1700 r. p. Chr. Annitas z Kusaary zdobył wszystkie inne miasta i zjednoczył je w ramach swego państwa. Jeden z jego następców, Labarna przyjął za stolicę Hattussę i założył państwo Hetytów. Podbił położoną na południu Anatolii Kizzuwatnę i dużą część Syrii wraz z Aleppo. Największym osiągnięciem militarnym Hetytów była wyprawa Mursilisa I do Mezopotamii w 1595 r. p. Chr., w czasie której zdobył on Babilon rządzony wtedy przez ostatniego potomka Hammurabiego- Samsu-ditanę. Największą potęgę osiągnęło państwo Hetytów za panowania króla Suppiluliumy I (1380-1346 p. Chr.) kiedy to opanowało tereny Syrii, północnej Mezopotamii i dolinę Bekaa w Libanie. Królestwo Hatti stało się wielkim mocarstwem ówczesnego świata, a jego władcy byli w polityce międzynarodowej silnymi graczami, z którymi należało się liczyć. Swoją potęgę Hetyci zawdzięczali świetnie zorganizowanej armii złożonej z ciężkich rydwanów z trzyosobową załogą, oraz bitnej piechoty i łuczników. Pierwsi z ludów Bliskiego Wschodu opanowali sztukę obróbki żelaza na tyle, by wytwarzać z niego broń. Wiedza o tym była dla Hetytów ściśle strzeżoną tajemnicą państwową. Królestwo Hetytów było prawdopodobnie pierwszą w historii monarchią konstytucyjną. W ustroju państwa istotną role pełniła rada starszyzny- pankus, która ograniczała władzę króla. Hetyckie prawodawstwo znane z kodeksów zapisanych pismem klinowym na tabliczkach glinianych jest bardziej cywilizowane niż współczesne mu prawodawstwo bliskowschodnie. Królestwo Hetyckie upadło na skutek najazdów tzw. Ludów Morza pochodzących z Europy i różnych zakątków basenu Morza Śródziemnego. Około 1180 roku Hattussa została spalona przez tych barbarzyńców.

Państwo hetyckie ok 1300 przed Chrystusem

Rydwan hetycki z późnej epoki brązu

Prawdopodobnie pewna grupa indoeuropejska zapuściła się daleko na południe, w rejon gór Zagros. Mieszkający tam w I poł. II tys. p. Chr. lud Kasytów, który w XVI w. p. Chr. przejął władzę w Babilonii posługiwało się specyficznym językiem, niespokrewnionym z żadnym innym. Język ten zawierał pewne zapożyczenia z dialektów indoeuropejskich (odniesienia do bogów: Mitry, Indry, Waruny).

Indoeuropejczycy przeniknęli do północnej Mezopotamii, gdzie około 1500 roku p. Chr. przejęli władzę nad miejscową ludnością hurycką i utworzyli państwo Mitanni. David Anthony wysunął hipotezę, że grupa indoirańskich najemników najpierw służyła u jakiegoś huryckiego władcy, a potem przejęła władzę nad tym ludem dzięki przewadze militarnej. Pierwszym poświadczonym przez źródła królem Mitanni jest Parattarna (ok. 1500 p. Chr.). Ludność Mitanni była częściowo hurycka, częściowo zaś indo-irańska. Władcy i arystokracja mitannijska byli pochodzenia indoeuropejskiego: nosili indoeuropejskie imiona (Arta-smara, Biridashva Prītāśva, Priyamazda, Citrarata, Indaruda, Tuszratta) i czcili bóstwa indoaryjskie ( Mitrę, Warunę, Indrę i Nasatyę). Imiona te nawiązują do pojęć zwiazanych z wojną, rydwanami i bóstwami znanymi z Rigwedy, np. Tuszratta znaczy „posiadacz wojennego rydwanu” a Szattuara- „wojownik”. Ta indoeuropejska arystokracja swą przewagę zawdzięczała potężnej broni- rydwanom. Jej przedstawiciele zwali siebie maryannu, co znaczy: młodzi wojownicy. Ta szlachta stanowiąca załogi rydwanów była główną siła wojskową państwa Mitanni. W tekstach huryckich z terenu północnej Mezopotamii mamy wiele zapożyczeń z języka indoeuropejskiego, przede wszystkim liczebniki i terminy techniczne. Świetnym przykładem jest tu traktat autorstwa Kikkuli O metodzie trenowania koni, w którym autor używa liczebników podobnych do sanskryckich: aiga-, tera-, panza-, satta-, nāwa-wartanna (tzn.1, 3, 5, 7, 9 obrotów). Podręcznik Kikkuli jest bardzo nowoczesny i zawiera wiele porad nt. hodowli i treningu koni, które mogą być przydatne nawet dziś. Charakterystyczne jest, że właśnie w traktacie na temat koni znajdujemy indoeuropejską terminologię. wiemy już, że Indoariowie ze stepów byli świetnymi hodowcami, woźnicami i jeźdźcami. Ich umiejętności były więc bardzo cenione na starożytnym Wschodzie z uwagi na ich przydatność militarną.

W latach 1500-1350 Mitanni było potęgą, z którą równać się mógł jedynie Egipt i państwo hetyckie. Obejmowało północną Mezopotamię, Asyrię, Kurdystan i dużą część Syro-Palestyny. Potem królestwo to upadło, stając się łupem Hetytów i Asyryjczyków. Egipcjanie przejęli rydwany od Hyksosów, grupy mieszanej syryjsko-kanenejsko-hurycko-indoeuropejskich awanturników, którzy najechali Dolny Egipt w XVI w. p. Chr. i przejęli tam władzę. Faraonowie XVIII dynastii, którzy wyzwolili Egipt nauczyli się od wroga użycia tej niebywale skutecznej broni.

Obszar formowania się państwa Mitanni

W Grecji pojawienie się Indoeuropejczyków nie od razu spowodowało zmiany. Ok. 1650 r. p. Chr. zachodzą istotne przekształcenia w społeczeństwie Grecji. Pojawiają się władcy, chowani w bogatych grobach szybowych (znanych zwłaszcza z Myken). Okazałe pochówki zawierają bogaty inwentarz broni, ozdób i przedmiotów codziennego użytku robiący wrażenie niebywałego bogactwa. Wiele przedmiotów pochodzi z daleka: z Mezopotamii, Nubii, Krety, Syrii, Anatolii. Przypuszcza się, że mogły być uzyskane w drodze handlu. Wysunięto też hipotezę, że mykeńscy władcy służyli przez jakiś czas w charakterze najemników w krajach Wschodu i w ten sposób uzyskali bogactwa, które pomogły im zdobyć władzę u siebie. Powstał system polityczny, w którym kilkunastu królów rządziło ze swych pałaców (w Mykenach, Argos, Tyrynsie, Pylos, Tebach i in.) obszarem Grecji Kontynentalnej i zachodniego wybrzeża Azji Mniejszej. Pałac był ośrodkiem administracji i władzy z którego król (wanaks) wysyłał swe wojska pod przewodem głównodowodzącego (lawagetas). Na potrzeby administracyjne wytworzyli ok. 1400 r. p. Chr. pismo linearne B, będące zapisem wczesnego języka greckiego. Wiadomo, że Mykeńczycy czcili bóstwa znane późnej w okresie klasycznym (Zeusa, Posejdona, Aresa, Artemidę, Hermesa), a także wiele innych, których kult potem zanikł (Potnia Aswia, Wanasoi, Wanaks, Drimios, Dipsioi). Świadectwa archeologiczne potwierdzają szeroko rozwinięty handel mykeński. Z północnej Europy sprowadzano bursztyn, handlowano z Azją Mniejszą, Egiptem, Syrią, Cyprem, płd. Italią. Ok. 1450 r. p. Chr. Mykeńczycy dokonali podboju minojskiej Krety. Cywilizacja mykeńska upadła ok. 1100 lat p. Chr. na skutek migracji i zaburzeń politycznych, które dotknęły wschodni basen Morza Śródziemnego.

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz

Użytkownik	kuba_83
	Dodano: 2009-12-11 Autor się napracował. Bardzo dobry i ciekawy artykuł. Ukłony dla Autora...:-) Edytuj

Gość	Szogun
	Dodano: 2010-05-20 Wspaniały artykuł - dzięki niemu parę istotnych dla mnie kwestii się wyjaśniło. Ale czy moglbys podać źródło z którego zaczerpnąłeś informacje o tocharach? Edytuj

Gość	Poszukiwacz
	Dodano: 2010-09-24 Bardzo dobry tekst, teraz czekam na coś o ludach europejskich sprzed przybycia Indoeuropejczyków ;) Edytuj

Gość

jerzypan

Dodano: 2010-12-22 Witam! Kilka lat temu na Discovery oglądałem program o tychże Indoeuropejczykach żyjących na pograniczu Chin. Było o pochówkach i pośredniczeniu w handlu na Jedwabnym Szlaku.Bardzo fajny dokument. Ale jednak słowo pisane ma swoją moc. Dzięki autorowi artykułu mam pod ręką nazwę tego ludu (Tocharowie) i nazwę miejsca, gdzie żyli (Kotlina Tarymska). Odnajduję też ślad słowiański naszych praprzodków zanim zjawili się nad Wisłą (ładnych kilkaset. To wskazuje, że Słowianie, to ciekawy lud, który nie pojawił się nagle znikąd (jak przedstawiają różni autorzy), tylko ma swoje widoczne korzenie i ciekawe, zawiłe ścieżki wędrówki. Pozdrawiam serdecznie autora jurek Edytuj

Gość	jerzypan
	Dodano: 2010-12-22 Do mojego wcześniejszego komentarza. ,,Odnajduję też ślad słowiański naszych praprzodków zanim zjawili się nad Wisłą (ładnych kilkaset. Wcięło mi kawałek nawiasu. Miało być (ładnych kilkaset lat). A mama mówiła mi pisz prosto i bez zawijasów. Jak zawsze miała rację. Pozdrawiam Jurek Edytuj

Redaktor	Rysiek Hałas
	Dodano: 2010-12-28 Ok mam tylko pytanie gdzie znalazłeś ślad bytności Słowian skoro ich kultura wytworzyła ię dopiero w Europie mniej więcej od II wieku n.e. gdy ziemie "słowiańskie" zaczęli opuszczać Germanowie z Gotami na czele? Bardzo proszę o odpowiedź. pozdrawiam Edytuj

Gość	Messer
	Dodano: 2012-02-28 Artykuł bardzo ciekawy, przeglądowy, szeroki zakres poruszonych zagadnień. Rozumiem, że to artykuł o charakterze popularnym szkoda jednak, że nie podano źródeł w najważniejszych zagadnieniach oraz nie zasygnalizowano istniejących różnic w poglądach naukowców co do niektórych kwestii. Edytuj

Gość

babel

Dodano: 2012-05-03 Przy całym uznaniu dla tego tekstu muszę wytknąć 1 niekonsekwencję. Otóż w części dotyczącej Tocharów na początku twierdzisz, że Chińczycy nadali im nazwę Jue -czy, a później, piszesz, że Tocharowie wraz Jue - czy utworzyli państwo Kuszanów. Spotkałam się z wersją, że były to dwa różne ludy (plemiona) indoeuropejskie. Mam też inną wątpliwość - czy jesteś pewien, że Tocharowie przyjęli manicheizm? Wydaje mi się bardziej prawdopodobne, że przed buddyzmem znaczna ich część wyznawała zaratustrianizm. Wywodzi się on z mniej więcej tych terenów, jest znacznie starszy od buddyzmu. Manicheizm ma wiele wspólnego z zaratustrianizmem, gdyż na jego głównych zasadach i ogólnych założeniach się opiera, stąd duża łatwość pomyłki. Zależy, z jakiego okresu pochodzą rysunki i inne znaleziska z jaskiń; o ile dobrze kojarzę, że te, które wskazują wyznawany dualizm z okresu ok. 1 tys. p.Ch. , co dodatkowo wskazuje na zaratustrianizm. Edytuj

Gość

St. Skiba

Dodano: 2016-01-13 Z wielką uwagą przeczytałem opracowanie Szanownego autora Szymona Modzelewskiego. Gratuluje Panu takiej wiedzy.Mnie zawsze intersowała historia ludów Indoeuropejskich, a zwłaszcza powody wędrówek do Europy. Jestem bardzo zainteresowany ludem Sumeryjskim, i jego kulturą. Drogi Panie jeszcze raz bardo, ale to bardzo dziękuję, za powiększenie skromnych moich wiadomości. Życzę Panu dużego rozgłosu, za Pańską wieloletnią pracę naukową. Edytuj